Ажойиб интилиш: Шоир бўламан!
Антиқа чекиниш: бўлмайман инсон!
Инсоннинг феълини англадим, аммо
Мен ўзим кимлигим билмайман хамон.

Назар солиб парда четидан гўё,
Ишонардим бундай фусунга қатъий.
Ўшанда мўжиза кўринган дунё,
Энди кўринарди жудаям оддий...

Йиллар, бир оз шошмай туринг, мен тўймадим,
Музқаймоқ бор болаликдан кетолмасман.
Катта бўлсам тўйиб тўйиб ейман дердим,
Йиллар ўтгач ўша таъмни тополмасман.

Найни навратинни намиқ бўлса ҳам,
Напрамач устида турган нарасак,
Наргайида бўлса топар бир куни,
Наққод ёрдам берар, излашар расо.
(С)

Тан олиб айтишим керак, тўғриси ҳеч нарса тушунмадим..Балки Маҳмуд ака ўзингиз таржима қилиб, шарҳлаб берсангиз бўлармиди? (балки, шевададир, балки эски туркий тилдами бу сўзлар: "навратинни", "напрамач", "наргайи", "наққод"). "Наққод" сўзини бошқа адабиётларда ҳам кўп учратганман..классикада.

Хабарингиз бор, тилимизнинг муомалада кам учрайдиган, ҳозирги кунда кам ишлатиладиган, аммо бизнинг асл бойлигимиз бўлган сўзларни йиғиб юраман.
Шу йиғган сўзларимни бир китоб қилиб чиқариш умидида ҳозир охирги амалий ишларни олиб бораяпман. Баҳру байтда н ҳарфига тўғри келадиган бирор шеърни қидиришдан кўра бир мана шу антиқа сўзлар ёрдамида тўртлик битгим келди ва уни сизларнинг ҳукмингизга ҳавола қилган эдим. Тўғри, уларни ҳозирги замон ўқувчиси учун изоҳлаш зарурга ўхшайди. Аммо қайтариб айтаман,бу сўзлар ўзимизнинг тил бойлигимиздан.
Найни оч сариқ ранг
Навратин аёллар билагига тақадиган кенг, йўғон билакузук
Намиқ хунук
Напрамач ўзбек уйларида тўшаладиган тўшанчи тури
Нарасак аслида но расо сўзидан бўлса керак, бизда бу лапашанг, найнов маъноларида ишлатилади
Наргайида хулқида, миясида, тақдирида деган сўзларга тўғри келади
Наққод қадимги давлатчилигимиз давридан биён бу сўз қалбаки пул, олтиннинг ўрнига кимсандан пул тайёрлаб келган қаллобларни тутиш билан шуғулланувчи лавозимдаги ходимни билдиради. Улар ўз ёнларида олтинни кимсандан, яъни бронзадан ажратадиган маҳак тошларини олиб юрганлар.

...Оғирла сан атгуг тагур атгулик,
Тўру этку бўлғай будунға кўлук.
Кўнилик уза сан туру кал туру,
Туру бирла беклик турур, ал ўру...

Юсуф хос Ҳожиб

Умид ила очилди кўзлар,
Мужгонларда ёш гўё шабнам.
Сен томонга шошилди сўзлар,
Қайтмадингми ҳали, ёргинам?

Сенсиз ўтган кунлар, тушларим -
Менга далда, бўлдилар суянч.
Исмингдадир қувонч, хушларим,
Ёдинг аро изладим юпанч.

Кун санадим ёш бола мисол,
Умид гулин тутиб тунларга.
Ўнгимда ҳам беғубор висол,
Ҳавас қилдим дил-бутунларга.

Ҳадям менинг, олий инъомим -
Хабарингга турибман муштоқ.
Кўз қувончим, абадий Ёрим,
Куттирмагин, ёза қол тезроқ...(с)

Қаптол келди қанжиғани торт қизим,
Қабсаларнинг қопиларин қотиргин,
Қазиялар ўзи қайнаб бир куни,
Қабо кийган қарияни келтирсин.
(С)

Naguga o'kundi o'lurda ular,
San andin yiroq tur tila ezgular,
Adi aqshi aymish biliklik bo'ku,
Biliklik so'zi yinju yoqut tak-u.

Yusuf Xos Hojib

Умримнинг ярмини йўлларга бердим,
Умримнинг ярмини гулларга бердим,
Ўзимга бермадим умримни...

Тилимни қонатиб Худога бордим,
Дилимни қонатиб Худога бордим,
Ўзига ўзимни олиб бормадим...

Б.Фазлиддин

Машаққат ўти қилса жисмингга кин,
Берурсен ашк сели бирла таскин.
Етишгач дард чун ҳарён кетарсен,
Фиғону пўя бирла дафъ этарсен.

Алишер Навоий

...
Наҳот шунча маъсум, шундай пок
Севишмоқда алам бор шунча?
Бардош бермас ирода, идрок,
Тамоман лол ақл, тушунча.

Тоғдай бор деб билган юрагим
Қуш бошича қолмади чоғи?
Ғамни енгарман деган сарим
Яна ортар алами, доғи.

Эриб кетмагандим севгингдан,
Бўлмаслик-чун бахтингдан жудо,
Бирга қолиш учун сен билан
Куяману, бўлмайман адо.

Зулфия

От айланиб,
ҳам ўргилиб
"қозиғини топмай" - доғ,
Оқсоқ ҳислар
оқсай- оқсай
сендан кетиб боради.

Шўрлик кўнгил ҳасратингда
чекавериб сўнгсиз "оҳ",
Дардкаш топмай дард ёрарга
тошга кўнглин ёради..
(с)

Ishq ahliga qullug'ing havasdir,
Ko'pqilki yotarga vaqt emasdir.
Bulbulliging bo'lsa ayla parvoz,
Parvonaligingni qilgil ovoz...

Заминни барпо этиб,бандангни шоҳ сайлаган Сен Эгам,
Китобинг бериб қўлга,иймондин огоҳ айлаган Сен Эгам,
Баҳодир бандангни ҳар дам,э воҳ,қўллаган Сен Эгам,
Замонни тинч айла ҳеч йўқ,кўрсин замондин яҳшилиқ.

Таклифингизни қабул қилдим. Бунинг учун алоҳида бир саҳифа очиб юрмайлик ва менинг таклифим, "Шеър азиз олам аро" саҳифасида бир қатор ёки бир неча кун, ва ёки бир қатлам кам ишлатиладиган, аниқроғи кам ишлатилган сўзларни ишлатиб ижод қилиш, шундагина бу сўзлар фаол луғатимизга кириб боради, биз ижодкорлар қўллай бошласак бошқалар ҳам қўллашни секин аста бошлаб берар. Мен бундай сўзларни йиғиб юраман, шунинг учун уларни бошқалар ҳам ўзича ўрганиб юради деган умиддаман. Ҳозир мана шу кам ишлатиладиган, луғатларга кирмай қолган, луғатларда бўлса ҳам мен кўрган маънода ишлатилмаган сўзларнинг луғатини тайёрлаяпман.Уларнинг ҳажми ҳозир менинг луғатимда 70 , 80 саҳифани ташкил қилаяпти. Масалан биз тилимизда ветеренар сўзини аниқ берувчи байтар сўзи бўлишига қарамасдан русларнинг "ёрдамида" ветеренар сўзи ва ундан ясалган сўзларни ишлатиб кетганмиз. Мисол учун бизнинг тилимизда биргина ҳавонинг тебраниши, шамолни англатадиган 36 та сўз бор экан, отларга боғлиқ 78 та сўзни йиғдим ва кейинчалик бу соҳадаги изланишларимни тўхтатдим, чунки улар жуда кўпга ўхшайди.
Бу йўналишнинг янада қизиқроқ чиқиши учун мен баъзи сўзларни саҳифага қўйиб уларнинг маъноларини бериб шеър ёзишни таклиф қилишим мумкин. масалан, тажриба учун
Адаг охир, тамом бурятча талаффузда
Адан пойгак, эшикнинг олди, уйда энг паст саналган жой
Ад иш, юмуш
Адрес манзил, шу жойда айтишим мумкинки, почта сўзини берадиган сўз бизда "жўқчилар шевамизда , жом" Жомбой сўзи шундан, адабий нормаларда ём, русларда ям ва улардаги ямшик, ямская сўзлари шундан.
Адармон ишбилармон. Шунинг учун бизда андармон бўлмоқ, яъни бирон иш билан банд бўлмоқ маъноси қолган бўлиши керак.
Ава отанинг акаси.
Мана шу сўзларни ижодингизда ишлатиб кўрингчи. Менимча яхши натижалар бериши мумкин.

Қаро надомат кемасида
Маломатдан эшкак тутиб
Армон отлиқ дарёдаман
Дўлда ўтган умрим менинг

Дуоларда куйдирмадим
Гоҳ яйратиб икки қўлни
Куйида йиғлаб ўз-ўзимдек
Тилда куйган умрим менинг...

Гўзалликнинг қанотида,
Учиб ўтгин умрим менинг,
Висол деган туйғуларни,
Қучиб ўтгин умрим менинг.

Самоларда парвоз этиб,
Юрагимни бир роз этиб,
Куйларимга шўҳ соз этиб
Бахт аталмиш нурни менга,
Сочиб ўтгин умрим менинг.

Шукр дейман борингга деб,
Менга берган орингга деб,
Севдиролган ёрингга деб,
Саҳий қўлинг менга доим,
Очиб ўтгин умрим менинг.

Қийналганда синовлардан,
Озор чексам бировлардан,
Мағлуб этмай не ёвлардан,
Ҳар қандайин муаммомни,
Ечиб ўтгин умрим менинг.

Бир иш қолди,сўрай мана,
Узоқ менла бўлгин яна,
Ажралмасин руҳ ва тана,
Юз ёш деган бу уммонни,
Кечиб ўтгин умрим менинг.

Гўзалликнинг қанотида,
Учиб ўтгин умрим менинг,
Висол деган туйғуларни,
Қучиб ўтгин умрим менинг.

(С) 2011 й.

Гоҳ шабнам гулга умр тилаб
Қуёшнинг қурбони бўлар
Бир нафас пок яшаш учун
Дунёнинг меҳмони бўлар

Нетай бир дам кутолмасман
Елдай ўтган умрим менинг
Бир қатрасин қучолмасман
Сенла ўтган умрим менинг...

Газан олиб чопди бир галдир,
Газакхона олдида авбош,
Бир "Газанга" учради охир,
Зум гидирди ва йўқотди бош.

Газан - пиёз, савзини ўтоқ қилишда ишлатиладиган махсус пичоқ,
Газакхона - газак, нуқл - закуска + хона, Закусочная
Авбош - тентакнамо, ақли пастроқ
Гавзан - кийикнинг бир тури. Бу жойда қўштирноқ ичида қочирма маънода берилаяпти
Гидирмоқ - қисқа вақт тўхталмоқ, гидирди - қисқа вақт тўхтади

Шамол шамолни тебратар.
Шамол булутни тебратар.

Булут ёмғирни тебратар.
Ёмғир тупроқни тебратар.

Тупроқ майсани тебратар,
Майса бияни тебратар.

Бия қимизни тебратар.
Қимиз йигитни тебратар

Йигит сулувни тебратар.
Сулув бешикни тебратар.

Бешик болани тебратар.
Бола дунёни тебратар.

Тўра Сулаймон)нинг таниш "ТЕБРАТАР" шеъри
(Қадимги қимизчи чоллар қўшиғи)

Олий шеърхонлик таъбингизга бу қаторлар тенг келмаган бўлса кечиргайсиз.

Ридо кийдим рағасига дош бериб,
Рамақни келтирди рўпак тагида,
Резадай сочилган жонимни олиб,
Рибо терганларга атадим рева.
(С)
Ридо - руҳонийлар кийими,аслида бугунги магистрлар киядиган кийимга тенг келади
раға - доғ
рамақ- ўлим олдидаги пайт
рўпак- шойи рўмол
реза - майда тангалар
Рибо - ноқонуний олинган фойда, исломда бу ҳаром саналади
Рева - тоғда ўсадиган доривор ўсимлик

Аслида бу дунё бир кам яралган,
Барча ноҳушликлар шундан таралган.
Маъноли бирор гап айтмоқчи бўлсанг,
Бил,маъно,чиройли сўзга қадалган.
(С)

Домла бу тариқа ўзбек имлоларини яҳши билишингизни ҳурмат қиламан.Шунинг учун бошқа шу мавзуда форумда мавзу очишингизни сўрагандим.Очиғи юқоридаги сизнинг фақат эски ўзбек имлоларидан ташкил топган шеърингиз,онлайн заковат учун яҳшигина жумбоқ бўлибди.Маъносини қидириб роса бошимиз қотармиди.Бундай сўзларни бирор шеър орасида битта яримтасини ишлатиб кетилса менимча шеър ҳам шеърдек чиқарди.Юқоридаги эътирозлар ҳам бўлмас эди.Ҳозир ҳам компьютеримизга сақлаб қўйяпмизу,лекин алоҳида мавзуда бериб борилса нур устига аъло нур бўлар эди.

Наргайида бор бу каснинг
Оёғи неговда ўтар то.
Ниждак товонлари нафснинг
Нонпар нақшин олган хит,о.

Баъзилар берилган намуналарни маъносиз дейишди. Маъно изламаганлар маъно тополмайди, шудгорда қуйруқ ётса ҳам. Бу уларнинг фикри. Ундайда мана бу тўртлик маъносининг изоҳи сизлардан.

Он келганда бир дам бекор тармоқ кирдим,
Хар сохада бир шингилдан илмим ортди.
Бахру байтга завқ олмоқ чун кирган эрдим,
Бунда бир дарс кўриб кўнглим ўзин тортди.

Ипдан нари йўл йўқ тасбеҳ донага,
Ашким чиқолмади киприкдан нари.
Кўз ёшим ҳам кетди ожизлик сари,
Ҳеч жойга етмади томчилар бари.

[MOD]Домла!
Мавзу очган форумдошнинг измига бўйсуниш керак. Чунки топикстартер мавзуни таҳрир қилиб бориш ҳуқуқига эга ва масъуллик унинг зиммасида ҳисобланади.[/MOD]

Оффтоп:

Мавзу турколог олимларнинг баҳс-мунозара юритадиган макони эмаски, илмий жиҳатдан кенг қамровли фикр юритсак, ҳамманинг туркий тиллар юзасидан фикрлаши ҳар хиллигини ҳам инобатга олсангиз.

Ишонинг, кўзимни то тупроқ босиб —
Қолгунча Сизники бўлмайман десам.
Аммо Сиз ҳеч кимга қилмайсиз насиб,
Ҳеч кимга бермайман, ичганман қасам

Ҳ.Худойбердиева

Muhabbat, sen chiroyli,
Muhabbat, sen go'zalsan.
Tag'in bir zum turaylik,
Gapirmayman, uyalsang...

So'ng ketarmiz. Sezdimki
Men orzuga yetmadim.
Seni shunday sevdimki
Qo'lingdan ham tutmadim...

M.Yusuf

Мук тушиб тилимиз саждагоҳига
Ҳар бир калимага изладим сайқал,
Шунча йиллар қалам деҳқони бўлиб
Кечир, қўёлмадим шеъримдан ҳайкал.

Зулфия

Лола қизим оппоғим,
Гул ичида япроғим.,
Қизил гулнинг бутоғи,
Онанг шунинг адоғи.
Алла айтсин ўзингга,
Уйқу келсин кўзингга,
Алла жоннинг роҳати,
Уйқу кўзнинг қуввати..

Ухла энди жо-он қизим...
Ухлагин энди-ии
кўзи хумор қизи-им...

Мени мен истаған ўз суҳбатига аржуманд этмас,
Мени истар кишининг суҳбатин кўнглум писанд этмас.

Не баҳра топқамен андинки, мендин истагай баҳра,
Чу улким баҳраи андин тилармен баҳраманд этмас.
Навоий

Бу жумлалар, ёшлик хотираларимни қайтарди :) (ҳали ҳам ёшмиз, эндигина қирққа қараб кетяпмиз). 10 йиллар олдин Нет-митинг деган дастур бўларди. Мир Алишер Навоийнинг бетакрор сатрлари орқали янгийўллик бир қиз муносабатини чиройли тарзда ифода этганди. Аммо, йўлларимиз айро экан...
Унинг охирги дил сўзлари шундай эди (таҳрир қилмасдан, қандай ёзилган бўлса шундайлигича бераяпман, ўйлайманки, бу ерда номақбул иш бўлмаяпти):

КУЗ ЁШ ТУКИБ ЙИЛЛАР БАГРИДА
БИР КУН КЕЛИБ СУНИБ КЕТАМИЗ
ДАВО ТОПМАЙ ДИЛНИНГ ДАРДИГА
БОШКА ЁРГА КУНИБ КЕТАМИЗ.

АЙБЛАЙМИЗ ТАКДИРИМИЗНИ
ХАЁТГА БИР КЕЛИБ-КЕТАМИЗ
ЮРАКЛАРДА ТУТИБ СИРИМИЗ
БОШКА ЁРГА КУНИБ КЕТАМИЗ.

БОШКА-БОШКА ЮРАР ЙУЛИМИЗ
ШУ ЙУЛЛАРДА КУЙИБ УТАМИЗ
ЗОР ЙИГЛАТИБ ИЛК СЕВГИМИЗНИ
БОШКА ЁРГА КУНИБ КЕТАМИЗ.

СИЗ УЗГАНИНГ СУЙГАН МАХРАМИ
МЕН УЗГАНИНГ ДАРДИ, МАЛХАМИ
ОШИКЛАРНИНГ ДИЛДА АЛАМИ
БОШКА ЁРГА КУНИБ КЕТАМИЗ.

Оффтоп:

Мавзудан четлашганим учун, узр. Ўчириш шарт бўлса, модераторимиз бу ишни адо этишлари мумкин, лекин барибир "айб" Гулчеҳра опамизда, лирик чекинишга мажбур қилдилар :)

Соғиндим кўзимда ёш
Тунга айланди кундуз.
Осмон ҳам қоп-қора тош
Йўқдир бирорта юлдуз.
...
Ҳали бахт ҳар ерда бор
Кутмоққа бор бардошим.
Сени соғиндим, дилдор,
Артиб қўй кўзда ёшим.

Муҳаммад Исмоил.

Muzliklarni ko`rgan chechaklar,
Ko`k toqida bo`lgan pechaklar,
Faqat Sizsiz menga ertaklar...
Bir kun ko`rib qolarmiz Sizni...

Tog`-tog`larni quchdi ko`tarib,
Ikki dushman do`st bo`ldi qariq,
Sizsizlikda bir o`zim g`arib,
Bir kun ko`rib qolarmiz Sizni...

Kumush istab Otabek yo`lda,
Hali -hamon Majnunlar cho`lda,
Asli visol azobi mo`lda ...
Bir kun ko`rib qolarmiz Sizni...

Arshga chorlab qolganda hudo,
Ketar bo`lsam aytib alvido,
Eng so`nggi dam, eng so`nggi nido:
"Bir kun ko`rib qolarmiz Sizni..."


(C)