uForum.uz - Озод инсон изтиробларини акс эттирган адиб, публицист, адабиётшунос: Хуршид Дустмухаммад

Страница 4 из 4

Показывать 40 сообщений этой темы на одной странице

uForum.uz (https://uforum.uz/index.php)

- Ижод хусусида сўз (https://uforum.uz/forumdisplay.php?f=463)

- - Озод инсон изтиробларини акс эттирган адиб, публицист, адабиётшунос: Хуршид Дустмухаммад (https://uforum.uz/showthread.php?t=7180)

Tulqin Eshbekov

08.12.2012 00:06

Хуршид аканинг ишхонасида бир қориндор "олим"дан яхшилик кўрганман, деган одамни ҳам учратмадим...
Бунақа фожеадан худо асрасин...

Tulqin Eshbekov

09.12.2012 12:37

Хуршид аканинг ёш қаламкашларга маслаҳати:
"Уйқусирамасдан ёзиш керак..."

Tulqin Eshbekov

16.12.2012 09:53

Устоз Хуршид аканинг суҳбатларини ҳамиша соғиниб яшайман...

Tulqin Eshbekov

18.12.2012 10:29

Устоз Хуршид Дўстмуҳаммад сценарийси асосида суратга олинган "Чаёнгул" фильми ҳақида танқидий фикрларимни қоғозга тушуриб, устознинг ўзларига берганман. (Тахминан ўн йилча бўлди-ёв...) Агар шу қўлёзмамни топа олсам, уни ушбу саҳифага жойлаштириб, азиз форумдошлар фикрини билмоқчиман...

Xurshid Dustmuhammad

30.12.2012 17:22

ШАБАДА

Цитата:

Бахт ҳам насиба, у кимларнидир зор қақшаб излаб юради, рўпарасидан, оёғининг остидан чиқиб қучоқ очиб кутади, кимларнидир эса калака қилгандек мудом четлаб ўтади. Ушбу ҳикоя мустаҳкам оила йилига бағишлаб ёзилди.

ШАБАДА
Ҳикоя
Никоҳ шодиёнасида ўтирган келиннинг хунуги бўлмайди. Ҳатто худо ҳусндан қисган қиз ҳам келинлик либосида гул-гул очилиб кетади. Гул эса латофати, латифлиги, таровати билан гўзал, азбаройи нозиклигидан авайлаб, эъзозлаб тутасан уни, димоғингга беозор урилган анбар-афшон исларга қоришиб кетасан, оҳистагина ўпиб оласан-қучасан, қучасан-ўпасан, икки қўллаб кўтариб олганингни ҳам билмай қоласан, ўйинқароқ болакайлардай гир-гир айланишга тушасан, қордек оқ ва узун либоснинг қават-қават, бурама-бурама этаклар, хипча ва таранг бел, яланг елкаларга лаҳза сайин чўғга айлана бораётган лабларингни боса-боса чарх уриб айланаверасан, гулнинг бир-биридан нозик навдалари қачон бўйнигинангга чирмашганини ҳам сезмайсан, табассум, жилмайишлар, эркаланиб кулишлар... лаблар, кўзлар, дудоқлар − бутун вужуд эркалиги, тантиғланиши... умрнинг энг гўзал, ғоятда масрур дамлари қувончидан кейинги бир неча кунлар босим давом этган беҳаловатликлардан йиғилган чарчоқни, толиқишни-да унутасан, айниқса кечаги ва бугунги издиҳомлар − шодиёна дамларидаги табриклар, қутловлар зуғумидан халос бўлганинг − ниҳоят ёлғиз, ёлғиз ва яна бир карра ёлғизликда бир вужудга айланаёзган қўш вужуд шукуҳи-шукронасидан ўзингни қўярга жой тополмай гир-гир, гир-гир, гир-гир... чарх уриб айланишдан тўхтамаётганингга қарамай ўқтин-ўқтин юмилиб-юмилиб кетаётган кўзларингни баланд нақшинкор шифтдан нақ бошинг узра осилиб турган маҳобатли қандил чироқларидан узолмайсан, биллур қандилнинг саноқсиз милтираган дурларидан сачраб сочилаётган тилло толалар... олис-яқин юлдузларга безанган ложувард осмон кенгликлари сари парвоз қиласан, оқ-оппоқ гулқушнинг беозор талпинишлари − қанот қоқишлари бетингга кўклам шабадаси янглиғ яна, яна ва яна мастона, мастона, масто...
Комрон бирдан чўчиб тушди, гир айланишдан таққа тўхтади, етмиш икки томирини чулғаб олган ва ҳеч қачон одоғига етмайдигандек туюлаётган масрурлик зумда ғойиб бўлди. Бахтиёрлик нашидасидан ўзини, ўзларини қаерга қўйишни билмай ифор таратиб айланаётган дамларида ёнгинада пайдо бўлган одам бўйи баробар шарпа уларга туртиниб кетаёзди. Қўрқувми, қўрқувдан-да сирлироқ ҳадикданми, Комрон бир зум, бир лаҳзагина қаллиғини қуюқ шалола сочлари орасига бетини босганича хобхонага кўз югуртирди. Кенг-мўл хобхона шохона, деворлари қирмизи-зарранг, бир томон кета-кетгунча тошойна қопланган, оёқ остига тўпиққа довур ботиб кетадиган момиқ гилам тўшалган, тунги чироқлар жилваси, аёлларнинг пардози учун махсус қўйилган жавон ортида мўлгина, яъни одам сиғадиган жой қолган... Не мақсадда у ерда очиқ жой қолдирилган?!
Комроннинг юраги қинидан чиқиб кетгудай дукурлай кетди, у қаллиғини тўшакка оҳиста ётқизди-да, сирбой бермаслик ниятида гўё уни олисдан томоша қилмоқ ниятида атайин пардоз жавони томон тисарилиб юрди. Келин этаклари чодирдек кенг либосида ётолмай, дарҳол қад ростлади.
− Ўтириб олинг, − деди Комрон, унинг товуши ғайритабиий, бўғиқ чиқди. Келин унинг айтганини қилди. − Энди менга қаранг.
− Қарамайман... − Келин эркаланмоқчи эди, лекин унинг ҳам товуши ўзгарган, кўзлари катталашганидан янаям гўзаллашиб кетганди. Йўқ деган маънода бош тебратди, холос.
Шу онда Комрон пардоз жавони ортига кўз ташлаб улгурди, улгурдию енгил тортди. Нафас олиши, юрак зарбалари равонлашувига монанд бир-бир қадам ташлаб махсус никоҳ оқшомида кийган оқ кўйлагининг ёқа тугмаларини бўшатганича тўшакка яқинлашди. Келин эса қўллари-билакларини жуфтлаб азиз буюмини яшираётгандек кўксига босган кўйи оёғининг остига қараб турар, ўтли ўпичларга шай елкалари совуқ қотаётгандек сезилар-сезилмас титраётган эди.

Xurshid Dustmuhammad

30.12.2012 17:25

ШАБАДА

Цитата:

Бахт ҳам насиба, у кимларнидир зор қақшаб излаб юради, рўпарасидан, оёғининг остидан чиқиб қучоқ очиб кутади, кимларнидир эса калака қилгандек мудом четлаб ўтади.
Тоғаси Комронни ёмон изза қилди.
− Ҳаётда ношукрликдан ёмон нарса йўқ, − деди у аввалига мулойимлик билан, лекин бу мулойимлик-вазминлик портлаш арафасидаги сокинлик экани тоғанинг феълини биладиганлар учун янгилик эмас эди. Комрон ҳам ўша портлашга шай ҳолда танбеҳу насиҳатга қулоқ тутди. Мирсаййид тоға давом этди: − Хотининг − сенинг насибанг, сен эса − унинг насибаси, ойдай-гулдай яшаб дунё кезиб юрибсан, шу насибангдан юз ўгирмоқчимисан? Айт, юз ўгирмоқчимисан?! Кифтингда кўтариб юрган юм- юмалоқ қовоқнинг ичида ақл-идрок, тоғдек кўксингда диёнат борми, ўзи?!
Комрон ўзини бу гаплардан мутаассир бўлгандек тутиб ўтирса-да, хаёли тақдирми-тасодифми унга рўпара қилган бошқа бир... насибада эди. Хўп, хотини унинг насибаси экан, буниси-чи? Буни кўриб кўрмаганликка олса, қўл чўзса етгулик оралиқда шамшоддек расо қаддини, оққуш бўйнидек нозик бўйни-дудоғи, яноқлари ял-ял нур таратаётган... насибадан кўз юмиб ўтса ношукрлик бўлмайдими?!
Комрон кўнглидан кечган шу ўйларини тоғасидан яширмади. Мирсаййид тоға ҳанг-манг бўлиб қолди, шундай танбеҳлари жиянига кор қилмаганидан лол эди у.
− Бир оиланинг бузилиши аршни ларзага келтиради... Эшитганмисан, шу гапни? − Яна босиқ оҳангга кўчди тоға. Комрон тушунмадими, қулоғи яхши илғамадими, тоғасига савол назари билан қаради. − Аршни ларзага солади, − деяпман, тушунасанми, ўзи, осмонни, кўкни остин-устун қилади! Шуни билиб қўй, бола!..

Зинапоя бўйлаб чиқиб-тушаётганларнинг ҳисоби йўқ эди. Йигитлар қизларга, қизлар йигитларга тўқнашиб-нетаёзган, қувноқ қаҳ-қаҳалар, шодон бақир-чақирлар, салом-аликлару хайр-хўшлар тўлган зинапояда ёшларнинг жони ичига сиғмайди, оёқ-қўллари қанотга айланган − учишмайди, холос.
Комрон зинапоянинг бир чеккасидан бошини хам қилганича юқорига кўтарила бошлади. Иккинчи, учинчи... бешинчи қаватга етдим деганда бошини кўтарди. Нега кўтарди? Яна уч-тўрт пиллапояни босиб ўтганида бешинча қават йўлагига етган, шундоққина чапга бурилса икки эшик наридаги хонага бош суқса − келишилган, уни кутишяпти − зарур юмушини битирса, вассалом, кечга довур мўлжаллаган ишлари бошидан ошиб ётибди, бозор-ўчар, онасининг ёлғиз жигаргўшаси бўлмиш хаста тоғасини зиёрат қилиш, уйга бориб жомадонларни тартибга солиш − ўраб-чирмаш, боғлаш-қулфлаш, уч ҳафталик таътил кунларинг бир кун бемалол дийдорингга тўёлмадим дея хархашадан тинмаётган онасини хумордан чиқариш. Ҳар сафар сафар арафаси аҳвол шу, кун билан туннинг фарқи қолмайди. Бўлак иложи йўқ − меҳр-оқибат деганларидек, яқинлари уни ўз ҳолига қўйишмайди, Комрон буларнинг барига тишини тишига қўйиб чидайди, эртага − саҳарлаб учоққа чиқиб, чиптада кўрсатилган жойини эгаллаб ўтириб олгандагина хотиржам тортади, нафас ростлаб қайишни белидан ўтказадию, пинакка кетади. Ҳозир эса... Нега у бошини кўтарди? Нега кўтарди?.. Кўтарса кўтарибди, нима сабабдан оёқлари мармар зинапояга михлангандек жойидан жилолмай қолди?!
Комроннинг боши айланиб кетди, бошидан оёқларининг учи томон ёки оёғининг учидан боши томон аллақандай тўлқин шувиллаб ўтди, ичига дайди ва телба шамол кириб қолгандек, шамол уни шу ондаёқ мувозанатдан чиқариб ағдарадигандек.
Комрон ранги ўчиб кетганини бети қизиб кетганидан сезди, рўпарасида − уч пиллапоя юқорида тек қотган нотаниш қиздан кўз узолмай қолди. Пахтадай, сутга чайилгандай, қаймоқдай, йўқ, уларнинг барчасидан-да ўзгача − ҳушни ўғирлар даражада ёқимли.
− Нега бунчалар оппоқсиз?
Қиз ўзини йўқотиб қўйди, бегона йигит берган саволни эшитмади, эшитса-да, илғамади, дув қизариб жимгина бош чайқади. Йўқ, деди у, йўқ − шу маънода бош чайқади, фақат овози чиқмади, шу боис йўқ деганини ҳеч ким − Комрон ҳам, қизнинг дугоналари ҳам... қизнинг ўзи ҳам эшитмади. Лекин уч одимлик пиллапоя шоҳид − қиз уч карра айтди: йўқ, йўқ, йўқ!..
− Исмингиз нима?
Кимдир − пастдан чиқиб келдими, юқоридан тушиб келаётувдими − тиккасига Комронга урилди, Комрон жон ҳолатда зина панжарасини тутиб қолмаса, пастга қараб коптокдек думалаб-юмалаб кетиши муқаррар эди.
− Вой-й!
Кўк томон, ой томон, арш томон учди “вой”!
Қиз уч зинани бир қилиб ўзини Комрон томон ташлади, Комрон юз берган ҳолатни кўра туриб кўзларига ишонмаса-да аниқ илғади − қизнинг қадди-қомати навдадек нозик, чеҳраси оппоқ, бармоқлари узун-узун, кўзлари меҳр-шафқатга лиммо-лим...
Комрон шу қадар заиф, иродаси мўрт эдими?.. Шунчалар таъсирчан, ювош, содда-гўл эдими?.. Буларни ҳам, ўзининг буткул бошқа одамга айланиб қолганини ҳам билмади.
У бешинчи қаватга чиқишни-да унутди, изига қайтди.
− Учмайман, − деди у учинчи қаватга тушаётганларида.
Қиз бош ирғади, аммо қай маънода бундай қилганини ўзи ҳам фаҳмламади.
− Эртага учмайман, − деди Комрон иккинчи қаватга тушганларида.
Қиз ҳамон хаёлларини йиғиб ололмаётган, бегона йигитнинг ўзини оқлаётган, ҳатто узрхоҳлик оҳангида илтижолар ила айтаётган сўзлари маъносини мутлақо тушунмаётган эди.
− Ҳар куни шу ерга келаман, − деди Комрон, энди у ўзини хийла қўлга олган, бу унинг овозидаги ишонч, қатъият ва ўктамликдан ҳам сезила бошлаган эди.
Биринчи қават янада гавжум эди.
− Исмингиз нима? − деб сўради Комрон.
Ғала-ғовурда овози эшитилмади. Комрон саволини такрорлади.
− Нозик!..
Қизнинг ўзи айтдими, ёнидаги дугонасими − Комрон пайқамади. У дам-бадам вужудидан кўтарилаётган ҳовурни совутолмаётган, совутиш қаёқ-да, ҳовур уни товага солиб қовура бошлаганди.
Улар кўчага чиқсалар, қизлар ўз йўлларига равона бўлсалар... йўқ-йўқ, Комрон бунга йўл қўя олмайди, ахир рўй берган тасодиф − тасодиф эмас, зинадан кўтарилаётиб одатига хилоф равишда бошини кўтардими, қизнинг кўзига кўзи тушдими, қоққан қозиқдек иккалалари ҳам бир зум тўхтаб қолдиларми, Комрон ҳушидан айрилгудай ҳолатга тушдими, шу жойда тасодифнинг умри ниҳоясига етди, тасодифнинг иззати битди, буёғига жилов тасодиф замиридаги қонуният измига ўтади. Ҳозир қизлар хайр-хўшни насия қилиб жўнаб қолсалар, Комрон қизнинг исми-шарифини билиб олмаса... йўқ, у бундай фожиага йўл қўя олмайди. Эртага учиши белгиланган учоқнинг парвози кечиктирилмайдими!.. Номаълум муддатларга қолдирилмайдими?! Унга деса, парвоз йўналиши тамоман бекор қилинмайдими?!
− Нозик?.. Нозикой?..
− Нозик...
Бу сафар қизнинг ўзи айтди, секин ва беихтиёр айтди, истар-истамас, ажабланиб айтди. Йўлак, кўчага чиқаверишдаги кенггина чорбурчак дахлиз гавжум, ҳамма ўзи билан ўзи овора эди. Тўсатдан издиҳом оралаб яқинлашаётган кўлага кўринди, кимлар ўзларини четга олишга улгуришди, кимлар − йўқ, кўлага Комрон билан Нозикнинг ўртасидан қуюндек елиб ўтди-кетди. Қуюннинг изидан уларнинг орасида қуюқ булут қолди. Нозикнинг шундайига ҳам оппоқ чеҳраси баттар оқарди, буни Комрон пайқамади, Комроннинг ҳам қути ўчди − буни Нозик пайқамади.
Йигит ҳам, қиз ҳам бу сингари ишораларни илғайдиган аҳволда эмасдилар.
− Эртага кетмайман, − деди Комрон.
− Қаерга кетмайсиз? − Ҳайрон бўлиб сўради Нозик.
− Ҳеч қаёққа... − Комрон шундай деб қўлидаги ихчам жомадоннусха сумкасини титкилаб учоқ чиптасини олди, Нозик билан унинг дугонаси ёнига яқинлашиб чиптани кўрсатди.
− Вий-й-й!
Комрон беҳосдан қизнинг оёғини босиб олдим деган хаёлда ўзини орқага олди.
− Чет элга кетяпсизми?! − Ҳайратини яширолмай қарсак чалиб юборди Нозикнинг дугонаси ўзини тутолмай.
− Чет элга, − деди Комрон ва заррача иккиланмай-нетмай чиптанинг қоқ ўртасидан йиртди. − Сизни кўриш учун ҳам ҳеч қаёққа учмайман!..

Xurshid Dustmuhammad

30.12.2012 17:26

ШАБАДА

Цитата:

− Келдингми, болам, қаёқларда қолиб кетдинг? Ўртоқларинг телефон қилавериб ҳолижонимга қўйишмади.
Комрон кулди.
− Эртага учмайдиган бўлдим.
Раҳима ая тушунмай ўғлига анграйди.
− Тинчликми?
− У томонларга самолётларнинг учиши бекор қилинибди.
Раҳима ая ўғли ҳазиллашаётганини тушунди.
− Бирор ишинг битмай қолдими? Тоғангникига бордингми?
− Эртага кетмайман-ку, бошқа куни борарман, ая. Яхшиси, сиз билан ҳангамалашиб ўтираман.
− Қаёқдан кун чиқди, Комрон?
− Ҳамма нарса топилади, она топилмайди, она!
Раҳима аянинг кўнгли ийиб кетдию, бирдан ҳушёр тортди, ўғлига гоҳ зимдан, гоҳ тиккасига синовчан тикилди, ўзи ҳам англаб етмаган нималаргадир аниқлик киритиб олмоқчидек жим бўлиб қолди. Комрон онасининг елкаларидан қучиб олди, шу ҳаракатлари билан онасини гўё айни шу тахлит хаёллардан чалғитмоқчидек юзини унинг кўксига қўйди, бағрига босиб, ёш болани юпатаётгандек бетларидан ўпди. Ая ўғлининг кутилмаганда меҳрибончилиги боисини тахмин қилолмади, аста бориб, телефон рақамларини терди.
− Камол, рўйхат қилиб берганларимни олмай тургин, аканг эртага кетмайдиган бўлибди.

Аҳил, тотув ва бахтли оиладаги фавқулодда воқеалар шу тарзда бошланди.

Xurshid Dustmuhammad

30.12.2012 17:26

ШАБАДА

Цитата:

Камол дарвозани очиб ҳовлига кирган акасининг кетидан изма-из беш-олти одим ташладию, қарийб ҳовлининг ўртасига борди, қўшқаватли уйнинг ҳайбатидан, кўм-кўк ҳовуздаги сувнинг тиниқлигидан кўзини узолмай туриб қолди, уй томон ўгирилди.
− Ичкарига кирайлик, − йўл бошлади Комрон. Камол унга сўзсиз эргашди.
Равон, уй ва йўлаклар, ҳар қадамда дид билан қўйилган қимматбаҳо жиҳозлар, деворларга илинган манзарали суратлар, маҳобат, маҳобат... иккинчи қаватдаги меҳмонхонага илинган қандилни томоша қилаётган Камолнинг дўпписи бехосдан тушиб кетди. У момиқ ипак гиламга тушган дўппини қўлга олди-да, тапиллатиб кафтига уриб қоқди. Комрон кулгисини яширолмади.
− Эсинг жойидами, Кам, шундай уйда чанг-ғубор бўладими?!
Камол акасининг истеҳзосига эътибор бермади, оғир ва виқорли курсилардан бирининг чеккасига омонатгина қўнди-да, тепага анграйди.
− Учинчи қавати ҳам борми?
− Бор, − деди Комрон, − у ерга фақат ётоқ − спалнийдан чиқилади.
− Ҳм... − деди-қўйди Камол. − Шу туриши қанчага тушди, ака?.. Ўзингизникими, энди, шу уй?
Укаси ҳамон кўзларига ишонолмаётган эди. Комрон бир шода калитни унинг олдига ташлади.
− Мана, истаган маҳал истаган эшикни очиб кираверасан. Никоҳ куни келин билан болаларингни олиб кўчиб келасизлар, зинанинг нариги қаноти сизларга, тушундингми, жой мўл, ҳаммамизга етиб ортади.
− Йўғ-э! − деб юборди Камол бехосият жойга бехосдан ўтириб олгандек дик этиб туриб, − ўзингизга буюрсин.
− Гапни кўпайтирма, ука, − деди Комрон, − келинга айт-да, никоҳ оқшоми тугади дегунча, тўйхонадан машинани шу ёққа ҳайдайверасан. Ҳа-я, кўрпа-тўшак, қақир-қуқур дегандек... ҳеч нарса керакмас, тушундингми?! Бу ерда ҳаммаси янги, яп-ян-ги!
− Ишни пишиқ қилибсизу, илло...
− Нима, илло? Гапинг бўлса, икковимиздан бошқа ҳеч ким йўқ, айтавер.
− Онам кўрмадилар-да, бу жойларни...
Сув қуйгандек жимжит уйда аллақайси эшикнинг қирсс этиб ёпилгани аниқ-тиниқ эшитилди. Камол саволназари билан акасига анграйди. Комрон биринчи қаватга олиб тушадиган зинапоя тепасига бориб пастга қаради.
− Дахлизники... − деди у қўл силтаб, сўнг бир муддат жим турди-да, укаси бехосдан айтган гапга жавоб беришга киришди: − Мени ўйламайди дейсанми, ука. Илгарироқ... ҳаётлик чоқларида розилик берганларида, ким билади дейсан, шу жойларда балки узоқроқ яшармидилар... Оёқ тираб олдилар, сира кўндириб бўлмади... Ўзинг-чи, онамиз чизган чизиқдан чиқмадинг, онамиз тушунишни истамаган бўлсалар, ука бўлиб сен қўлламадинг! Мен чидадим, сабр қилдим, ана энди қарагин, кўргин, кўчиб келгин-да, ҳеч кимса дунёга икки марта келмайди, так что, марҳамат қилиб, оиланг, болаларинг билан одамга ўхша-аб яшаларинг!..
− Онамизга насиб этмаган бўлса, тоғамни олиб келсак, кўрсалар, дуо қилсалар...
− Тоғам, дейсанми? Нималар деяпсан, укажон, қайсар дарахтнинг ёғочидан йўниб ишланган ўша тоғам шу уйга келиб дуо қилишига ишонасанми?! Шунга кўзинг етадими, Кама?!
− Тушунтирсак, онамнинг руҳини ўртага қўйсак...
− Онам билан қони бир одам-да, икки дунёдаям тушунмайди, пешинасига милтиқ тирасанг ҳам билганидан, айтганидан қолмайди... Кимсан фалончи олим, писмадончи профессор қариган чоғида уйда касал бўлиб ётиб, бир юмалабдию насиҳатгўй муллага айланиб қолибди! Менга айтган гапларини айтсам... Арш нима дегани, Кам? Сен биласанми? Қаерга жойлашган у? Осмон − космос дегани бўлса, осмон қаёқдаю менинг оилам қаёқда?! Менинг осмон билан неча пуллик ишим бор?!

Xurshid Dustmuhammad

30.12.2012 17:27

ШАБАДА

Цитата:

“У томонлар”га самолёт кунда-кунора учишдан тўхтамади, лекин Комрон учмади. У эрта кетиб кеч қайтар, қўли-кўзи интернетдан, қулоғи қўл телефондан бўшамас, онасининг бағрида бўлишдан улканроқ бахт-саодат йўқлигини такрорлашдан чарчамас, лекин хаёли жойида эмасди унинг. “Тобинг қочяптими? Мазанг йўқми?” деб онаси қўярда-қўймай сиқувга олди, кор қилмади, кунда-кунора “у томон”дан қўнғироқ бўлар, Комила эри билан гаплаша олмаётганидан зорланар, хавотирлана бошлаганини тушунтиришга ҳаракат қиларди.
− У томондаги идорамизнинг бу ердаги ваколатхонасида нозик вазифа топширишган, шуни битирмагунча бормасам керак, − деди Комрон ниҳоят.
− Шуни Комилага тушунтириб айт, минг хаёлга бориб хавотирда ўтирибди, − деди аяси.
Комилани минг хаёлга дучор қилган Комроннинг ўзи бир хаёл исканжасидан чиқиб кетолмаётган, қандай бўлмасин шу бир хаёл гирдоби уни домига тортиб кетаётгандек, Комрон шу тахлит ғарқ бўлишни ўзи учун тенгсиз бахтиёрликдек эп билаётган эди.
− Эртадан кейин янгам келяпти, − деди Камол акасига. − Кутиб олишга чиқа...
− Келяпти?! Нега менга айтмай келяпти? − тутақиб кетди Комрон худди уйқудан уйғонгандек кўзларини ишқаб.
Раҳима ая жеркиб берди:
− Ўзинг хотининг билан ёлчитиб гаплашмасанг қаёқдан айтади сенга, қачон айтади?! Ишинг кўпайиб кетган бўлса, унда нима гуноҳ, болаларингда нима гуноҳ?!
Комроннинг мияси яшин тезлигида ишлади, вазиятдан беталофат чиқишнинг бирдан-бир чорасини топди ва уни аяси билан укасига айтди:
− Ваколатхонадаги ишларим тугай деб қолди, бугун ё эртага жавобини айтишади.
− Айтишса, у ҳолда Комилахон келмай турсин, бир-икки кун сабр қилса, ўзинг борсанг, аёл бошига болаларини сургаб овора бўлиб юрмасди.
Комрон яна топқирлик қилди.
− Отланган бўлса келаверсин, уйидагиларини соғинган, − деди.

Учоқ белгиланган вақтда ерга қўнди, тоқати тугаб бораётган Комила юкларини тезда олди-да, ўғил-қизини сургаганича ташқарига ошиқди. Комрон кутиб олувчилар издиҳомидан бир чеккада кулимсираб турган бўлади, Комила узоқдан кўради уни, қўлидаги зил-замбил жомадонларни қолдириб эри томон югуради, борадию дарҳол унинг кўзларига қарайди, Комрон чеҳраси очиқ йигит, у меҳрибон, эътиборли, танти. Ўғил-қизини еру кўкка ишонмайди, тўрт-беш кун кўрмаса Комилани шундай соғинадики, бошқалар борми-йўқми, тортинмай-нетмай хотинини юз-кўзидан ўпиб-ўпиб олаверади.
Комрон кўринмади. Эрининг ҳазиллашадиган одати бор, бир сафар шу ерда, яна бир сафар “у томон”га борганларида кутиб олишга чиққан эри бир чеккада яшириниб турган, хотини ва болалари хавотирда аланг-жаланглайвергач, пусиб яширинган жойидан аста чиқиб келган, бу сафар... ундай бўлмади. Комила ҳов наридаги автоуловлар тўхташ жойида кўринган Комрон бамайлихотир келаётганини кўрдию, юрагининг бир чеккаси узилиб тушди. Хархаша қилаётган ўғил-қизига эътибор ҳам бермай Комрон томон пешвоз юрди. У эрининг авзойига синчиклаб қарамоқчи эди, унинг кўзларидан жуда-жуда кўп нарсани билиб олишига ишончи комил эди, Комроннинг эса кўзига биринчи бўлиб Комиланинг жуссаси кўринди. Ҳа, хотини жуссадор, семизликка мойил, тарози палласига қўйилса, эридан ҳийла ортиқроқ тош босадиган аёл эди. Биринчи марта хотини Комроннинг кўзига жуссадоргина эмас, бесўнақай ва қўпол кўриниб кетди.
Комрон бирон марта, ҳатто келинчаклик пайтида ҳам Комилани икки қўлида кўтармаган, уни бағрига босганича шодумонлик завқидан гир-гир айланмаган эди.
− Вой, дадаси-ей, бунча хавотир олдирмасангиз! − деди ҳам соғинч, ҳам ўпкаланиш оҳангида Комила.
Комрон аввал қизини, сўнг ўғлини қучди, ўпди.
− Базўр етиб келдим, − деди у ортиқча саволларга ўрин қолдирмаслик мақсадида. − Яхши келдиларингми? Поехали.
Уйга етиб келишгунга қадар Комрон йўлдан, Комила эрининг авзоидан кўз узмади. Комила кўнглининг кўз ва дил илғамас бурчакларида сас-садо чиқаришга журъат этолмай пусиб ётган шубҳа-гумонлари энди кўз ўнгида саф торта бошлаганини сезди.
Комрон илгариги Комрон, эри илгариги эр эмас эди!..
Комрон уйга яқин қолишганидагина ёрилди:
− Мен эрта ё индин у ёққа кетишим керак, − деди у хотинини аҳамиятсиз янгиликдан бохабар қилаётгандек бепарво оҳангда.
− Мен-чи? Биз-чи? − қуруққина сўради Комила, лекин овозидан унинг хавотирланаётгани, ҳатто ташвишга тушаётгани сезилиб турарди. Комрон дарҳол жавоб бермади. У тинимсиз ўйлаётгани, миясида чигалдан-чигал режаларни пишираётгани очиқ-равшан сезилаётган, ўзича у пинҳон тутган сирларни усталик билан яширяпман деб ўйлаётган, Комила эса аёлларга хос зийраклик билан эрининг хаёлида пишиб етилмаган баҳонаю важ-карсонларнинг илдизу шох-шаббасигача фаҳмлаб-илғаб улгураётганди.
“Осонликча жон бермайман! − деди тилини қаттиқ тишлаб Комила, ичида. Атрофга аланг-жаланг қилиб келаётган ўғил-қизига назар ташлаган эди, кўзи ёшлангандай бўлди, бироқ у дарҳол ўзини қўлга олди. − Кўнглимдан кечаётганларини эримга сездирмаслигим керак... Биз осонликча жон бермаймиз!”
Шундай деб у ўғли билан қизининг бетларини тиззасига босиб, бошларини силади.

Xurshid Dustmuhammad

30.12.2012 17:29

ШАБАДА

Цитата:

Мушаррафнинг куни росмана туғди. Бир томонда ёш бошига, тағин кимсан қайноғасининг қаллиғига қайнона бўлиб қолди, иккинчи томондан, етти ухлаб тушига кирмаган шохона хонадон бекасига айланди. Уй-жойлар ялтиллайди, ёғ тушса ялаб-юлқасанг арзийди, ҳамма нарса янги! Болаларни айтмайсизми! “Детский”да одамнинг жонидан бошқа ўйинчоқларнинг саноғига етмайсиз! Фақат бола болалигини қилади-да, бир-икки дафъа ўғли амакисини саволга тутиб қолса денг.
− Амаки, Имронни қачон бу ерга опкеласиз? − дея сўради эрталабки нонушта маҳали.
Дастурхон теварагида оғир сукунат чўкди. Мушарраф ўғлига танбеҳ бермоқчи эди, кечикди.
− Нозикой, чойга қарайсизми? − деб чалғитди бошқаларни қийин аҳволдан халос этиш мақсадида.
Дастурхоннинг попугини ўйнаб нафасини ичига ютиб ўтирган Нозикой “хўп” деганча ўрнидан турди-да, қўшни хона − ошхонага кириб кетди.
Комрон жиянининг саволини жавобсиз қолдирмади.
− Имронни ҳам, Гўзални ҳам олиб келаман, жиян, − деди баралла. У атайин Нозикой эшитадиган қилиб гапирди. − Келишади, уларни ташлаб қўймаймиз...
Камол акасига зимдан кўз ташлади, шу орада ошхонадан қайтиб чиққан Нозикой сассиз-несиз юриб келиб, стол устида турган чойнакка қўл узатди.
− Қайнадими? − деб сўради овозини пастлатиб Мушарраф.
− Ҳм, қай...
Шу пайт ошхонада нимадир тарақлаб кетди. Дастурхон атрофида ўтирганларнинг барчалари ялт этиб ошхона томон ўгирилдилар. У томонда қандайдир чинни асбоб тушиб чил-чил синди, кетидан ошхонанинг очиқ эшигидан қуюқ буғ-тутун бурқсиб чиқди.
Ошхонага биринчи бўлиб Камол, унинг изидан Мушарраф етиб борди.
− Ёняпти! − деб бақириб юборди Камол. − Ёрилиб кетибди!
Хотини унинг ваҳимасига жўр бўлди.
− Ваҳима кўтарманглар, − деди Комрон атайин вазминлик билан. Келиб ошхона ичига қараб турди-турди-да, укаси ва бошқаларни тинчлантирди. − Чой қайнаб... суви тугаб қолган... Ну, чорт с ним!..
Хижолат ва қўрқувдан ошхона эшигига беҳол суяниб қолган Нозикой бу гапни эшитиб йиғлаб юборди.
− Қандай қилиб? Ҳозиргина қўйгандим, ҳозиргина. Тўлдириб қўйгандим, − дея олди у, холос.

Комила келган кунидан икки кун ўтар-ўтмас Комрон йўлга отланди. Бундан хабар топган Раҳима ая анг-танг бўлиб қолди, дарҳол келинини тергашга тушди.
− Нима гап, ўзи, Комилахон, мендан бирор нарсани яширяпсизларми?
− Йўқ, − деди Комила нафаси ичига тушиб. − Ўзим ҳам тушунолмаяпман... Икки кун бўлди, ўғлингиз бирор марта очилиб гапирмадилар...
− Сиз-чи, сиз нега қараб ўтирибсиз?! У очилмаса, сиз гапиринг, кўнглига қўл солинг, шунда ҳам ёрилмаса, мана, менга айтинг!
− Сизни ташвишга қўймай деб...
− Бундай ташвишлар ҳам касалликка ўхшайди, қизим, бошланишида даф қилинмаса, кейин газак олади.
Раҳима ая эрта саҳарлаб жўнаб кетишга шайланган Комронни қўярда-қўймай хонасига қамаб олди. Аввалига ётиғи билан ўғлининг кўнглига қўл солди. Гапни узоқдан бошлади. Ҳаётнинг мураккаблигини, одам баъзан жуда чигал вазиятларга тушиб қолиши мумкинлиги, шунда ҳар қандай кўпни кўрган кап-катта одам ҳам яқинларининг маслаҳатига муштоқ бўлишини айтди. Онасининг қандайдир муддаода гапни атайин узоқдан бошлаши тоғасининг одатларига ўхшаб кетишини ўйлаб кетди Комрон. Шубҳа йўқ, онаси тоғасига шикоят қилган. Тоғаси унинг кўзини мошдай очиб қўйиш қасдида гапни осмондан бошлаб, космоснинг... ар... арш дедими − Комрон ичида кулиб қўйди − коинотнинг чанг-тўзони чиқиб кетармишми-ей!.. Буёғидан уёғи яқинлашиб тўшакка қадалиб ётган... умри бино бўлиб туғилиб ўсган шаҳару вилоятидан икки қадам нарини кўрмаган одамлар ўйлаб топган сафсаталар...
− Эркакдир-аёлдир, − деди онаси, − оила тақдирига ҳамиша-ҳар куни ҳушёр бўлмоғи керак. Эр-хотин ўртасида совуқчилик пайдо бўлдими, бепарволик оқибати яхшилик билан тугамайди. Хуллас, сўзимни қулоғингга олмасанг у дунёю бу дунё рози эмасман, шуни унутма, ўғлим!..
Бу каби панду ўгитлар Комроннинг ўзини тугул, бир тукини ҳам ўзгартиролмас, фақат суҳбат шу мавзуда бўлишини аллақачон тахмин қилиб улгурганидан у онасининг ҳурмати учунгина унинг сўзларини икки қилмади, миқ этмай унга қулоқ солди. Ниҳоят, Раҳима аянинг сўзлашдан бир зум тўхтаганидан фойдаланиб, фурсатни қўлдан бермай, ўрнидан ғоз туриб қучоғини кенг очди.
− Гапларингиз бари тўғри, − деди у онаси шу мавзуда сўз очгани унинг учун айни муддао бўлганини яширмай. − Лекин мен ҳам энди ёш бола эмасман, ая. Дунё жуда кенг, одамлар ҳам, орзу-ҳаваслар ҳам хилма-хил. Сиз жон койитиб айтаётган насиҳатларингизни ҳозир дунёнинг ҳеч ерида ота-оналар фарзандларига айтишмайди.
Раҳима ая ҳайрон бўлиб қолди. Ўғлининг авзойига термилди, унинг кўзига тикилиб, синчиклаб қаради.
− Нима, сен назарда тутаётган дунёда ота-оналар фарзандларига насиҳат қилишни йиғиштириб қўйишганми? − Ҳайрон бўлиб ва зардасини яширмай сўради ая.
− Фарзандлар улғайгач, ихтиёрни уларнинг ўзларига бериш аллақачонлар оддий урфга айланган, у томонларда...
− Унақа урфларни уйи куйсин, уқдингми?! Бориб-келиб менга маъқуллатмоқчимисан ўша одатларни?!
− Ая, − деди Комрон вазият кескинлашиб кетаётганидан хавотирга тушиб, − нега энди менга бундай гапларни айтиб қолдингиз? Ахир эртага жўнаб кетаётган бўлсам, менга оқ йўл тилашнинг ўрнига йўқ ердан нега хавотирга тушяпсиз?
− Йўқ ерданга ўхшамаяпти-да, болам, − Раҳима аянинг овози титраб чиқди. − Комилахон қай ҳолатда келди, эътибор бердингми? Икки кун бўлди ҳали ранги очилгани йўқ. На унга, на болаларингга қайғурганинг сезиляпди. Ахир эрсан, отасан, Комрон! Уканг ҳам, Мушарраф ҳам кўнгиллари хижил...

Xurshid Dustmuhammad

30.12.2012 17:31

ШАБАДА

Цитата:

Сафарга “отланган” юклар топширилди ҳамки, ака-ука ўртасида суҳбат қовушмади. Комрон Камолдан, Камол Комрондан ниманидир кутаётган, лекин улардан ҳеч бирлари оғиз очишга жазм этолмаётган эдилар. Ниҳоят, Комроннинг сабри тугади. У Камолни четга тортди.
− Кама, − дедию сўзини давом эттиролмади, соатига қаради. Фурсат ғанимат эди. Учоқ чиптасини рўйхатдан ўтказса, шу заҳоти ичкарига кириб кетади. Ваҳоланки, унинг барча умиди, ишонгани укасида эди. Шу боисдан у айтадиганини айтиб ташлади: − Мен жуда оғир аҳволдаман. Сенга айтаману, жўнаб кетаман. Укам бўлиб, эркак бўлиб тингла. Менга ёрдам бер.
Камол акасининг аҳволини тушуниб етган, лекин унга қандай ёрдам бериши мумкинлигини тасаввурига сиғдиролмаётган эди. Комрон давом этди:
− Ётиғи билан онамга тушунтирасан... кўндирасан.
− Нималар деяпсиз, ака? Бу гапларни айтиш сиз ўйлагандан кўра анча оғир. Оқибати эса ундан баттар, шуларни ўйлаб кўрдингизми?
− Тўғриси, ўйламадим, кўрдиму ақл-ҳушимдан айрилдим... Тамом бўлдим...
− Кимни? Кап-катта эркаксиз-а! Ким экан, қаерда дуч кела қолдингиз, ака?!
Комрон Камолнинг билагидан тутди, сўзсиз уни кузатувчилар издиҳоми томон бошлади. Боядан бери ака-укадан кўз узмай хавотирда турган гулдек нозик-нозанин... Нозикой улар томон бир-икки одим ташладию ерга қараганича тўхтади.
Камолнинг тили айланмай қолди. Шу топда айтиши мумкин бўлган сўзи йўқ эди унинг. Аъзои бадани мажолсизланиб беихтиёр нари кетди. Комрон унга етиб олди.
− Янгамнинг аҳволи нима кечади? Болаларнинг-чи?.. − деди Камол паришон хаёлларини йиғолмай. Комрон нимадир деди, лекин жавобнинг қизиғи қолмаганди Камол учун. Давом этди: − Мен сиз айтаётган юкни зиммамга ололмайман, қолаверса...
− Нима, қолаверса?!
Комроннинг товуши Камолнинг қулоғига оғир ботди. У атайин бир зум сўзсиз қараб турди-да, сўнг гапирди:
− Ҳозир сиз оғир аҳволда экансиз, агар бундан кечмасангиз, − деди у Нозикой турган томонга ишора қилиб, − ҳаммамизни оғир аҳволда қолдирасиз. Онам кўтаролмасликлари эса аниқ, ака...

Комрон хашамдор машинасини дарвозага тақаб тўхтатди-да, ўтирган жойида пульт тугмасини босди. Юқорига йиғилиб очиладиган дарвоза тиқ этмади. Комрон кафтида тутиб турган матоҳнинг тугмаларини бир-бир босиб чиқди, яна натижа бўлмади.
− Кичик эшикдан киринг-да, ичкаридан дарвозани очинг, − у шундай деб Нозикойга калитни тутқазди.
Яқиндагина ёмғир ёғиб ўтган, ҳовли қоронғи, уйда ҳеч ким йўқ, чироқни ёқиш учун йўлакка қадар етти-саккиз қадам юриш керак. Комрон хотинининг якка тавақали кичик эшик ёнига етиб борганига, калитни қулфга суқаётганига қараб турдию нимагадир чалғиб, ундан кўзини узди. Зум ўтмай йўлак чироғи ёнгани кўринди, кўриндию... Комрон нима воқеа юз берганини англолмай қолди, лекин кимдир “В-вой!” деганини аниқ эшитди, юраги аллақандай нохушликни сезиб, машинадан отилиб чиқди, югуриб ҳовлига кирди. Не кўз билан кўрсаки, Нозикой деворга суянганича бехуш йиқилиб ётарди.
− Нозикой! Нозик-к! Менга қаранг! Менга қара, Нозик!
Комроннинг ўтакаси ёрилди, назарида шу тобда суюкли, ардоқли, гўзалдан-гўзал арзандасидан айрилиб қолаётгандек эди. Йўлак деворидаги жўмракни бураб ҳовучига сув олди-да, Нозикнинг бетига сепди. Яна ва яна сепди. Нозик сесканиб кўзини очди. Ўрнидан туришга ҳаракат қилатуриб, ҳуш-беҳуш ҳўнграб юборди.
− Нима бўлди, Нозик? Айтинг, нима бўлди ахир?! − Хотинидан баттарроқ қўрққан Комроннинг бетига сув сепадиган кимса йўқ эди.
− Нариёққа, − деди Нозик қўли билан ҳовли томон кўрсатиб, − нариёққа ўтиб кетди...
− Ким? Ким ўтиб кетди? − Сапчиб қад ростлади Комрон. Ҳовлиқиб ҳовли томонга югурди. − Кўрдингми? Сенга тегдими?! Қанақа?..
− Қоп-қора... шарпа... Баланд... Бетини кўрмадим...

Xurshid Dustmuhammad

30.12.2012 17:32

ШАБАДА

Цитата:

Комрон “у томон”да туриб ҳам укасини ҳолижонига қўймади. Сен гапни бошлаб берсанг бас, қолганини ўзим тушунтираман деб кунда сим қоқишдан чарчамади. Камол ҳар сафар оғиз жуфтлаганида дам онасининг қандай аҳволга тушишидан хавотирланар, дам назарида янгаси билан жиянлари ундан умидвор бўлгандек илтижо тўла кўзларини унга қадаб турган бўлишар... акасини қандай жин урганини сира-сира тушунмас, худди узун туш кўраётгандек ўй-хаёлларини йиғолмас эди. Бироқ нима бўлган тақдирда ҳам ўша кун-ўша дам етиб келди.
Камол мавридини пойлаган эди − мавридини онасининг ўзи келтирди.
Нима бўлдию, она-бола ёлғиз қолишди, Камол энди ўтирган жойидан қўзғалган ҳам эдики, онаси уни тўхтатди.
− Камол, ўғлим, − деди у вазмин бир товушда, − ичимда бир хавотир бор, шуни кимга ёрилишни билмай эзилиб кетяпман.
Камол онасига бирров разм солдию, индамади. Раҳима ая эса ундан садо чиқишини кутди.
− Қандай хавотир, ая? − дея савол қотди у.
− Қандай бўларди, акангнинг қадам олиши ёқмаяпти...
Камол темирни қизиғида босди:
− Менга ҳам, − деди у хуноби тошиб.
Раҳима ая ўрнидан турди, бир-бир қадам ташлаб Камолнинг рўпарасига келиб тўхтади.
− Хавотирим бежиз эмасми?! Хабаринг борми?! Қадам олиши...
− Номаъқул қадамини босиб бўлган, акам!
У шундай дедию, бирдан юраги орқасига тортиб кетди. Шу тобда оғзидан чиққан гапи онасига ўқ теккандек таъсир кўрсатиши мумкинлигини кейин ўйлаб қолди. Назарида онаси ҳозир унинг кўз ўнгида беҳуш бўлиб ўзини ташлаб юборадигандек эди. Камол шу ўйда шайланиб ҳам олди. Бироқ онаси кутилмаганда ўзини дадил тутди. Раҳима ая бор иродасини жамлаб ич-ичидан отилиб чиқаётган ғазабними, ўкирикними, нафратними бўғзида тутиб қолди, ўзи дунёга келтириб, ўзи вояга етказган ўғлининг афтига игнадек нигоҳларини суққудек бўлиб қадади. Камол бу нигоҳга дош беролмади, кўзини олиб қочди. Менда нима гуноҳ, дея ўзини оқлаш мавриди эмаслигини тушунди. Раҳима ая бошқа чурқ этмади, ётоқ бўлмаси томон аста-аста одимлаб борди-да, очиқ эшик ёнида ортига ўгирилди, бир зум равон деразаси орқали ҳовлига нигоҳи етганича термилиб турди-турди-да, бошини хам қилганича ичкарига кириб эшикни оҳиста ёпди.

Мушарраф овсинининг ёнида алламаҳалгача қолиб кетди. Кейинги кунларда қоронғи тугул, куппа-кундузлари ҳам Нозик иккинчи қаватга чиқмас, чиқмагани-чиқмаган, Мушаррафни ёнидан жилдирмасликка одатланди. Мушарраф унинг ранг кўр-ҳол сўр бўлиб қолганига, фақат бу эмас, Нозик бўлар-бўлмасга чўчиб кетадиган, тиқ этган шовқиндан таҳликага тушадиган бўлиб қолганди. Мушарраф аста-секин унинг кўнглига қўл солди, ҳозир айни ўйнаб-яйраб қоладиган пайтингиз, бундай шароитлар биздақаларнинг етти ухлаб тушимизга кирмаган, ўзингизни қўлга олинг, кўзга яқин келинсиз, сиздақаларга кўз тегиши аниқ, шунинг учун унда-мунда ирим-сиримини ҳам унутманг, икки-уч қайта ўқитворсангиз қушдай енгил бўлиб юрасиз деб насиҳатлару меҳрибончиликларга кўмиб ташлади, кўмиб ташлагани сайин ҳам Нозикнинг чеҳраси очилмади, унинг зўраки жилмайишларида бурунги таровотдан асар қолмаганди.
− Хўп исмни топиб танлашган экан-да, ўзиям! − деб атайин шарақлаб кулди Мушарраф. Кула туриб ўзи атрофга аланг-жаланглаб қўяр, назарида хонанинг қайсидир бурчагидан қора шарпа икки овсин мажлисини кузатиб тургандек, мана ҳозир, шу тобнинг ўзида ўша шарпа ҳали сенларми, менга қарши тил бириктираётган деганча тиккасига келиб, бир ҳамлада!..
Мушарраф Нозикой қандайдир ҳуркак бўлиб қолганини, лекин овсини ундан буни яшираётганини сезиб улгурган, Нозикой ҳам ўзидан кўра анча-мунча дадилроқ бўлган Мушаррафнинг қаттиқ-қттиқ гапиришларида, кўз қарашларида хавотир, таҳлика шарпасини илғай бошлаган эди.

− Намунча, − деди Камол тўшакда ёнбошлаб ётган жойидан, ҳовлига чиқаверишдаги эшикни маҳкамлаб қулфлагач ҳам уни қайта-қайта тортиб кўраётган хотинининг ҳаракатларини кузатиб. − Бунақа одатинг йўқ эди-ку?
− Ҳа, қулфлаб қўйгим келди-да, − деди-қўйди Мушарраф. − Болалар ойимникига кетишди, икки-уч кун ўйнаб келишади, шунга...
Камол индамади, чироқни ўчириб ўринга кирган Мушарраф шифтга термилганича кўзини юммай ётди.
− Тунда ташқарига чиқсангиз... − Тўсатдан гап бошлади Мушарраф. Камол ҳиринглаб кулди.
− Тунда ташқарига чиқадиган одатим йўқ-ку, хотин, кўзинг илинмай туриб туш кўра бошладингми?
− Кеча кечаси турмадингизми?
− Кеча кечаси?... − Ўйлаб қолди Камол. − Тош қотиб ухладим-ку, Мушар.
− Ҳазиллашманг!
− Нега ҳазиллашай, қаттиқ чарчаган эдим, ёстиққа бош қўйганча тош қотибман...
Мушарраф чаён чаққандек сапчиб ўрнидан ирғиб турди. Турасолиб хона чироқларининг барини кетма-кет ёқиб юборди. Унинг рангида ранг қолмаган, лаблари гезариб кетган, худди тўшагига бегона махлуқ кириб қолгандек дағ-дағ қалтирарди. Камол хотинини бу аҳволда биринчи бор кўриши эди, ўзини вазмин тутишга ҳаракат қилиб, аста ўрнидан қўзғалди.
− Нима бўлди, Мушар, гапир, нимадан бунчалик эсхонанг чиқиб...
− Аниқ кўрдим!..
− Нимани? Қачон?
− Тунда, қора шарпа! Бўйи сиздей... Тепамга келиб қараб турди!..
Мушарраф гапини тугатар-тугатмас ўзини эрининг пинжига урди. Комил хотинини тинчлантирди.
− Қойил-э! Эс-ҳушингни еб қўйибсан, хотин! Нима деб алжираяпсан?!
− Алжираётганим йўқ, дадаси, худо урсин. Болаларингиз пайқаса юраги ёрилиб...
− Болаларга кўринмайди, дейишади-ку.
− Демак!.. Бундан чиқди, сиз ҳам сезиб юрибсиз, шундайми? Очиғини айтақолмайсизми, энди!
Камол мижғовланди.
− Ҳеч замонда чой қайнаткич ичи тўла суви билан ёниб кетадими? Нозик ёнимдан жилмайдиган бўлиб қолди, бежизга эмас бу! Ким билади дейсиз, назаримда бехосиятроқ уйми, дейман-да...
− Секин!.. Бу сўзни оғзингдан чиқара кўрма, ахир акам...
Камол акаси билан бу хонадонга илк сафар келишганини эслади. Ўшанда ака-ука юқори қаватда суҳбатлашиб қолишди, шунда тўсатдан пастдаги аллақайси эшик ўзидан-ўзи қисирлаб ёпилди... Камол аниқ эслади ўша ҳодисани...

Xurshid Dustmuhammad

30.12.2012 17:33

ШАБАДА

Цитата:

Раҳима ая узуккун уйга қамалиб ётадиган одат чиқарди, кампир ҳеч ким билан гаплашмас, ҳузурига бошқалар киришини хушламас, келинларига сўзни қисқа қилиб, борақолинглар, деб чиқариб юборар, Комиланинг кўзига қаролмас, Имрон билан Гўзал невараларини кўрганида ўпкаси тўлиб кетар − таркидунё қилган одамдек унинг учун ҳеч нарсанинг қизиғи қолмаганди...

Ўтганларнинг руҳларини шод қилиш ниятида лорсиллаган қора қўчқорнинг жони бахшида қилинди. Беш-олти нафар қўни-қўшни иштирокида ўтказиш мўлжалланган “ис чиқариш” тадбири кичкина тўйга айланди. Хабарланганларнинг бари келди, тоға келмади.
− Аканг энди менга бегона, − деди Мирсаййид тоға, ўзини аранг вазмин тутиб, − мен-ку, майли, онасининг бетига оёқ қўйдими, гулдек оиласининг, ўғил-қизининг уволидан қўрқмадими, ўнта қўй атамайдими! Юзта қўй атамайдими!..
Камол келди-кетдида хизмат қилгандек юрди-турди, лекин ҳеч нарса татимади унга. Акасини шу йўлдан қайтаролмагани учун ўзини айбдор ҳис қилар, қандай бўлмасин онасидан қолган ҳовлига қайтиб бориш, кеннойиси ва жиянларининг ҳолига кўз-қулоқ бўлиб ўша ерда яшаш ҳаракатига тушган эди.

Ая қай вақт кўчага чиқиб кетганини ҳеч ким пайқамай қолди. Қўни-қўшниларникини қарашди, суриштиришди − ая топилмади. Намозшом палласи Камол уйга қайтганида онаси пешиндан бери уйда йўқлигини эшитиб юраги орқасига тортиб кетди.
− Тоғамникидан суриштирмадингларми? − сўради дарҳол эсига тушиб.
Келинлар шоша-пиша тоғаникига қўнғироқ қилишдию, хавотирлари ариди.
− Ака-сингил роса соғинишган экан, кун бўйи уйга биқиниб гурунглашиб ўтиришди, − деди тоғанинг кенжа келини. − Яқингинада кетдилар.
Уйга келган заҳоти ая Камолни чақиртирди. Камол аясининг ҳеч кимни огоҳлантирмай кетиб қолгани учун унга танбеҳ бермоққа оғиз жуфтлаган ҳам эди, онаси уни гапиришга қўймади.
− Телефон қил, − деди қўлини узоққа деган маънода боши узра силкиб. − Қаерда бўлсаям топ.
− Хўп... Фақат ҳозир у ерда ярим тун, ҳамма уйқуда... − тайсаллади Камол. − Ухлаб ётган бўлса...
− Ўлиб ётган бўлсаям уйғот!
Раҳима ая шундай дедию, тилини тишлади. Камол онасининг ранги қум ўчганини пайқади, онаси шуни яширмоқчидек бетини тескари ўгирди.
Камол онаси тўнини тескари кийганини, энди унга ҳеч кимсанинг гап-сўзи кор қилмаслигини билди. Шу аснода акаси билан боғландию, телефонни онасига узатди. Раҳима ая кафтидаги телефонни қулоғига босган заҳоти муддаога кўчди:
− Ҳм... Эртага кечгача етиб кел!.. Билмадим!.. Эшитяпсанми, ернинг остидамисан-устидамисан, охирги гапим шу: эртадан қолмай етиб кел!..

− Асал ойи бир ой давом этади деб ким айтса айтаверсин, бизнинг умримиз, ҳаётимиз асал-л!
Комрон тунги чироқ шуъласида зулукдек буралиб кўринган гулнинг қошини бармоқларининг учи билан силади, дудуоқларига бетини босиб тўйиб-тўйиб ҳидлади. Гулнинг ғаши келганидан бетини олиб қочди, эркаланиб кулди. Ёстуқ узра ёйилган узун қуюқ қора соч ғира-ширада қандайдир жондорга ўхшаб кетди, Комрон унинг учини кафтларига ўраб олди. Гул Комронга чирмалди. Комрон ўрнидан тура солиб гулни бели ва тақимлари остидан икки қўллаб кўтариб олди. Унинг дуч келган жойидан устма-уст, устма-уст, устма-уст бўса олганича бир-бир қадам ташлаб учинчи қаватдаги хос хонага йўналди.
− Осмонга, − деди кулиб, − осмондан ҳам тепага − аршга олиб чиқаман! − Комрон шодумон эди, шодлигини баралла нишонлашни истаётган эди.
− Йўқ, − деди Нозик, − у ёққа чиқмайлик.
Комрон аҳдидан қайтмади. Гулни бир қўлидан қўймай иккинчи қўли билан учинчи қаватга олиб чиқадиган дарча эшиги илгагини туширди.
− Қўрқяпман! Тўхтанг, очманг!
− Асал ойи! Асал-л...
Биллур ҳовузча ичига икки кишилик пар ўрин тўшалган, оппоқ чойшаб тунги шабадада муаттар ҳид таратиб қўш вужудни ўзига чорлар эди.
Ҳамон гулни бағридан қўймаган Комрон бир оёғини кўтариб биллур ҳовуз девори оша ошириб ўтишга улгурдими-йўқми, нимадир лоп этди.
− Қочинг! − дея нола чекиб юборди Нозик.
Комрон оёғини тортиб улгурдими-йўқми, кўз ўнгида оппоқ чойшабнинг бир чеккаси тутаб, димоғига ачимсиқ ис урилди.

Комроннинг бу қадар зудлик билан етиб келишини ҳеч ким кутмаганди. Бироқ ўғлиз келдилар дея суюнчи ундириш хаёлида аянинг ҳузурига югургилаб кирган Мушаррафнинг фарёдини биринчи бўлиб Комила эшитди. Комила қайнонасининг тепасига етиб бормай хона ўртасида тек турган кўйи кафтларини бетига босганича унсиз, лекин аччиқ-аччиқ ўкраб юборди.

Мушарраф эрининг қулоғини тинчитмади.
− Уйимизга кетақолайлик, дадаси, − деди у ҳиқиллаб, ўзимизнинг кулбамиздан қўймасин. Бу ерда омонат яшаяётганга ўхшаймиз.
− Уйга кун ора кираман... Кеннойимга, жиянларнинг кўзига қаролмайман... Дадам чет элдалар, фақат телефон қилмаяптилар дейди Имрон...
− Билмадим... Бу аҳволда юрагим адо бўлади, дадаси.
− Қўйгин, бир нарсани гапираверасанми, Мушар! − деди Камол хотинига уқдиришга уриниб. − Сен айтаётган нарса одамнинг назарида бўлади, ҳаётда эмас.
− Ҳаётда йўқ бўлса, кўзга кўриняптику? Тунда тепамга келиб қараган ким?! Буёқда Нозик ҳомиласини тушириб қўйганидан хабарингиз йўқ.
− Ҳомиласини туширган бўлсаям чидаб ўтирибди-ку!
− Қаёқда чидайди! Тиқ этса ёнимга келиб олади, бир ўзи тепа қаватга қадам босмайдиган бўлган. Шўрлик эсдан оғиб қолмаса деб қўрқаман...
− Ҳозиргина кўрдим-ку, тепага чиқиб кетаётув...
− Опа!!.
Мушарраф жим бўлди. Деразадан ҳовли томон бошини чиқариб қулоғини динг қилди.
− Чақирди, − деди Камол чўчигандай диққатини жамлаб.
− Опа-а! О-опа-а-а!..
Чинқириқдан шошиб қолган Мушарраф билан Камол изма-из қувалашгандай Комрон билан Нозикой яшайдиган томондаги айвон зинасидан чиқишганида иккинчи қават эшиги бўсағасидаги супачада йиқилиб қолган Нозикойни кўришди.
− Ана! − деди Мушарраф ва ётоқ бўлмасига кираверишдаги эшик ёнида ҳолсизланиб ўтириб қолган Нозикойнинг ёнига олдинма-кетин кўтарилишди.
− Қаранг... ичкарига қаранг... − дея олди ҳамон ўзини қўлга оломаган Нозикой. У қалт-қалт титирар, беихтиёр халатининг этаги билан оппоқ яланг болдирларини ёпишга уринарди.
Мушарраф кўрқа-пуса ҳобхонага бош суқдию, “Вой, ўла-ай-й!” деб қичқирганича ёқасини чангаллади.
− Нима, нима гап? − Сўради унинг ортидан келган Камол.
Бу орада базўр қад ростлаган Нозикой эшикка беҳол суяниб пичирлади:
− Ювиниб чиқдим, қарасам!..
Пардоз-андоз жавони устида нима бўлса, ҳаммаси уй билан битта бўлиб сочилиб ётарди.

Xurshid Dustmuhammad

30.12.2012 17:34

ШАБАДА

Цитата:

− Онанг раҳматли бўлишини кутиб юрган экансан-да?! Ўтган ўтди, тамом-вассалом деб ўйладингми?! Тупроғи совумай-а?! Руҳини чирқиратиб...
− Қўйинг, тоға, бу гаплар ортиқча...
− Ортиқча бўлса, сенга − катта кўча! Илло синглимдан қолган уй-жой Камол билан Комиланики, сен эса... Садқаи ўғил кет-э!..

Ҳаммаси тунда юз берди.
Комрон уйга кеч қайтишини қўнғироқ қилиб айтибди. Нозикой Мушаррафни ҳолижонига қўймай ўзи билан бирга ўтиришга кўндирди. Овсинларнинг гаплашмаган гаплари қолмади шекилли Мушарраф уйига чиқиб кетишга баҳона излай бошлади. Нозикойнинг ўтакаси ёрилгудай овсинининг этагига тармашди.
− Сиз кўрмаган кинолардан қўйиб бераман, − деди Нозикой Мушаррафни кўндиришнинг бошқа чорасини тополмагач.
У овсинининг розилигини кутмай деворга илинган гиламнинг ярмича келадиган телеойнани ёқди, ойнаижаҳон ойнаси бир оз жимир-жимир қилиб турди-да, қорайди-қолди. Нозикой қўлида устма-уст тутиб олган сертугма пультни пайпаслай-пайпаслай кўп уннади, фойда бўлмади.
− Тавба, − деди у, ажабланиб, − ҳеч қачон бундай бўлмаган.
− Камол акани чақирайми, қараб берсалар...
− Йў-ўқ, ҳозир ўзим қарай-чи.
Нозикой шундай деб телеойна ёнига борди-да, унинг ён-верини қарай бошлади. Мушарраф чироқ тугмасини босди.
− Ия, Нозикой, чироқ йўқ-ку, − деди кулиб. Мушарраф унга қўшилди. Шунда...
− Ана, ёниб турибди-ку!
Нозикой қўшни хонага имо қилиб ҳайратдан оғзини очиб қолди. Унга Мушарраф қўшилди.
− Ҳа-я...
Мушарраф, унинг изидан Нозикой қўшни хонага ўтишди, ўтишган заҳоти бу хонанинг ҳам чироғи ўчди.
− Кимдир майнабозчилик қиляпти шекилли? − деди ҳамон ажабланганини яширолмай деди Мушарраф.
Нозикой Мушаррафнинг биқинига суқилиб олди.
− Ундай деманг!.. Чўчияпман...
− Камол ака-а! Ҳо-ой, дадаси!
Шу замони зина томонда Камол пайдо бўлди. Мушарраф зумда чироқ ўчиб қолаётганини оқизмай-томизмай айтиб берди. Камол ҳам ҳайрон, ҳам ишонқирамай бош чайқаб турди.
− Бўлиши мумкин эмас... − У шундай деб туриб тўсатдан аёлларни чалғитиш чорасини топди. − Жуда яхши бўлибди ўчгани, баҳона топилди, юринглар, бизникига чиқамиз.
Нозикой рози бўлишдан ўзга чораси қолмаганди.
Улар ҳовлига тушиб улгурмасларидан уй томондан Камолнинг қулоғига қизининг овози эшитилди.
− Дада-а, чироқ ўчиб қолди-и!..
Камол, Мушарраф, сўнг Нозикой кулишларини ҳам-кулмасликларини ҳам билмай турган жойларида қотиб қолишди...

Комрон билан Нозикой аллапаллада тўйданми-меҳмондорчиликданми қайтишганида ҳали чироқ ёнмаган − қоматини ғоз тутиб турган шоҳона кошона қора зулмат оғушида қаққайиб турарди.
− Ётақолайлик, эрталаб шуғулланамиз, − деди Комрон.
Нозикойнинг кўнгли ғаш эди, аввалига ухлолмай, хаёлан минг кўчага изғиди, ниҳоят эрининг билагидан тутганича... кўзи илинган экан, қаттиқ шовқиндан чўчиб уйғонди. Уйғондию, эшикни устма-уст тарақлатиб жонҳолатда “Ака! Ака!”лаб бақираётган Камолнинг овозини таниди.
− Ёнғин! Чиқинглар! Ака-а!..

− Ўт нимадан чиқибди? − бетини терс буриб савол қотди Мирсаййид тоға.
− Чироқнинг симидан деганмиш... − У шундай дедию, ўша тунда уйда чироқ ўчганини эслаб ҳайрон бўлиб елкасини қисди.
Орага оғир сукунат чўқди, ниҳоят тоға бошини чайқай-чайқай, афсусланган оҳангда салмоқланиб гапирди:
− Гулдек оиланинг бузилиши аршни ларзага келтиришини айтгандим. Тушунмади, тушунишни ҳам истамади. Айтиб қўй, ялтир-юлтир уйидаги машмашаларнинг бари ўша мен айтган ларзанинг шабадаси, холос... Уқдингми, шабадаси...

Feruza Xodjayeva

08.01.2013 10:33

Ҳурматли Устоз! Бугунги қутлуғ айём-таваллуд кунингиз билан муборакбод этаман!
Омад, тинчлик ва хотиржамлик тилайман. Хонадонингиздан файз, дастурхонингиздан барака кўтарилмасин.

Nigora Umarova

28.02.2013 16:40

Куни кеча "Тафаккур" журналининг 2013 йил, №-1 сонида чоп этилган Хуршид Дўстмуҳаммаднинг "Жоди" ҳикоясини ўқидим. Ҳикоя умуминсоний қадриятларни ифодалаган бўлиб, "Андрей Сахаров хотирасига бағишланади" деб бошланади.
Ҳикоядаги воқеалар XVIII асрнинг охирларида Францияда бўлиб ўтади ҳамда унда Жозеф Игнас Гильотеннинг гильотина ускунасини ўйлаб топганлиги ва уни Франция давлати ҳаётига татбиқ қилиши жараёни акс эттирилган, олим "итальян маданияти"га қарши ўлароқ ўзига хос "француз маданияти"ни ҳаётга ташвиқ қилади. Жозеф фанда янгилик яратдим деб ўйлаб қилган хатосини англамайди, қатл жазосининг осон усулини ўйлаб топдим деб ўйлайди. Ҳатто Франция аёллари гильотина ускунасига мос тақинчоқлар тақишади, сумкачалар тутишади, шундай шаклдаги пишириқлар пиширишади. Ҳаттоки бир аёл гильотинада ўзини қатл этишлари учун атайлаб оғир жиноятга қўл уради. Бу оммавий маданиятнинг оламонга тарқалишининг бир белгиси эмасми?.. Алал оқибат гильотина қатлига рухсат берган қирол Людовик XVI нинг ўзи ҳам, Жозеф Гильотин ҳам, жаллод ҳам ушбу ускунада қатл қилинадилар.
Ҳикоянинг бош ғояси- Тангри инъом этган умрни ҳеч ким тортиб олишга(инсонни ўлдиришга) ҳақи йўқ. Қирол Людовик XVI бегуноҳ қалдирғочларни отиб, ўлдириб ҳузур қилади, жаллод эса гильотин орқали инсонларни ўлдириб ҳузурланади. Умр сўнгида эса тирик жонзотни қатл этиш, ҳаётга тўймаслик нима эканлигини англашади. Жаллод Борте "Мен фақат ижрочиман" дейди, холос. Бироқ гильотин орқали инсонларни олма дарахтидан олмаларни қоқққандек ҳаётларидан жудо қилганлигини суд мажлиси ҳайъатига маълум қилади.
1981 йил 10 октябрда эса "гильотина орқали қатл этиш" жазоси бекор қилиниши ҳақидаги хабар билан ҳикоя тугайди.

Nigora Umarova

07.01.2014 16:51

Цитата:

Сообщение от Nigora Umarova (Сообщение 160796)

Ватан, инсон ва тафаккургина эмас, изтироб хам озодлик истайди. Истиклолга етишган озод изтироб чексиз коинотни, бепоён дунёни, халки, узлиги, кадрияти ва маънавиятини янада чукур, янада теран идрок этолмаётганидан озор чекади.

Хуршид Дустмухаммад
https://img.uforum.uz/images/400529.jpg

Ёзувчи, публицист Хуршид Дўстмуҳаммадни таваллуд айёмлари билан муборакбод этамиз. Улардан янги асарлар кутиб қоламиз.

AbdulAziz

29.01.2014 16:59

Ғулом Карим. Руҳият мусаввири

http://ziyouz.uz/images/stories/xurs...stmuhammad.jpg

Ҳикоя жанрида фаол ижод қилаётган таниқли ёзувчи Хуршид Дўстмуҳаммаднинг ушбу жанрда шу пайтгача яратган қарийб барча асарлари “Шарқ” нашриётида “Беозор қушнинг қарғиши” номи билан китоб ҳолида чоп этилди. Тўпламдаги ҳикоялар мавзусига қараб саккизта бўлимга бўлинган.
Мутолаа жараёнида дарҳол кўзга ташланадиган жиҳат шуки, ҳикояларда қизиқарли воқеалар тасвирига асосланган, бўртиб турган сюжет йўқ ҳисоби. Бу ҳол Х.Дўстмуҳаммад ижодий услубининг ўзига хослиги билан боғлиқ. Ҳикоя ёзиш жараёнида муаллифни воқеагўйлик эмас, балки бадиий санъаткорлик қизиқтиради.
Davomi...

Текущее время: 20:26. Часовой пояс GMT +5.

Страница 4 из 4

Показывать 40 сообщений этой темы на одной странице