Дарс пайтида хеч кандай айрим холатлар булиши мумкин эмас. Дарсда нафақат телефондан балки чалғитувчи хар қандай воситаларни таъқиқлаш керак.

Olimbek,Sizning fikringiz 100 foiz to'g'ri. Lekin gap shundaki, Abduganiyev Murod telefon foydalanish mumkin bo'lgan mustasno holat deganda dars vaqtini nazarda tutmagan, adashmasam. Darsdan tashqari, lekin maktab hududida telafondan foydalanish zarur bo'lgan holatlar bo'ladi. Masalan, o'quvchi biror munosabat bilan o'qishda ko'proq qolib ketishiga to'g'ri kelsa va buni ota-onasiga aytib qo'yishining boshqa iloji bo'lmasa, yoki (unday bo'lmasinu) biror baxtsiz hodisa yuz bersa, ro'y bergani haqida ota-onasiga darxol xabar berish zarur bo'lgan biror voqea bo'lsa, ruxsat etilmagan bo'lsada, maktab hududida telefondan foydalanish mumkin. Shunday bo'lsada, dars vaqtida o'quvchining telefoni yoqiq turishiga mutlaqo qarshiman.
Agar avvalgi (bir necha yil ortga boqish kifoya) vaqtlar bo'lganda edi... Unda bolalar o'z uylariga yaqin, uylari tegishli bo'lgan maktablarga borardilar. Va o'z-o'zidan ota-onalarning farzandidan havotirlanib, qo'liga telefon tutqazib qo'yishlariga zarurat tug'ilmasdi. Lekin, bugun ahvol o'zgacha. O'quvchilarning aksariyat qismi uylaridan ancha uzoqda bo'lgan maktab va gimnaziyalarda o'qiydilar.(Men o'zim ham uyimdan 15 kilometr masofadagi gimnaziyada o'qiganman.) Bugungi kunda qiz bolaning ko'chada yurishi xatarli ekanidan havotirga tushgan ota-onam menga ham uyali telefon olib berganlar. Lekin, uning salbiy tomonlaridan foydalanishimga yo'l qo'ymaydilar. Men o'zim ham ularning ishonchlarini oqlashga harakat qilaman.

Barakalla...
Lekin hamma maktab (yoki boshqa o'rta ta'lim 'quv yurti) o'quvchilari ham Sizdek, ota-ona ishonchini oqlamaydi-da... Buni ham hisobga oling... Aksincha, telefonlardan aloqa vositasida emas, balki boshqa (ko'ngilochar o'yinlar, har xil video, audio fayllardan foydalanish) maqsadlarda foydalanmoqdalar... Buning o'qishga biror ijobiy tarafini ko'rsatib berish mumkinmi?...
Fikrimcha, aynan shu masalani davlat miqiyosiga ko'tarish va aynan maktab o'quvchilarining telefondan foydalanishlarini taqiqlab qo'yish kerak... (IMHO)
Yuqorida aytilgan istisno holatlarda, bemalol maktabdagi shahar telefonidan ham foydalanish mumkin... bu bahona bo'la olmaydi...

Juda chiroyli fikrlar... Avvalo rahmat, lekin ayni hozir o'sha telefon ko'tarishni biladigan, telefonni tushunadigan o'smirlar, ayni o'tish davrida. Telefondagi har xil bo'mag'ur kliplar, har xil iflos narsalarni ko'payib borayotganini guvohi bo'lyapmiz. Man shu narsalar, mana shunday xolatlar ularni ongiga, qolaversa bilim olishiga ta'sir ko'rsatmaydi deysizmi? Bunaqangi narsani bir kishi ko'rib xayratlansa, ikkinchisi qiziqmaydi deysimi? Hozirgi yoshlarimiz, telefonni ota-onalaridan ham yaxshi tushunishadi. Ustiga-ustak ota-onalar ham kelchi, telefoningni tekshirib qo'yaychi demaydi va telefon foydalanuvchisini o'zi ham telefonini u joy, bu joyga qo'yib ketmaydi, ayni mana shu yoshdagilar.

"Xalq so'zi" (2008-yil, 4-iyun)gazetasida quyidagi maqolani o'qib qoldim. Ko'tarib chiqilgan mavzuga xos ekan:

Sotka ko'targan bolakay Bir kuni to'ydan qaytayotgandik, yon qo'shnim Bektemir aka imlab qoldi. -Uka , vaqtingiz bormi? - dedi u. - Shu kenja o'g'lingiozning oshnasi holi-jonimga qo'ymaydi. "Sotka obering", deb quloq-miyamni ezib yubordi. Men bu "jonivor" sotkani uncha tushunmayman. O'g'lim "xotiras"si, "fleshka"si, "bluts"i, keyin har xil o'yinlar, yana "MP 3" i ham bor telefonni topib kelishimni so'ragan. To'g'risi, bular nima ekanligini bilmayman. "Sotka" sotuvchi bolalar ustimdan kulib yurmasin. Birgalikda xarid qilsak. Yashirmayman, bu gapdan ensam qotdi. Ammo qo'shnichilik, bu yog'i Bektemir aka yaxshi odam, sodda, samimiy. Amal-taqal qilib, so'rab-surishtirib, sotuvchining ta'rifiga ko'ra "dahshat" sotka olindi. Ikkalamiz xaridimizdan mamnun holda bekat yonida picha gurunglashdik. Shu payt bir bolakay, yoshi nari borsa, 9-10 atrofida, o'ziga -o'zi baqirib, qo'llarini havoga niqtab, asabiy holatda gapirayotganligining guvohi bo'lib, hang-mang bo'lib qoldik. Bektemir aka menga qaraydi, men unga. "Sho'rlik bola, mazasi yo'q shekilli,"- pichirladi sherigim. Ochig'i, nima deyishimni bilmadim. Men ham shu fikrda edim. Ertasimi-indinimi, 11 yoshni urib, allaqachon o'zini yigitchaday his etib qolgan kenjatoyim menga "Ota-onalar majlisiga borarkansiz"deb qoldi. Bordim . O'qituvchi qiz yoshgina, ko'zlari chaqnab o'quvchilarning muvaffaqiyatlari, kamchiliklariga alohida to'xtalib o'tdi. E'tiborimizni ular bilan ko'proq suhbatlashishga, o'qishi, yurish-turishi bilan qiziqib turishimizga qaratdi. Uning o'z ishini puxta bilishidan, bolalarning sevimli murabbiysiga aylanganidan quvondim. Oxirida o'qituvchi "sotka" masalasini ham tilga oldi. - Hozir axborot asri. Zamonaviy texnologiyalar davri. Qolaversa, hayotimiz kundan kunga farovonlashib borayapti. Tabiiyki, bolalarimiz uchun hamma narsani muhayyo qilgimiz keladi. Lekin hali tafakkuri, ichki dunyosi endigina shakllanayotgan bolalaringizga qo'l telefoni olib berishingiz shartmi? Axir, murg'ak bolalar uni aloqa vositasi emas, ko'proq o'yinchoq sifatida qabul qilishadi. Xafa bo'lmanglar-u, qo'l telefonini bola aqlini tanib, mas'uliyatni his eta boshlagach olib bergan ma'qulroq, nazarimda... Ota-onalardan kimdir o'qituvchining mulohazasiga qo'shildi, kimdir "O'qituvchi zamondan orqada qolib ketibdi" deya istehzoli kuldi. Qay biri "Bu majlisda ko'taradigan masala emas", deb yuzini tirishtirdi. - Bir qaraganda, haqiqatan ham, bu jiddiy masala emasday,- deydi biz bilan suhbatda Sog'liqni saqlash vazirligining bosh nevropatologi Baxtiyor G'afurov.- Ammo u hayotimizga tobora chuqurroq kirib bormoqda. Mobil aloqa- bu tezkorlik degani, ishni tashkil qilishda tezkor va qulay vosita. Binobarin, bolalariga qo'l telefoni olib bergan ota-onalar bir qator xotirjam bo'lishlarini ham unutmaslik zarur. Qo'l telefoni tufayli farzandlardan ko'proq boxabar bo'lish, nazoratda tutib turish mumkin. Tabiiyki, mobil aloqani kattalar ham, bolalar ham suiste'mol qilmasliklari lozim. Aks holda, u muammolarni keltirib chiqaradi. Xususan, undan ortiqcha foydalanganda bosh og'rishi, bosh aylanishi kuzatiladi. Yosh bolalarda esa asab tizimi birikmalarida salbiy o'zgarishlar yuz berishi mumkin. Umuman, yosh bolalarda mobil aloqa madaniyatini shakllantirishning payti keldi. - Har yigirma yilda butun jahonda ommaviy texnologik ishtiyoq paydo bo'ladi va bir-ikki avlodning e'tiborini o'ziga tortadi, maftun etadi., - deydi Toshkent shahar xalq ta'limi bosh boshqarmasi boshlig'ining o'rinbosari Humoyun Akbarov. - Bundan yigirma yil oldin ommalashgan "video" ishqibozligini eslang. Xuddi, shuningdek, hozir yer yuzida qo'l telefoniga kuchli ishqibozlik jarayoni kechmoqda.. Ertaga nevaralarimiz mutlaqo boshqa texnologik yangilikka ko'ngil qo'yishlari mumkin. Bu- tabiiy taraqqiyot jarayoni. Undan orqada qolish dunyodan orqada qolish bilan barobardir. Shu ma'noda, bizning yoshlar bu sohada ishtiyoq bilan olg'a qadam tashlashlari tabiiy bir holdir. Lekin texnologik ishqibozlikning musbat va manfiy tomonlari mavjud. Xususan, uning amaliy ustivorligi hamda noo'rin qo'llanilishi bir-biridan keskin farqlanadi. Agar o'rta ta'lim nuqtai nazaridan bu hodisani baholasak, maktabning bitiruvchi sinf o'quvchilari, kollej-litsey o'quvchilari undan nafaqat aloqa vositasi sifatida, balki ishchan dastyor sifatida foydalanayotganliklari ijobiy hodisa. Hozirgi zamonaviy qo'l telefonlarida kalkulyatordan tashqari, internet tarmog'iga ulanish va boshqa axboriy dasturlarga kirish imkoniyatlari bor. Bir tomondan, bu vaqtni tejaydi, zamon ruhiga yarasha faoliyat olib borishni ta'minlaydi. shu bilan birga, u o'quvchining asosiy vazifasi- mukammal bilim olishdan ozmi-ko'pmi chalg'itadi. Men bu o'rinda barcha yoshdagi o'quvchilarni nazarda tutyapman. Bolakaylarga kelsak, ularni qo'l telefoni bilan siylash, erkalashdan boshqa narsa emas. Zero, haddan tashqari ko'p axborotni o'zlashtirish taqozo etadigan davrda yashayapmiz. Hali aqlini tanimagan, suyagi qotmagan kichkintoylarni mobil aloqa qiynab qo'yadi, charchatadi. Bundan tashqari, "sotka"ichidagi o'yinlarga e'tibor berganmisiz? Aksariyati fazoviy va aql bovar qilmas afsonaviy janglar, urushlar asosiga qurilgan. Endi ayting, 7 yashar bolaga bu ruhdagi o'yinlar qanday ta'sir ko'rsatadi?.. Aslida biz ota-onalar uchun qo'l telefoni bugungi kunda juda muhim, maishiy turmushimizning ajralmas bir qismiga aylanib ketganki, u bizga naqadar beminnat xizmat qilsa, jajji bolajonlarimizga ham shu qadar xizmat qiladi, deb o'ylaymiz.Biz undan huda-behuda emas, ish yuzasidan, o'zaro aloqaning tezkor vositasi sifatida foydalanamiz. "Bolajonlarimiz ham shu tariqa, zarurat tug'ilganda ishlatishadi, loaqal, biz ulardan xabardor bo'lib turamiz" degan fikrda o'zimizni ovutamiz. Mobil aloqa nima va u nima uchun kerakligini bolalarimiz tushunishadimi? Ha tushunishadi. Undan foydalanishni bilishadimi? Ha, bilishadi. Biroq tiyilishni,, me'yorni bilishmaydi. Ularga bu haqda uqtirilgandayam amal qilishmaydi. Sababi oddiy. Bola, bolada, o'yinchoq eskirib, titilib ketmaguncha qo'lidan qo'ygisi kelmaydi. Mukkasidan ketib, astoyidil berilib o'ynayveradi... Xosh, bu masalaga qanday yechim topmoq kerak?! 7 yoshdan 11 yoshgacha bolakaylarga qo'l telefonidan foydalanishni man qilish lozimmi? Yo'q. U holda biz bolalarimiz huquqini cheklagan, ularga ozor yetkazgan bo'lamiz. "Sotka" ko'tarib yurayotgan bolalarimizga undan foydalanish madaniyatini o'rgatishimiz lozim. Bir-ikki kun burun Bektemir akani yana uchratib qoldim. Aka yakkayu yolg'iz o'g'lini ko'chaning o'rtasida qulog'iga tugmachasini qo'yib "sotka"dan musiqa eshitib kelayotganida mashina urib yuborishiga bir bahya qolganing aytib, "sotkaning bahridan o'tdim" deb tusmollandi. "Osha kuni bir bolakayning o'zini g'ayritabiiy tutishini ko'rib ajablangan edik. Esingizdami? O'shanda u "sotka"da gaplashayotgan ekan, biz esa..." dedim. Aka xanda otdi. Kechqurun "Menga sotka olib bering" deb so'rab qoladigan o'g'limga bu voqeani aytib bersam, sharaqlab kulib yubordi. "Bektemir amakim ham o'yin o'ynashni o'rganibdilar. ShohruH shaxmat o'yinini yozib kelgan ekan, qiziqib qolibdilar, har kecha erinmay shaxmat o'ynab chiqarkanlar. Ana shunaqa..." Indamadim. O'g'lim bilan ayni paytda bahslashish, uni bu masalada nimagadir ishontirish qiyin ekanligini tushunib yetdim. Lekin ichimda sotka ko'targan bolakaylarimizga, albatta, kezi kelganda, asosli tarzda uning foydayu zararidan so'z ochib turishimiz ham zarurligiga ishonch hosil qildim....

Inson zamon bilan hamnafas yashagani yaxshi albatta, lekin bu xolatda ijobiy tomonlaridan, salbiy tomonlari ko'pligi yaqqol ko'rinib turibdi. Shunday emasmi?

Hamma narsaning salbiy tomonini ko'ravermaslik kerak-de...

T'aqiqlash orqali hech narsaga erisha olmaymiz, balkim shu narsani yaxshi tarafga yo'naltirish kerak.
Birgina misol:
O'quvchilar Furqatning "Sayding qo'ya ber sayyod" musaddasini yodlashga ancha qiynalishdi. O'zingizga ma'lumki, musaddasning estrada talqinini Ziyoda, mumtoz talqinini Tavakkal Qodirov ijro etganlar. Qo'shiqni eshitishda dars mobaynida sotkadan foydalanib, asar matnini tingladik va Ziyoda ijro etgan qo'shiqdan matn buzilishi holatini kuzatdik. O'quvchilarni she'r yodlashlarida Tavakkal Qodirov ijro etgan qo'shiq yordam berdi.

Agar shunday xolat yana bir ikki takrorlansa ba'zi bir oilalarda sotka olib bering degan janjallar, endi boshqacharoq talqinda bo'larkande-a? Man darsimni tayyorlashim uchun, qo'shiq o'rganishim va she'r yodlashim uchun sotka olib beringlar! Judayam oson bahona.Lekin o'zi ortiqcha pul ketkazmaslik uchun telefon ishlatmagan, aniqrog'i ololmagan otalarga bu qanchalik og'ir bo'lishini tasavvur qilib ko'ryapman.

Bunday bo'lmaydi deb o'ylayman, sababi shu guruhdagi hamma bolalarda sotka bor. O'quvchilarga sotkani foydali tarafga ishlatish yo'lini bitta tarafinigina ko'rsatdim, xolos.
O'qituvchi biror ishni qilayotganda shu guruhdagi vaziyatga qarab yo'l tutadi. Men sizga birgina guruh miqyosida ish olib borganimni aytdim.