uForum.uz

uForum.uz (https://uforum.uz/index.php)
-   ZiyoNET (https://uforum.uz/forumdisplay.php?f=372)
-   -   Узбекский язык: кириллица или латиница? / Ўзбек тили: кириллча ёки лотинча? (https://uforum.uz/showthread.php?t=6490)

Yangi mehmon 06.10.2010 12:23

Мавзу остидаги ҳамма фикрларни ўқиб чиқолмадим, шунинг учун кимнидир такрорлаётган бўлсам, олдиндан узр.

Узоқ йиллик тарихимизда оз муддат мустақил бўлган эканмиз (400 йил ҳам дейишади айрим манбаларда). Бу ҳолат алифбомизга ҳам таъсир ўтказган. Руний, уйғур, арабий, кирилл, лотин... Энди ҳозир жорий этилиш жараёнида турган лотин алифбосига тўхталадиган бўлсак, буни ижобий ҳол деб санайман. Нимани йўқотамиз? Нимани топамиз? Бу саволлар муҳим албатта, аммо тарихга кўз ташланса, ҳеч бир ёзув катта йўқотишларсиз амалиётга жорий этилмаганини кўрамиз. Қурбонлар бўлиши табиий. Кирилча бизда муомалага кирганига 70 йил бўлибди, бу қисқа муддат олдинги ёзувлар билан солиштирилганда. Шунинг учун ёзувни алмаштириш у қадар қийин кечмаса керак. Айниқса бу жараён ахборот узатиш ва сақлаш юқори даражага кўтарилган замонда рўй бераётганини ҳисобга олсак (транслитерациялаш муаммо бўлмайди). Аҳолининг саводхонлик даражаси тушиб кетиши, катталар қийналиши каби фикрлар асоссиз, бундай муаммолар ҳамма даврларда бўлган ва келажакда ҳам бўлади. Ташвишлантирадиган муаммо, ватан ташқарисидаги ўзбеклар.

Nigora Umarova 06.10.2010 13:35

Цитата:

Сообщение от Yangi mehmon (Сообщение 459397)
Ташвишлантирадиган муаммо, ватан ташқарисидаги ўзбеклар.

Ватан ташқарисидаги ўзбекларни мисол қилиб оладиган бўлсак, Эрон, Авғонистондаги ўзбекларимиз араб алифбосига асосланган эски ўзбек алифбосида, Европада яшовчи ўзбеклар эса лотин алифбосидан кўпроқ фойдаланишади.

Index 06.10.2010 18:55

Мдэээ... Так и знал что докопаются до "x" и "j"... Как все предсказуемо, оказывается... :dash2:
Цитата:

Сообщение от Abdulaziz Muhammad (Сообщение 459242)
А знание латинского алфавита ускоряет процесс его изучения.

Алфавит изучают часов 5-6. Что в принципе ничтожно по сравнению с изучением самого языка


Цитата:

Сообщение от Abdulla Karimov (Сообщение 459297)
Did not do the research. Немцы читают v как "фау", а испанцы - как "бе" (исключение: диалекты)

Ты сам штоле рисерчил? Все не так как в твоих рисёрчах. Испанцы читают как надо, а в диалектах -наоборот. Ссылки еще какие-то кидает...

Цитата:

произношение V (в подавляющем большинстве диалектов) является тоже лабиальным и абсолютно идентичным B.
Цитата:

Сообщение от Abdulla Karimov (Сообщение 459297)
Тот же x читается на английском иногда как "зи" (xylophone).

Тот же X читается как "зи" только в начале слова. Это уже особенности чтения, а не написания. Не надо вводить в заблуждение


Цитата:

Сообщение от Abdulla Karimov (Сообщение 459297)
Кстати, название своей страны мексиканцы произносят как - сюрприз! сюрприз! - "Мехико" (México).

Цитата:

Существует версия, что свое современное название Мехико получил благодаря ацтекам. В честь предводителя одного из племен их называли также мешиками. Именно это слово услышали первые появившиеся в долине Мехико испанцы. Они записали его как mexicas, при этом испанская буква «х» использовалась для передачи звука «ш». Однако такой звук не характерен для испанского языка, и со временем его заменили на «х»
Сюрприз, сюрприз! Это по ходу, единственное слово, в котором "икс" читается как "ха"

Цитата:

По другую сторону парка Чапультепек лежит район фешенебельный холмов, где живет Вероника Кастро и прочие герои мексиканских «мыльных опер». Но есть и другой Мехико. Сегодня около 40 % жителей мексиканской столицы находятся за чертой бедности. Огромная часть города — это лачуги бедняков.
Ну, блин, это же национальная гордость: все как в Мексике Мехико.

Цитата:

Сообщение от ТимурС (Сообщение 459299)
Извините, а чтение "J" как "Ха" в испанском - какой степени дебильность, на ваш взгляд?

Да, считаю. Там письменность развивалась исторически (не в курсе существования древнеиспанской письменности), у нас же - искусственно и криво, без всяких на то оснований (хз, считать подачки Турции основанием или нет). Чтоб не было нападок на кривизну нового алфавита, аргументирую: апострофы чуть ли не в каждом слове - это даже выглядит уродливо, не то что легкочитаемо. В зависимости от шрифта иногда кажется что это два отдельных слова. Например сколько вариантов для мягкого х: Ĥĥ Ħħ ђћ. Вот варианты для "у с крючком": Ōō Ŏŏ Őő. На фига придумывать костыли вроде апострофов? Чтоб печаталось удобнее? Нужно делать чтобы удобнее читалось.

Цитата:

Сообщение от ТимурС (Сообщение 459299)
Упс, опоздал.. Предыдущий оратор опередил

Да, уж... Лажа, так лажа... Прям стыдно за тебя...

В заключение: сам я не совсем русский (хотя выгляжу как русский и в паспорте именно такой), но считаю, что введение нового алфавита делалось именно как плевок России и подлизывание интимных мест Турции. Щас Турции что-то подлизывать особо не желают (есть ведь США, которым до балды каким алфавитом пишут) и поэтому внедрение алфавита застопорилось. В каком году узбекский язык хотели полностью перевести на латинские буквы, не подскажете?

И еще: аббревиатуры вроде TShTT, YoAJ и AYoQSh тоже уродливы на мой взгляд. Сдвоенные буквы в аббревиатурах тоже дебилизм

Abdulaziz Muhammad 06.10.2010 20:20

Цитата:

Сообщение от Masud Mahsudov (Сообщение 459261)
Цитата:

Сообщение от Abdulaziz Muhammad (Сообщение 459240)
Salom Masud! Hayrli tong Sizga! Alifboga va uning ahamiyatiga sag'al yengilroq qarayabsiz, meni nazarimda. Halqaro miqyosda alifbo va til qurol sifatida ham hizmat qilib kelgan, buni psihologik tomonini hisobga olish ham kerak deb o'ylayman. Uzoqqa bormang, Sovet tarihida bu sohada bo'lgan o'zgarishlarga ahamiyat bering. Bizga kirill alifbosida yozilgan kitoblarning hammasini tarjima qilish zarur deb hisoblamayman. Ma'naviyatimizga to'g'ri keladiganini tarjima qilish lozim. Bunga necha yil ketishini tahminan yozib o'tdim. Qolaversa bugun ularni elktron ko'rinishdagi nushalarini ko'paytirishga alohida kuch qaratilgan. O'qiman diganiga rus alifbosida yozilgan kitoblarni tarjima qilingunicha kirill alifbosini o'rganib o'qish qiyin bo'lmaydi. Keyin, bu alifboning tanlanishiga vaqt, ehtiej va qulayliklar kabi sabablar hizmat qilganini quyidagicha izohlayman. Vaqt va sharoit alifboning o'zgartirilishini taqazo etgan. Uning o'zgarishiga ehtiej bo'lmaganda o'zgartirilmagan bo'lar edi. Bizga qulayligi bo'yicha lotin alifbosi boshqalariga nisbatan ko'proq deb bilaman.
Ingliz tili turkiy tillardan so'z boyligi bo'yicha orqada yuradimi, oldinda yuradimi, buni mazkur masalaga aloqasi yo'q. Ingliz tilining jahon tili unvoniga erishganini bekorga keltirganim yo'q. Tilni o'rganayotganda avvalam bor alifbo o'rganiladi. Bu lotin alifbosini bilish esa Ingliz tilini o'rganishda qulaylik yaratadi. Dunyoning juda ko'p mamlakatlari lotin alifbosidan foydalanadilar. Demak bu alifboda asoslangan yangi o'zbek alifbosining qulayliklari ko'proqdir.

Assalomu alaykum

Yo Siz meni umuman tushunmadingiz yoki men Sizni umuman tushunmayapman...

Siz til bilan alifbo tushunchalarini aralashtirib yuborayapsiz... Fikringizdagi xatolikning boshlang'ich nuqtasi o'sha yer. :rtfm:

"Alifbo va til" ni solishtirgandan ko'ra "alifbo va savodsizlantirish" ni chog'ishtirish Siz yuqorida aytayotgan davrlar uchun ko'proq muvofiq. Siz ham uzoqqa bormang, birgina shu lotin alifbomizdagi bo'lgan o'zgarishlarga nima deysiz? Turkiya bilan alifbo o'zgarishida bog'liqlik yo'q, deb o'ylaysizmi?

Menda oldin ruscha yozgan do'stimizning fikrlarida jon bor. Yaqin tariximizni yaxshilab o'rganishni maslahat beraman.

Bizgacha yozilgan javoblarni yaxshilab o'qib chiqsangiz, Sizni qiynagan savollarga javob olasiz, men esa Siz bilan baxslashmayman... :)
Sog'' bo'ling :)

Assalomu alaykum!

Maslahatingizga quloq tutib mavzudagi fikr va mulohazalarni to'liq o'qib chiqdim.
Hammada har xil fikr. Bir tayin, oydinlikka kelinmagan.

Aytib o'tay, men til va alifbo tushunchalarni aralashtirib yuborayotganim yo'q. Ularning o'rtasidagi farqni va o'zaro ahamiyatini bilaman . Lotin yozuvining tanlanishiga dunyo mamlakatlarining kopchiligi (Turkiya ham shular qatorida) aynan shu alifbodan foydalanishining o'rni juda katta. Turkiyaning bu boradagi tajribasiga so'zsiz ahamiyat berilgan, buni in'kor etmayman.

Ammo, Indexning olib kelayotgan gaplariga ahamiyat bering. Gap qay tarafga og'ishini bilmaydi kishi. Ular fikrlarida Turkiya bilan do'st bo'lish, va Rossiyaga teskari bo'lish niyati bo'lgan degan fikrni qo'shibgina qolmay, bu hech kimga sir emas degan gapni ham qo'shib qo'yyaptilar. Demagogiya qo'llanilyapti. Tashqi siyosatimizning odilligiga shubham yo'q. Muammoni oddiy umumiylashtirish yo'li bilan inson ongiga ta'sir qilish, halqlar orasidagi qarama qarshiliklarga olib kelish qiyin emas. Balkim Siz buni tushunib yetib ajrata olarsiz, va bulardan o'zingizni masofada ushlab turish qobiliyatini o'zingizda hosil qilgandirsiz, lekin millionlab boshqa insonlar ajrata olmasligi mumkin. Bunday gaplarni ko'paytiradiganlarning aksariyati ruslar emasligidan ham habarim bor.

Alifboning o'zgartirilishiga, o'ziga yarasha jiddiy sabablar bo'lmaganda, ishoning bu ish amalga oshirilmagan bo'lar edi. Nega ham kirill ham lotin yozivini ishlatyapmiz, nega bitta emas degan savolga alifbo o'zgarishi jarayonida jamiyatda uchta qatlam paydo bo'lishi kutiladi. Kirill yozuviga o'rganganlar, Kirill va Lotin yozuviga o'rganganlar, Lotin yozuviga o'rganganlar. O'rtadagi qatlam birinchi va uchinchisini bog'laydi, yuqori darajadagi tarjima ishlari bilan shug'ullanadi. Aynan shu qatlam bugungi kunda kengaytirilmoqda.

Xatoliklar. Bo'lgan xatoliklarni xisobga olish va ularni chetlatish ishlari bilan ham shug'ullanib kelayotgan insonlar ham bor.

Halqaro kredit muassasalaridan olingan katta kreditlar yordamida bu dastur amalga oshirilb kelinyapti. Maktabgacha tarbiya, o'rta va oliy o'quv yurtlarida foydalaniladigan adabiyotlar, qo'llanmalar dastur davomida bosqichma bosqich mukammallashtirilib borilmoqda.

Jamiyat savodsizlashishi haqida gapirdingiz. Nazarimda bunday sharoitda savodsizlashish muammolariga duch kelishimiz aniq. Ammo, ko'zim oldida o'qishni bitirib kelayotgan jiyanlarimga qarab bu fikrni ayta olamayman. Darhaqiqat, o'qiyman diganiga sharoit yo'q deb ayta olmaymiz.

Abdulaziz Muhammad 06.10.2010 20:40

Цитата:

Сообщение от Index (Сообщение 459775)
Мдэээ... Так и знал что докопаются до "x" и "j"... Как все предсказуемо, оказывается... :dash2:
Цитата:

Сообщение от Abdulaziz Muhammad (Сообщение 459242)
А знание латинского алфавита ускоряет процесс его изучения.

Алфавит изучают часов 5-6. Что в принципе ничтожно по сравнению с изучением самого языка

Вы, казалось бы, решили проблему тех кто считает что у людей привыкших к кириллице много трудностей при чтении латиницы, или же наоборот, у людей которые привыкнут к латинице будут трудности при чтении узбекской литературы на кириллице?

Index 06.10.2010 21:30

Цитата:

Сообщение от Abdulaziz Muhammad (Сообщение 459832)
Вы, казалось бы, решили проблему тех кто считает что у людей привыкших к кириллице много трудностей при чтении латиницы, или же наоборот, у людей которые привыкнут к латинице будут трудности при чтении узбекской литературы на кириллице?

Ни хрена не понял... а что есть какая-то проблема между кириллицей и латиницей (Оба алфавита пошли из греческого, если кто не знает)? На английском спокойно читаю. А вот узбекскую латиницу, пошедшую по своей, "узбекской" модели развития читаю как-то беспокойно =)

Abdulaziz Muhammad 06.10.2010 22:08

Цитата:

Сообщение от Index (Сообщение 459848)
Цитата:

Сообщение от Abdulaziz Muhammad (Сообщение 459832)
Вы, казалось бы, решили проблему тех кто считает что у людей привыкших к кириллице много трудностей при чтении латиницы, или же наоборот, у людей которые привыкнут к латинице будут трудности при чтении узбекской литературы на кириллице?

Ни хрена не понял... а что есть какая-то проблема между кириллицей и латиницей (Оба алфавита пошли из греческого, если кто не знает)? На английском спокойно читаю. А вот узбекскую латиницу, пошедшую по своей, "узбекской" модели развития читаю как-то беспокойно =)

Вопросы поднимались выше в теме, на счёт развития безграмотного поколения в связи с переходом на новый алфавит. Мол, как быть с поколением которое когда вырастет не сможет читать узбекские книги напечатанные кириллицей.

Если не 5-6 часов, то уделите 5-6 дней вашего времени чтобы сесть и выучить узбекский вариант. У меня не возникает, практически, ни каких проблем при чтении текста на узбекском языке на любом из вышеуказанных алфавитов. Алфавит в процессе стандартизации, учитываются и всякие неувязки, и они в процессе постоянного пересмотра.

ТимурС 06.10.2010 23:23

Цитата:

Сообщение от Index (Сообщение 459848)
Цитата:

Сообщение от Abdulaziz Muhammad (Сообщение 459832)
Вы, казалось бы, решили проблему тех кто считает что у людей привыкших к кириллице много трудностей при чтении латиницы, или же наоборот, у людей которые привыкнут к латинице будут трудности при чтении узбекской литературы на кириллице?

Ни хрена не понял... а что есть какая-то проблема между кириллицей и латиницей (Оба алфавита пошли из греческого, если кто не знает)? На английском спокойно читаю. А вот узбекскую латиницу, пошедшую по своей, "узбекской" модели развития читаю как-то беспокойно =)

Вы не пробововали читать по-фински? По-исландски? :) Вроде кириллицей..
В городе Хамина я видел название улицы, состоящее из 32 букв (не поленился, посчитал). Прочитать можно с десятого раза. Но для носителей языка не вызывает никакого затруднения..

Мой родной язык - русский. В семье общаемся по-русски. Дочь закончила русскую школу. В школе изучала узбекский, на латинице. Узбекским владеет в необходимом для работы объеме (она оператор в сотовой компании, где процентов 80 абонентов узбекоговорящие.).
Так это я к чему? Парадокс, но моя дочь, практически владеющая узбекским, с трудом читает узбекский текст на кириллице! :) По слогам.. :) На латинице легко и свободно..

Abdulaziz Muhammad 07.10.2010 03:09

Цитата:

Сообщение от Index (Сообщение 459848)
Цитата:

Сообщение от Abdulaziz Muhammad (Сообщение 459832)
Вы, казалось бы, решили проблему тех кто считает что у людей привыкших к кириллице много трудностей при чтении латиницы, или же наоборот, у людей которые привыкнут к латинице будут трудности при чтении узбекской литературы на кириллице?

Ни хрена не понял... а что есть какая-то проблема между кириллицей и латиницей (Оба алфавита пошли из греческого, если кто не знает)? На английском спокойно читаю. А вот узбекскую латиницу, пошедшую по своей, "узбекской" модели развития читаю как-то беспокойно =)


Так Вы на свои вопросы сами, вроде бы, и ответили. Во первых, если оба алфавита пошли из одного греческого и при этом у Вас нет трудностей в различении той или иной буквы (одной формы, разных звучаний) встречающихся в этих алфавитах, то я считаю что это вопрос привычки. Можно с лёгкостью привыкнуть, главное чтоб желание было. И ещё, считаю что буква Х как Ха а не ИКС, в узбекском (лат.) алфавите, это компромис. Во вторых, почему же, Вы считаете, появились такие алфавиты как латиница и кириллица, если можно было придерживаться греческой графики? В третьих, если смотреть на оба алфавита как имеющих один и тот же корень двух разновидностей письменности, то может не всё так уж и страшно (я на счёт дружбы, не дружбы)!?

Fidel Kastro 07.10.2010 08:57

Цитата:

Сообщение от Index (Сообщение 459848)
Ни хрена не понял... а что есть какая-то проблема между кириллицей и латиницей (Оба алфавита пошли из греческого, если кто не знает)? На английском спокойно читаю. А вот узбекскую латиницу, пошедшую по своей, "узбекской" модели развития читаю как-то беспокойно =)

Могу поспорить, что кирилица не пошла от греческого,а наоборот, это историческое заблуждение последних 1000 лет, связаное с периодом "христинизации".


Текущее время: 16:56. Часовой пояс GMT +5.

Powered by vBulletin® Version 3.8.5
Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd. Перевод: zCarot
OOO «Единый интегратор UZINFOCOM»