Ma'naviyat u nima o'zi?

[Abduganiyev Murod]

Biz ko’cha kuyda yoki ishda umuman hayotda “Ma’naviyat” degan tushunchaga ko’p to’xtalamiz. Lekin xech o’ylab ko’rganmisiz Ma’naviyat nima?, Ma’naviyatli odam deb kimni atash mumkin? Shu va shular haqida siz bilan fikr almashamiz!:187:

[Abduganiyev Murod]

Ma’naviyatni tushunish, anglash uchun avvalo insonni tushunish, anglash kerak.
I.A. Karimov. “Yuksak ma’naviyat – Yengilmas kuch.”

[Shohruh Rahmat]

Бу саволингизга юртбошимизнинг иборалари билан жавоб берсам батафсил жавбоб берсам керак:
"Маънавият-инсонни рухан покланиш, калбан улгайишга чорлайдиган, одамнинг ички дунёси, иродасини баккуват, иймон-эътикодини бутун киладиган, виждонини уйготадиган бекиёс куч, унинг барча карашларининг мезонидир":187:

[Umid A’lamov]

инсоннинг таркиби тана (тело) ва рух (душа)дан ташкил топгани боис, инсон фақат танасини эмас, балки рухини илм, эътиқод, дин ва маданият хазинаси билан бойитишини маънавият деб тушунаман

[Aziza Abdunabiyeva]

инсоннинг таркиби тана (тело) ва рух (душа)дан ташкил топгани боис, инсон фақат танасини эмас, балки рухини илм, эътиқод, дин ва маданият хазинаси билан бойитишини маънавият деб тушунаман



Бу саволингизга юртбошимизнинг иборалари билан жавоб берсам батафсил жавбоб берсам керак:
"Маънавият-инсонни рухан покланиш, калбан улгайишга чорлайдиган, одамнинг ички дунёси, иродасини баккуват, иймон-эътикодини бутун киладиган, виждонини уйготадиган бекиёс куч, унинг барча карашларининг мезонидир


Ma'naviyatli inson haqidachi? Nima deya olasiz?

[Shohruh Rahmat]

Бунга хамма хар хил жавоб бериши мумкин. Хусусан мен:

"Одоб-ахлоки гузал, етук савияли ва билимга бой, иймон-инсофли, замон билан хамнафас ва мустакил фикрлайдиган, Ватани ва якинлари учун хеч нарсасини аямайдиган бошкаларга ибрат буладиган бир баркамол инсон деб тушунаман."

[Nigora Umarova]

Ma'naviyatli inson haqidachi? Nima deya olasiz?

Ma'naviyat haqida tushunchaga ega bo'lib, unga amal qiladigan - so'zi va ishi bir insonni ma'naviyatli inson deb bilaman.
Birgina misol: ma'naviyat haqida dars o'tib, sesssiya oxirida talabalaridan pora oladigan domlani ma'naviyatli inson deya olmaymiz. Ma'naviyatli inson ma'nili yoki bama'ni bo'ladi.
Ma'naviyatni yuksaltirish uchun quruq safsata sotish emas, amalda ham biror chora-tadbirlarni amalga oshirish kerak.
Ma'naviyat, ma'no, bama'ni so'zlarining o'zgi-asosi bitta!!!

[Nigora Umarova]

Aqlan yetuk, jismoniy jihatdan baquvvat, ma'naviy jihatdan pok inson barkamol insondir.
Inson turli xil sabablarga ko'ra nogiron bo'lishi mumkin, biroq ayrim sog'lom insonlarga nisbatan eliga, yurtiga, atrof-muhitga ko'proq foydasi tegadi. Bunday insonga nisbatan ham komillik tushunchasini ishlatsak bo'ladi.
Yuqoridagi fikrim bilan sog'lom insonlarni kamsitmoqchi emasman. Dono xalqimizning "Birni ko'rib fikr qil, birni ko'rib shukur qil" degan durdona fikrini eslatib o'tmoqchiman, xolos..

[Nigora Umarova]

Odamzot nima uchun kaftdek hovlisiga gul ekadi? Undan ko'ra sholg'om eksa qozoniga tushadi-ku.
Odamzot nima uchun bulbul chax-chaxini eshitganda entikib ketadi? Undan ko'ra bulbulni sho'rvaga solib pishirsa, nafsini qondiradi-ku?
Odamzot nima uchun osmonda charaqlab turgan yulduzlarni ko'rib, ko'ngli zavqqa to'ladi? Yulduzlar uning hamyonidagi tillalar emas-ku.
Odamzot nima uchun kitob o'qiyotib, suyukli qahramoni o'lib qolsa yig'laydi? Uni ytozuvchi "ichidan to'qib chiqargani"ni biladi-ku?
Odamzot nima uchun o'zga yurtlarga borib behisob mol-dunyo orttirsayu, ittifoqo bolaligi kechgan kulbasi tushiga kirib qolsa, tuni bilan yig'lab chiqadi? Axir u shohona qasrda yashaydi-ku.
Odamzot nima uchun bolasining boshida alla aytadi? Go'dak alla eshitmasa uxlamaydimi?
Odamzot nima uchun nevarasini yetaklab necha zamon avval o'tib ketgan bobosining qabrini ziyorat qiladi? Marhum ularni ko'rmaydi-ku?
Gap shundaki, Odamzotni hayvonotdan ajratib turadigan chegara bor. Bu chegaraning nomi Ma'naviyat deb ataladi!

O'tkir Hoshimov

[Masud Mahsudov]

Ma'naviyat insonning ichki dunyosi, o'ylari, ahloqi, odobi, ilmi va dunyoqarashlarining tashqi olamdagi in'ikosidir. Albatta, u mavhum tushuncha...Lekin aynan mana shu mavhum tushuncha orqali inson hayoti aniq mazmunga ega bo'ladi.
Lug'aviy ma'nosi, bilishmcha, "ma'nolar to'plami"...Ya'ni, hayot mazmun, mohiyatining yahlit ko'rinishidir.

[Samariddin]

Ma'naviyat ma'rifatdan kelib chiqadimi yoki ma'rifat ma'naviyatdan kelib chiqadimi?

[Masud Mahsudov]

Ma'naviyat ma'rifatdan kelib chiqadimi yoki ma'rifat ma'naviyatdan kelib chiqadimi?

Tarixchi ekansiz-ku, lekin savolni noto'g'ri qo'ymaganingizga imoningiz komilmi?

Ma'rifat Ma'naviyatning bir qismi ekanini hisobga olmabsiz-da...Shuni eslaganingizngizda, savolni qo'ymasligingiz mumkin edi...

[Samariddin]

Meni fikrimcha,ma'naviyat ma'rifatga erishish yo'lidagi bir bosqich.

[Nigora Umarova]

Biz uchun qadrli bo'lgan muhtaram donishmand yozuvchimiz Pirimqul Qodirov bilan suhbatlashganimda "Ma'naviyat" haqida quyidagi gaplarni aytgandilar:

Pirimqul Qodirov
Biz har jihatdan to'kis va farovon hayotga inilar ekanmiz, bunday hayotning imkon va manbalari har birimizning qalbimizda, ruhiy dunyomizda ham mavjud ekanini goho unutib qo'yamiz. Holbuki, tashqi dunyoni poklaydigan va yuksaltiradigan eng zo'r ma'naviy va ma'rifiy kuchlar avvalo insonning qalbida, tafakkurida o'z harakatini boshlaydi. Harakat esa barakat keltiradi.
Ma'naviyat insonning ruhiy qanotlaridir. ularni har bir kishi o'z ichki dunyosida o'stirib, parvozga yaroqli qiladi. ularni har bir kish o'z ichki dunyosida o'stirib, parvozga yaroqli qiladi. Ma'naviy boyliklar qunt, mehnat, ishtiyoq kuchi bilan insonning qalbida yillar davomida zarralab yig'iladi. Odamda, ayniqsa, yoshlikda, bilim va ma'rifatga ehtiyoj qanchalik kuchli bo'lsa, uning qalbiga shuncha ko'p ma'naviy boyliklar yo'l topadi.
Halollik, insof, diyonat kabi fazilatlar insondagi ma'naviyatning tarkibiy qismlaridir.

[Nigora Umarova]

Ma'naviyat ma'rifatdan kelib chiqadimi yoki ma'rifat ma'naviyatdan kelib chiqadimi?

Savol xuddi "Oldin danak paydo bo'lganmi yoki daraxt?" tarzida qo'yilibdi.

[Nasiba]

Бугунги кунда барча академик лицей ва коллеж, мактабларда Президентимиз И.А.Каримовнинг "Юксак маънавият-енгилмас куч" асари асосида укув йилининг бошидан бошлаб 20 соатлик укув соатлари утилмокда.

[Aziza Abdunabiyeva]

Ma'naviyat ma'rifatdan kelib chiqadimi yoki ma'rifat ma'naviyatdan kelib chiqadimi?
Menga ma'naviyat asoslari darslarida ma'rifat ma'naviyatning bir qismi deb o'rgatishgan.

[Aziza Abdunabiyeva]

Meni fikrimcha,ma'naviyat ma'rifatga erishish yo'lidagi bir bosqich.
Bu gapingiz bilan ma'rifat tushunchasini ma'naviyatdan kengroq demoqchi bo'lyapsiz, menimcha.
Ma'naviyat haqida shuncha gap bo'ldi, siz ma'rifatni undan yuqoriroq ekanini isbotlab bering unda.

[Husniddin Ato]

Meni fikrimcha,ma'naviyat ma'rifatga erishish yo'lidagi bir bosqich.
Bu gapingiz bilan ma'rifat tushunchasini ma'naviyatdan kengroq demoqchi bo'lyapsiz, menimcha.
Ma'naviyat haqida shuncha gap bo'ldi, siz ma'rifatni undan yuqoriroq ekanini isbotlab bering unda.

Menimcha Samariddinning gaplarida jon bor. Men ham shu fikrdaman. Birgina misol, Mir Alisher Navoiy ning "Lison Ut-tayr" asarlarida 7 vodiyning biri aynan Ma'rifat vodiysi (adashmasam 4-vodiy) va boshqa manbaalrda keltirilgan "haq"qa erishish yo`lidagi bosqichlarda ham Marifat yo`li hisoblanadi. Va bu "tabaqa" vakillarini "oriflar", "orif" deya atashgan

[Leonardo1024]

Butun UZB da ma'naviyatni yoshlar ongiga singdirish bilan siyosatchilar ovora
O'zi ma'naviyat manimcha tabiiy ravishda tu'gma berilgan buladi.
Shuncha manaviyat deb yurtimizda olamga jar solishmoqda. Uzbek yoshlari shunga qaramay 90 % betartib va madaniyatsiz !!!

[Aziza Abdunabiyeva]

Shuncha manaviyat deb yurtimizda olamga jar solishmoqda. Uzbek yoshlari shunga qaramay 90 % betartib va madaniyatsiz !!!

Agar shunaqa jar solinmasa, 100 % bo'lardi!

[Husniddin Ato]

Bir qancha vaqtdan beri meni bir masala qiymayapti. Bizning xalqimizda ma'naviyat, madaniyat, odob-axloq, hurmat kabi xislatlar kuchayib boryaptimi yoki ...?

Bizning maktab davrlarimizda o`qituvchilarmiz va kattalarning ko`p qaytaradigan tarbiyalaridan biri "avtobusda ketayotganingda o`zingdan kattaga joy ber" edi. Nima bu o`git ham endi modadan qoldimi?

Hatto yoshi 15-19 yoshlardagi qizlar ham oldilariga 50-65 yoshli ayol kelganda ham pinaglarini buzishmayapti. Ikkalasi bitta naushnikni qulog`iga taqqan qiz va yigit esa avtobusga keksa kishi chiqganiga e'tibor ham bermayapti. A'tibori tushgan mahalda esa, boshqa bir o`ziga o`xshagan yalqovning joy berishiga umid qilayapti.

Afsuski bu holatga har kuni yoki kun ora guvohi bo`layapman.
Xo`sh nega shunday-a?!

[OmoN]

Bizning maktab davrlarimizda o`qituvchilarmiz va kattalarning ko`p qaytaradigan tarbiyalaridan biri "avtobusda ketayotganingda o`zingdan kattaga joy ber" edi.
Бир куни метрода кетаётсам бир йигит утирибди. Буйи 2 эни 1 метр булса керак. Ишкилиб спортчилиги куриниб турибди. Метрода одам куп. Час пик пайти. У эса узи уриндикка утириб ёнига катта спорт сумкасини куйиб олган (тренировкадан кайтаётган булса керак). Ёнгинасида хомиладор аёл тик турибди. Халиги ахмок узи туриб жой бермагани етмагандек хеч булмаса сумкасини кулига олмади. Сумкаси хам бир кишилик жойни эгаллаб турибди. Каёкка караб кетаяпмиз? (метро Собир Рахимов бекатига караб кетаётган эди. Буни сураганим йук :))

[Shahboz G. Ibragimov]

Meni fikrim bo'yicha hamma gap oilaviy muhitda va ota - onani tarbiyasida "Qush uyida ko'rganini qiladi"

[Ibragim Yermatov]

Ёнгинасида хомиладор аёл тик турибди. Халиги ахмок узи туриб жой бермагани етмагандек хеч булмаса сумкасини кулига олмади. Сумкаси хам бир кишилик жойни эгаллаб турибди. Каёкка караб кетаяпмиз?

Сиз кўрсатган мисолда муаммо ёши каттароқ йўловчининг бир оғиз сўзи билан ечилади. Ажойиб ёшларимиз бор. Ҳамма ёшларни бир қилиш керак эмас.

[Nigora Umarova]

Xo`sh nega shunday-a?!

Hamma gap egosentrizmning kuchayib ketayotganligida. hamma yaxshi narsa menga bo'lishi kerak, hamma menga e'tiborli bo'lishi kerak, men hammadan aqlliman degan tushunchalarni paydo bo'layotganligida deb o'ylayman. Ayrim yoshlarimiz o'rtasida "Kattaga hurmatda, kichikka izzatda bo'l" degan tushunchalar yo'qolib bo'lgan hozirgi kunda.
Tanqid qilgan bilan ish bitarmidi? Avvallari "Bir bolaga yetti qo'shni ota-ona" edi. Hozir esa u davrlar o'tib ketgan.

[Nigora Umarova]

Сиз кўрсатган мисолда муаммо ёши каттароқ йўловчининг бир оғиз сўзи билан ечилади. Ажойиб ёшларимиз бор. Ҳамма ёшларни бир қилиш керак эмас.

Афсусларким, Иброхим ака ундай ёшларимиз бармок билан санарли колган хозирги кунда. Агар ёши каттарок йуловчи "бир огиз суз" гапмрса, ёшларимиз "ун огиз" килиб "доноликлари"ни намоён килишади.

[Nigora Umarova]

Маънавият хакида гапирганда авваламбор биз катталар маънавиятли булиб ёш авлодга урнак курсатишимиз, сунг улардан маънавиятни талаб килмогимиз лозим.

[OmoN]

Маънавият хакида гапирганда авваламбор биз катталар маънавиятли булиб ёш авлодга урнак курсатишимиз, сунг улардан маънавиятни талаб килмогимиз лозим.
яшанг

[Maestro]

Сиз кўрсатган мисолда муаммо ёши каттароқ йўловчининг бир оғиз сўзи билан ечилади.
+100! Катталар ёшларнинг ножўя ҳаракатларига бефарқ бўлишлари керак эмас. "Қаёққа қараб кетаяпмиз?!" деб ўзимизча жиғибийрон бўлавергандан унча фойда йўқ...
Шахсан мен бундай ҳолларда кўпинча вазиятга аралашаман:

1. Анча йил олдин....
Метрода 3 йигитча ўтиришибди, мен уларнинг тепасида турибман. Навбатдаги бекатда 50дан ошган бир аёл чиқиб, ёнимга турди. Бояги йигитлар пинагини бузмади. Биламанки, уларга "йигитлар,илтимос, манави опахонга бирортангиз жой беринг" деган билан фойда йўқ ("братан, оёғимиз оғриб турувди, иложи йўқ" деган жавобни олишим тайин). Тажриба шуни кўрсатади-ки, олифта йигитчалар табиатан қўрқоқ бўлишади. Қовоғимдан қор ёғдириб "Ў-в, ёпишиб қолганмисизлар? Туриб онанг тенги одамга жой бер!" дедим. Важоҳатимдан бояги опахон ҳам чўчиб тушди шекилли ;-). Оғриниб бўлсада, биттаси туриб жой берди. Кейин бора-боргунча менинг ғашимга тегишга ҳаракат қилишди (бир-бирига "нафас олма, ҳозир ата-та қилишади" қабилиди). Мен парво қилмадим, чунки ўз "вазифам"ни уддалаб бўлган эдим ;-).

2.Куни кеча яна бир воқеа юз берди. Ҳамкасблар билан тушлик қилиб ўтирибмиз. Ёнимиздаги столга нари борса 14-15 ёшдаги яхши кийиниб олган 8 болакай келиб ўтиришди. Бошқа нарсалар билан бир қаторда официант уларга бир шиша ароқ ҳам келтирди. Болакайлардан бири дарҳол шишани очди, иккинчиси соткада мусиқани баланд овозда қўйиб қўйди.

Қарасак, базму жамшид бошлашадиган! Уларга маънавият ва одоб-ахлоқ тўғрисида учундан-узун маъруза таъсир қилиши гумон...

Шунинг учун секин уларга ўгирилиб: "Ароқ ичгунча бурниларингни артиб олинглар. Сен эса анаву соткангни ўчир, аммангнинг уйида ўтирганинг йўқ" дедим. Бир-бирлари билан кўз уриштириб олишди...

"Муштлашсак барибир кучимиз етмайди, катталарга арз қилиб телефонда ёрдамга чақирсак - ароқ ичиб ўтирганимиз учун улардан кўрадиганимизни кўрамиз" деб ўйлашди шекилли, ҳайтовур соткани ўчиришди. Официанти чақириб ароқни қайтармоқчи бўлишди. "Ароқни очиб қўйибсизлар, энди пулини тўлайсиз" деб дийдиёсини бошлаган официантни ёнимизга чақириб, секингина вояга етмаганларга алкоголли ичимликларни сотганлик учун жавобгарлик ҳақида шипшиб қўйдик ;-). Барибир бўлмади - ароқни официантга қайтариб, пулини бизнинг ҳисобга ёздириб қўйдик (бўлмаса ароқнинг пулини официантнинг маошидан ушлаб қолишармиш... Ҳа тулкилар! ;-)).

Болакайлардан бири "амаки, пиво ичсак бўладими" деб сўради-ю, ҳўмрайиб турганимни кўриб "Кола" буюришди. Тезгина тамадди қилишди-да, кафедан чиқиб кетишди...

Шу ғалва менга керакмиди? Керак эди! Агар менинг фарзандларимни ҳам кўча кўйда катталардан бири бирор ножўя ҳаракатдан қайтарса - бориб шу одамнинг қўлини ўпишга тайёрман!

Тўғри, бояги болакайлар ичишга бошқа кафега боришлари мумкин. Балки ҳозир ўтиришгандир ҳам... Лекин айнан шу дамда уларнинг ёнидаги столга менга ўхшаган "инсон ҳуқуқларини паймол қиладиган" бирор тажанг келиб ўтирди деб умид қиламан...

[Aziza Abdunabiyeva]

Шахсан мен бундай ҳолларда кўпинча вазиятга аралашаман

Rahmat, qaniydi hamma ham sizga o'xshasa...

[Ibragim Yermatov]

Ухшаш ҳолларда кўп бўлиб тураман, доктор қизим мени уришиб туради.
Нафақат ёшлар, чегарадаги харбийлар билан тортишиб турган кунларим ҳам бўлган. Менга зарари кўп, аммо кўпчиликка анча фойдаси бор.

[OmoN]

Сиз кўрсатган мисолда муаммо ёши каттароқ йўловчининг бир оғиз сўзи билан ечилади. Ажойиб ёшларимиз бор. Ҳамма ёшларни бир қилиш керак эмас.
Хамма бало шундада. 25-30 ёшдаги "ёш"ларгаям хомиладор аёлга жой беришни катталар эслатиб туриши керакми?

[Husniddin Ato]

Aziz forumdoshlar.
Mu'ammolar talaygina. Afsuski Ma'naviyat va Ma'rifat borasida yanada murakkablashib, bor ma'naviy merosimiz ham yo`qolib boryapti.
Bu mu'ammolarni oldini olishga kimda qanday takliflar bor?

Bu masala forumdagi ko`pgina mavzularga tegishli.
Yo`qsa mu'ammolar faqat ko`payib, yurakni siqib yuraveradi, lekin oldi olinmaydi.

Marhamat so`z sizlarga.

[JUS]

Mu'ammolar talaygina. Afsuski Ma'naviyat va Ma'rifat borasida yanada murakkablashib, bor ma'naviy merosimiz ham yo`qolib boryapti.
Bu masala forumdagi ko`pgina mavzularga tegishli.
Кечирасиз, фикрингизни англолмадим. Илтимос кенгроқ ёритиб берсангиз. Аввло тушунолмаганим учун мен оми сиздан узр сўрайди...

[Nigora Umarova]

Eng sevimli kitobim Abdulla Avloniyning "Turkiy guliston yoxud axloq" kitobidagi ushbu satrlarni qayta-qayta o'qishni yaxshi ko'raman. Inson ma'naviyati uning tarbiyasiga bog'liq.

Tarbiya zamoni


Emdi ochiq ma’lum bo’ldiki, tarbiyani tug’ilgan kundan boshlamak, vujudimizni quvvatlantirmak, fikrimizni nurlandurmak, ahloqimizi go’zallandurmak, zehnimizi ravshanlandurmak lozim ekan. Tarbiyani kimlar qilur? Qayda tarbiya qilinur? Degan savol keladur. Bu savolga, “Birinchi uy tarbiyasi. Bu ona vazifasidur. Ikkinchi maktab va madrasa tarbiyasi. Bu ota, muallim, mudarris va hukumat vazifasidur”, deb javob bersak, bir kishi deyurki, “Qaysi onalarni aytursiz, bilimsiz boshi pahmoq, qo’li to’qmoq onalarmi? O’zlarida yo’q tarbiyani qaydan olib berurlar”, der. Mana, bu so’z kishini yuragini ezar, bag’rini yondirar. Otasiga nima dersiz, desak “Qaysi ota? To’ychi, uloqchi, bazmchi, do’mbirachi, karnaychi, surnaychi, ilm qadrini bilmagan, ilm uchun bir pulni ko’zlari qiymagan, zamondan xabarsiz otalarni aytursizmi? Avval o’zlarini o’qitmak, tarbiya qilmak lozimdur”,-der. Mana bu so’zni eshitgach, umid qo’llari qo’ltiqqa urilur.
Xayr, bo’lmasa, muallimchi desak, “Qaysi muallim? Maqsadi pul, maslagi shuhrat, yuqori maktablarda o’qimagan, “”usuli ta’lim ko’rmagan muallimlarni aytursizmi? Avval o’zlari “dorulmuallim”larda o’qimaklari, so’ngra dars bermaklari lozimdur”,-der. Mana bu so’z insonni hayrat daryosiga g’arq qilur.
Mudarrislarga ne dersiz desak, “qaysi mudarris matlablari osh, maqsadlari chopon, darslari beimtihon, isloh yaqinidin yurmagan muddarrislarni aytursizmi? Bular o’z vazifalarini bilub, nafslaridan kechub, zamonga muvofiq ravishda darslarini isloh qilub, imtihon birla o’qitmaklari lozimdur”,- der. Mana bu so’z har kimni “Alisloh” demakga majbur qilur. Bo’lmasa, hukumat-chi, desak, “xayr, hukumat hammaning otasidur. O’z fuqarosining bolalarini tarbiya qilmak lozim. Shuning uchun bizning Rusiya hukumati o’gay bo’lsak ham, har yerda bizlar uchun hm maktablar ochub, bolalarimizni tekin o’qitur. Lekin o’zimiz ish bilmagan, yalqov, uyda onamiz tarbiyasi, otadan pul tarbiyasi, mudarrisdan funun tarbiyasi ko’rmaganimizdan, hukumat maktablaridan ham o’z hissalarimizni ololmaymiz”,-der. Mana bu so’z bizlarni tarbiyadan mahrum, huquqning na ekanin bilmag’anlig’imizni bildirur.
Alhosil, tarbiya bizlar uchun yo hayot-yo mamot, yo najot-yo halokat, yo saodat yo falokat masalasidur. Rasuli akram nabiyyi muhtaram sallolohu alayhi vasallam afandimiz “insonlarning karami dinidadur, muruvvati aqlindadur, hasavi axloqindadur”,- demishlar.
Agar bir qushning yosh bolasin olib,
Bo’lur tarbiyat birla yo’lga solib.
Onasin olib asrag’on birla rom,
Qilmas kishi sa’y qilsa mudom.
Kerak tarbiyat yoshlikdan demak,
Ulug’ bo’lsa lozim kelur g’am emak.
Egur bemashaqqat kishi navdani,
To’g’unchi egur kuydurib navdani.

[Husen]

Менимча, ушбу мақола мавзу юзасидан фикрларимизни ойдинлаштириб олишга катта ёрдам беради.

Zamonaviy dunyoda ma’naviyat yoxud globallashuv insonni tanazzulga boshlaydimi? (http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3379&Itemid=59)

[Oftobxon Shamsieva]

Xullas-kalom - Ma'naviyat - bu 9ta xarfdan iborat be'mani va bekor so'z.

[Masud Mahsudov]

Xullas-kalom - Ma'naviyat - bu 9ta xarfdan iborat be'mani va bekor so'z.

"Shaxsiy fikrim", deyishni unutibsiz-da ?...

[Nigora Umarova]

Tarbiya + yaxshi xulqlar(fatonat+diyonat+nazofat+g'ayrat+riyozat+
qanoat+shijoat+ilm+sabr+hilm+intizom+miqyosi nafs+vijdon+vatanni suymoq+haqqoniyat+nazari ibrat+iffat+hayo+idrok+hifzi lison+iqtisod+viqor++itoat+haqshunoslik+xayrixoxli k+munislik+sadoqat+muhabbat+avf)=
Ma'naviyat

[Nigora Umarova]

Yomon tarbiya+Yomon xulqlar (g'azab +shahvat+ safohat+ hamoqat+ atolat+ hasosat+ anoniyat+ adovat+ namimat+ g'iybat+ haqorat+ jibonat+ hasad+ nifoq+ ta'ma+ zulm)= jaholat

[Oftobxon Shamsieva]

Tarbiya + yaxshi xulqlar(fatonat+diyonat+nazofat+g'ayrat+riyozat+
qanoat+shijoat+ilm+sabr+hilm+intizom+miqyosi nafs+vijdon+vatanni suymoq+haqqoniyat+nazari ibrat+iffat+hayo+idrok+hifzi lison+iqtisod+viqor++itoat+haqshunoslik+xayrixoxli k+munislik+sadoqat+muhabbat+avf)=
Ma'naviyat
Yomon tarbiya+Yomon xulqlar (g'azab +shahvat+ safohat+ hamoqat+ atolat+ hasosat+ anoniyat+ adovat+ namimat+ g'iybat+ haqorat+ jibonat+ hasad+ nifoq+ ta'ma+ zulm)= jaholat
So'z oxiri "~at" bilan tugaydigan qofiyadosh so'zlarni qidirib yuruvdim, sizga katta rahmat. :)

[Umida Shodiyeva]

Forumdoshimiz,Nigora opa juda mos ta'rif keltiribdilar,ammo bu so'zlardanda ko'proq emasmi ta'rifi "ma'naviyat"ning ?

[Umida Shodiyeva]

Biz insonlar hayot ekanmiz ,nimaki anglasak,har bir anglagan narsamizni ,xoh u tirik jon bo'lsin, xoh jonsiz o'z aqlimiz bilan anglagan holda xulosa chiqara olishimiz zarurdir.Billurday tovlanuvchi ,bu sarob mol dunyoga burkangan olamda sodir bo'layotgan jamiki hodisalar,har bir kunimiz bizga darsdir,muallimimiz esa hayot.
Aqlimni tanib,insonligimni tushunibmanki ,bu olamning ishlariga tan bermay na iloj va na hojat bor. Inson atalmish mavjudod kimgadir sal kerak bo'lsada,shu ko'ksingdagi kesak emas yurak bo'lsa ,ana shundagina sen kim ekanligingni ,nima uchun hayot ekanligingni anglay olasan,sen yulduz,Oy ,Quyosh bo'lma oddiygina inson bo'l,inson bo'lganda ham, xalqing sening oldingdan ham ,ortingdan ham yaxshi hayollar ila yod etishsiz,ana shu sening ma'naviyatli inson ekanlingdan darak beradi,ana shudagina sen "ma'naviyat" so'zini his qila olasan!

[Nigora Umarova]

Forumdoshimiz,Nigora opa juda mos ta'rif keltiribdilar,ammo bu so'zlardanda ko'proq emasmi ta'rifi "ma'naviyat"ning ?

Umidaxon!
Tor ma'nodagina javob qaytardim, xolos.

[Shaxnoza]

Юқоридаги барча фикрларни ўқиб, тўғриси ҳайрон қолдим. Маънавият деганда кўпчилик қандайдир таърифлар ва баланпарвоз гаплар билан изоҳлаган. Ахир маънавият эрталаб уйғонганимиздан тортиб то қуёш ботгунча қилган амалларимизнинг ҳаммаси маънавият-ку. Ҳа тўғри кимдир бизни аччиғимизни чиқарадиган ишларни қилади. Лекин унинг қалбига қулоқ солсак ундан маънавиятли киши йўқ. Аҳамият берсак турли халқларда маънавият тушунчаси турлича талқин этилиб, англанилади. Ғарб мамлакатларида маънавият диний тушунча, яъни духовность сўзи маънавиятнинг таржимасидир. Бу хусусда олим А.Эркаев "Миллий ғоя ва маънавият" китобларида жуда моҳирлик билан изоҳлаганлар. Шунинг учун маънавият деганда миямизни қотириб уни илоҳийлаштирмайликда, унга амал қилайлик. Сумкаси оғир аёлга ёрдам, йиқилган кичкинтойга юпанч, дўстларга ҳамдард, билим олиш, ёпилмаган водопровод жўмрагини ёпиш, кўчада пақилдоқ пақиллатадиган ўсмирга маслаҳатчи, тўй ва азада елкадош ва х.к. Яъни инсонийлик қонун-қоидаларини, миллий менталитетимиз, келажагимиз устуни сифатида шакллантириб келайлик. Чунки биз буюк аждодлар авлодимиз бизнинг келажагимиз давомчилари ҳам буюк бўлиши керак. Шундай эмасми?

[Amriddin Ikromov]

Маънавият сўзини хар ким хар хил талкин этади. Менинг назаримда маънавият бу инсоннинг бу хаётда келиши, камол топиши, таълим-тарбия олиши, ота-онаси ва устозларининг беминнат маслахатларига амал килиши ўзининг юриш-туриши, ахлок-одоби, ички ва ташки маънавияти, кийиниш маданияти билан бошкаларга ўрнак бўла оладиган шахсни тушунаман. Албатта бу менинг шахсий фикрим. Чунки хозирда айрим инсонларнинг айникса ёшларнинг маънавияти пастлигидан енгил хаётни ўйлашларидан турли хил йўлларга кириб боришлари бир марта орзу-хавас деб кириб боргандан кейин унинг тавбасига таянганидан сўнг бу иллатнинг ёмон эканлигини англаб етади. Унда афсуски кеч бўлади. Шунинг учун айтса керак доно халкимиз "Билмайин босдим тиконни тортадурман жабрини".

[Umida Shodiyeva]

Ma'naviyatli inson qanday bo'ladi?
U nimaga ma'naviyatli degan nomga sazovor.?
Hayoti davomizda unga ta'siri kattami ma'naviyatning ?

[Umida Shodiyeva]

Moddiyat va ma’naviyat ikki eshik orasidagi yo’l
Nihol ekamiz ,undan kurtak ochadi uning gulini esa arilar changlatadi , undan so’ng esa meva tugadi ,biz insonlar u mevani iste’mol qilamiz. Nihol qanchalik baland bo’y taratib ko’karsa ,mevasi ham shunchalik shirin bo’ladi , ha-ya unga yana quyosh nuri ham zarur axir , Quyosh nurisiz kurrai-olam yashay olmaydi. Shu kabi mukammal ilm olgan insonning ma’naviy dunyosi boy bo’lsa, demakki. u insonning moddiy boyligi ham bor deganidir ,chunki ma’naviy jihatdan yuksak bo’lgan inson,moddiy taraflama boylikni zo’r ishtiyoq bilan o’ylamaydi balki, o’zining tafakkur olamini, ma’naviy dunyosi bilan bog’lagan holda bir maromda ushlay oladi. Ilmni quyoshga ,niholni insonning yoshligiga ,niholnining meva tugishiga sabab bo’lgan arilarni esa ilmning ta’siri, muvafaqqiyatiga qiyosladim. Ya’niki nolish mumkin bo’lmaydigan darajada sharoit mavjud , bizning unib o’sib gurkirab barg yozishimizga imkon bor ,zero inson tafakkur olami yer yuzining kattaligidan ham bir necha marotaba ulkaroq, kengroqdir.
Ushbu ta’riflardan xulosa chiqaradigan bo’lsak.Yer yuzida necha milliard insonlar yashasa ularning qarashlari ,o’y-hayollari ham turlicha bo’ladi,birini fikrini biri boshqacha yo’sinda ta’riflaydi, to’g’riroq qilib aytadigan bo’lsak insonni ,insonga o’xshatish ( ya’ni uning ichki dunyosini na’zarda tutayapman) juda murakkab va ro’y berishi qiyin bo’lgan holatdir. Endi esa shu gaplarimizni taxlil qilish uchun misol keltiramizda so’ng yana mavzuimizni davom ettiramiz. Ikki inson bir davrada o’tirib “bir dunyo muammo haqida “ bosh qotirishayapti, birini mol dunyo xirsi bezovda qilayapti va “boy bo’lish baxti” ga muyassar bo’la olmagan ,birini esa yolg’izlik-u, do’stga zorlik armoni qiynar,mol –dunyosi ko’p-u ammo,yolg’izlikdan moddiy taraflama hech bir ehtiyoji yo’q ,ekan. “ Boy bo’lish baxti “ iborasini qo’shtirnoq ichiga olganimning sababini anglay oldingiz degan umiddaman. Xo’sh ularning qay birlarini ma’naviyatli inson deb bilasiz ,albatta sizning javobingiz jo’n bo’lishi tabiiy ,chunki u ikki insonni siz va biz tanimaymizda . Insondan biror xulosa chiqishi uchun (chiqarayotgan xulosasininng boshi va oxirini belgilab olmog’i ya’ni) ozmi- ko’pmi “u” haqida ma’lumoti bo’lishi lozim . Ana shundagina bizning xulosai- bayonimiz munosib bo’lgay. Endi esa mavzuimizni kelgan joyidan davom ettirsak. Вu dunyoda o’z halol mehnati bilan bir burda barakali nonini topib kun kechirayotganlar –u va ana shu bir misqolchalik ham umrini tejamaydigan, sarxisob qilmaydiganlar qancha ekan, axir bu hayot, lekin o’tkinchi hayot ekan deb barcha –barchasini o’z bo’larchilikka tashlab qo’yish adolat peshvolarimizning to’g’ri , adolatli fikrlaridan bo’lmas edi ,ayni damda . Ne uchunki ,bunday holatlardan ko’z yumishning, quloqni berkitishning,sezgi organlarining ishdan chiqarishning iloji yo’q, garchi tomora globallashuv jarayonlarining domiga kirib borayotgan voqea ,hodisalar yuz bergan va berayotgan asrda, hayot kechirayotgan bo’lsak ham, ba’zi hodisalarning ishtirokchisiga aylanib qolmaslik hamda ba’zi hodisalarning doimiy ishtorikchisiga aylanib qolmoqlik uchun ,bor kuch va irodamizni o’z vaqti-soati bilan boshqarishimizga to’g’ri kelib qolmayaptimikan?!.
Ha- ya ,yana bir gap biz moddiyat va ma’naviyat orasidagi eshikning o’lchamlarini , uning orasidagi yo’lga kimlar sig’ishi-yu, kimlar o’ta olmasligi haqida gaplashmadik. Ammo har birmiz shuni yodda saqlamog’imiz lozimki, biz Imom Al-Buxoriydey zotlar tug’ulgan o’lkaning ,shu tuproqning farzanlarimiz ,shunday ekan ,xalqimizning o’chmas yulduzi, fidoyi adiblarimizdan , ulug’ shoirlarmizdan G’afur G’ulomning sakkiz misralik baytlariga to’xtalsak-da mavzuimizga yakun yasash uchun taraddud ko’rsak:
G’uncha ochilguncha o’tgan fursatni
Kapalak umriga qiyos etgulik,
Ba’zida bir nafas olg’ulik muddat
Ming yulduz so’nishi uchun yetgulik.
Yashash soatining oltin kapgiri,
Har borib kelishi bir olam zamon.
Koinot shu damda o’z kurrasidan,
Yasab chiqa olur yangidan jahon.
Yarim soat ichida tug’ilib ,o’sib
Yashab ,umr ko’rib,o’tguchilar bor.
Ko’z ochib –yumguncha o’tgan dam qimmat,

[Nigora Umarova]

Ma'naviyatning kushandasi bu insonning ma'naviy inqirozga yuz tutishidir. Ma'naviyati yemirilgan inson har qanday razolatda qaytmaydi yoki "manqurt"(zombi) ga aylanadi.
Keyingi 10-15 yil ichida yer yuzasidagi siyosiy-ijtimoiy jarayonlar keskin, aytish mumkinki halokatli ravishda o'zgarishi, millionlab odamlar hayotidagi krizisli o'zgarishlar yashab turgan ijtimoiy muhitning ostin-ustun bo'lib ketishi, ish, yeyish-ichish, yashash, o'qish, davolanish muammolari, xotirjamlikning yo'qolishi, yolg'on, omonatga xiyonat, turli soxta din oqimlarining kuchayib ketishi, giyohvandlikning avj olishi, axloqiy buzuqlik, aroqxo'rlikning avj olishi, asosan maishiy hayotning birlamchi bo'lib qolishi, jamiyatdagi azaliy qadriyatlarning o'z qadrini yo'qotishi, jamiyatda erkak mavqeyining pasayib, ayol mavqeyining keskin oshib ketishi< muqaddas sanalgan oila o'chog'ining arzimas sabablar bilan buzulib ketishi mumkinligi, aksariyat oilalarda ota-ona emas bolalarning orzu-istaklari, ehtiyojlari boshqarishi, uyat, hayo, hurmat, halollik o'rnini pulga bo'lgan hirs egallashi, pulga sig'inish kabi qator va qator illatlar tufayli insoniyat ma'naviy inqirozga duchor bo'lmoqda. Aqlli insoniyat oldida bu inqirozdan qutulish uchun aqlni ishlatib, ilm orqali xalos bo'lish vazifasi ko'ndalang bo'lib qoldi.

PS: Kimgadir bu balandparvoz gaplar bo'lib tuyulishi mumkindir. Biroq bu hayotiy kuzatishlarim asosidagi xulosalardir.

[Umida Shodiyeva]

Xalq ma’naviyati – bebaho ganjina
Qadim o’zbek xalqisan ,asl Odam avlodi,
Misr ehromlaridan tarixing qariroqdir.
Xorazmning har g’ishtida –bobolarning ijodi,
Anglo –saksonlardan ancha yuqoriroqdir.
Bizda logarifmaning mushkul muammolari,
Qo’ldagi barmoqlardan oddiy qilinganda hal,
“ Oliy irq” davogari .Cherchilning bobolari
Hatto sanay olmasdi o’n barmoqni mukammal…
(G’afur G’ulom )
Avvalambor “Xalq ma’naviyati –bebaho ganjina” ya’ni xazinamizga to’xtalib o’tsak. Biz mustaqillik farzandlari, yurtimizning arzandalari, qatag’onni va uning qurbonlarini ko’rmaganmiz .Shuning uchun bo’lsa kerak-da , aksariyat tengdoshlarimiz, xalqimiz fidoyilarining, shu kungacha yetib kelishimizga , “bir yo ikki jang qilib qo’ya qolishgan- u vatanparvar bo’lib ketishgan” degan fikrda to’xtalib ,qotib qolishadi! Bu fikr mutlaqo noto’g’ri .To’g’rirog’i buning o’ziga yarasha jiddiy hamda so’z bilan ifodalab bo’lmaydigan jihatlari ham bor. Shu jumladan, xalqimizning boy tarixida ma’shum iz qoldirgan “sovuq urishiga” to’xtalsak. Bu urushda qanchadan-qancha xalqimizning fidoiylari,botir o’g’lonlari halok bo’lishdi, bu urush millatimizdan,o’zligimizdan ayirmoqchi bo’lgan yovuz kuchlarning eng shavqatsiz urushi edi. Yo’q ,men faqat bu urushni sizlarni yodingizga solib qo’yish uchun emas aksincha, bobolarimi-u , momolarimizning o’sha ma’shum kunlardagi bahodirliklari-yu, bebaholiklarini yana bir karra aytib o’tmoqchiman halos. Albatta , bizning vatanparvar xalqimiz, mustaqillikka erishdi. U necha dovonlarni oshib o’tib shu kungacha keldi. Boy tarixini, oltin merosini, o’chmas qadriyatini, bebaho ganjinasini ham o’zi bilan birga olib keldi.Biz yoshlar mana shu bugungi kungacha kelgan xazinamizdan ,bahra olayapmiz. Foydalanayapmiz, ko’rayapmiz, deyapmiz-ku, lekin bu xazinani yana qancha asr bizdan keyingi yoshlarga xizmat qila olishi , saqlanib qolishi haqida hech o’ylab ko’ramizmi?. Ha,o’ylaymiz ,qachonki bizni chuqur havotirga solgandagina o’ylab ko’ramiz. Negaki “bu xususida bosh qotirish bizning vazifamiz emasda” , shunday demoqchimisiz?.
Aslo ,yosh tengdosh unday deya ko’rmang ,aks holda bu boy meros sizdan vos kechadi!...
Unda esa, juda kech bo’ladi, shunisidan qo’rqaylik, bu xazinamizning misqolchalik zarrasiga putur yetishidan qo’rqaylik negaki, bizning eng katta boyliklarimiz , yangi ,sof fikrli kelajakka yetmog’i darkor. Zero , bobokalonlarimiz ham bizga qoldirgan merosni shu niyatda , ya’ni bizni shu merosni asrashga qodir avlod sanashkan-ki ,biz ham ularning bu pok niyatlaning bardavomchisiga aylanmog’imiz lozim.
Bu borada asosiy ishlarimiz nimalardan iborat bo’lishi lozim? Birinchi navbatda milliy madaniyatimiz ,xalq ma’naviy boyligining ildizlariga e’tibor berish zarur. I.A.Karimov.( Yuksak ma’naviyat- yengilmas kuch).
Bu ildizlar kimniki, uning davomchilari bo’lishlikka munosib farzandlarmizmi? Mulohaza qilishlikka ulgurdingizmi. Yo’q, albatta ulgurmadingiz chunki , juda qisqa vaqt –da shundaymi?!
Aziz tengdosh ,biz ham shunchalik qisqa vaqtimiz bor deb , xis qilaylikki , xalqimizning bu ganjinasiga zarracha putur , gard yuqmasin!
“O’zbek” so’zining asl ma’nosini bilmaydigan, tanimaydigan vatandoshimiz, xalqparvarimiz bo’lmasa kerak. Chunki o’zbekning ,bekligini anglatadigan ham uning shu nomidir.
O’zbekiston xalq yozuvchisi Tohir Malik bilan bo’lgan suhbatlardan birida ,u kishi bir voqeani so’zlab bergan ekanlar. “ Yaqinda bir do’stimiznikiga bordik. Hovlisiga yerto’ladan qazilgan tuproqni uyub qo’ygan ekan .Hamrohimiz, Shvetsariyada yashaydigan vatandoshimiz doktor Usmon Jondonga qarab hazillashdim:
-Usmon aka buning tozaligini qarang ,bunaqa soz tuproq Shvetsariyada bo’lmaydi. Shunda doktor Usmon tuproq uyumiga bir oz qarab turdilar-da , keyin javob berdilar:
-Siz hazil ohangida gapirdingiz , men jiddiy javob berajakman. Siz dedingizki:
“bunaqasi Shvetsariyada yo’q”. Men deymanki: “ Bu tuproq dunyonig hech qayerida yo’q. Chunki bu Vatan tuprog’i. Biz mustaqillik kuniga yetishmay turib Vatanga kelish baxtidan bebahra edik va uning bir kaft tuprog’iga zor edik. Kim iloj qilib Vatanga borish baxtiga erishsa biz undan qimmatbaho sovg’a olib qaytishini so’ramasdik, bir hovuch tuproq olib kelishini iltimos qilardik so’ng bu tuproqni ko’zlarimizga surtardik,o’pardik ,to’yib-to’yib hidlardik…
Usmon akaning bu so’zlari barchamizni bir ajib tuyg’uga chulg’adi”
Bu voqeadan xulosa chiqarsak .Bizning xazinamiz boy tariximiz bo’lishi bilan birgalikda ,ona yerimiz va undan unib chiqqan har bir nihol ham bizning xazinamiz , ganjinamiz , bebaho merosimizning tutib turguvchilari ekan. Shu o’rinda bir jumlani aytib o’tsam. Bu Vatan ,bu ona yer bizsiz ham yashayveradi ammo,biz farzandlar Vatansiz, uning xush ifor tuprog’izis, bobolarmizning kerakli o’gitlarisiz yashay olmaymiz , to’g’rimi aziz yurtdosh?!

[Aziza Abdunabiyeva]

Kecha bir o'qituvchimning avtobus bekatida pista chaqib, po'chog'ini yerga tashlab o'tirganlarini ko'rdim...Rosa g'alati bo'p ketdim. Bizaga ma'naviyatdan dars o'tib, o'zi o'ta ma'naviyatsizlikni namoyon qilayotgan ustozimning qilig'idan jahlim chiqdimi, yoki ertaga ham kimlargadir shu haqda dars o'tishlarini eslab, ertangi o'quvchilariga achindimmi... Yoki bilmadim, ma'naviyat, ma'naviyatli odam haqida yana o'yladim. Lekin yonlariga bora olmadim, chunki borsam nimanidir juda qo'pol tarzda gapirib yuborib, hafa qilgan bo'lardim.

[Abduganiyev Murod]

Ma'naviyat haqida o'ylar...

Millatni millat qiladigan ham ma'naviyat.
Jamiyatni jamiyat qiladigan ham ma'naviyat.
Insonni inson qiladigan ham ma'naviyat.
Xalqni xalq qiladigan ham ma'naviyat.


Bular haqida to'liqroq keyinroq.

[odil]

Маънавият хақида таниқли олим, профессор Имомназаровнинг китобида қуйидагиларни ўқидим:
«Миллий маънавият десак, миллий биқиқликка йўл қўямиз, умуминсоний маънавият ҳақида фикр юритиш керак”, деган гапни на маънавият нималигини, на миллийлик ва умуминсонийлик орасидаги нисбат қандай бўлишини тўғри тасаввур эта олмайдиган, илмий саводи чала одамларгина айтиши мумкин. Бир инсонга ўз миллий маънавиятини тугал англаб етиш учун ҳам, Аллоҳ юз йил умр берса, камлик қилади. Ҳиндистон маданиятидан бир чимдим, Европа илмидан икки жумла, ислом дунёси маънавий меросидан икки чўқим олиб, «жаҳоншумул» маънавият назариясига даъво қилгандан кўра, ўзбек юртида яшаб ўтган буюк алломалар ижодини имкон даражасида изчил ўрганиб, шу билимлар асосида миллий маънавият ҳақида фикр юритган афзал эмасми? Биз «маънавият нима?» деган саволга немис ёҳуд инглиз, рус ёки поляк, ҳинд ёки япон қандай жавоб бериши мумкинлигини башорат қила олмаймиз. Умр бўйи миллий маънавиятини, узоқ асрлар давомида ўз миллати мансуб бўлган минтақа маданияти вакиллари ижодини асл манбалардан ўрганиб келган одам ҳам миллий маънавиятимизни мукаммал англаб етдим, деб даъво қилишга хижолат бўлади. Бу иш аслида кўпчиликнинг иши. Миллат маънавияти учун бутун миллат қайғуриши керак.(давоми) (http://manaviyat-ism.uz/node/274)

[Kavsar]

Ma'naviyat judayam yaxshi narsa, faqat unga erishish kerak.. So'zlarda ifodalash qiyin buni..

[Colorado]

«Миллий маънавият десак, миллий биқиқликка йўл қўямиз, умуминсоний маънавият ҳақида фикр юритиш керак”, деган гапни на маънавият нималигини, на миллийлик ва умуминсонийлик орасидаги нисбат қандай бўлишини тўғри тасаввур эта олмайдиган, илмий саводи чала одамларгина айтиши мумкин.
Ола, демак мен саводи чала эканман де. Бундай "олимларни" узини саводини чикариш керак ИМХО.
Битта савол, нега кирилл харфда ёилган, узбекча харфлар хали кашф этилмадими?

[Nigora Umarova]

илмий саводи чала одамларгина айтиши мумкин.
Ола, демак мен саводи чала эканман де. Бундай "олимларни" узини саводини чикариш керак

Илмий савод диплом билан белгиланмайди-ку?

[Kavsar]

Biz ko’cha kuyda yoki ishda umuman hayotda “Ma’naviyat” degan tushunchaga ko’p to’xtalamiz. Lekin xech o’ylab ko’rganmisiz Ma’naviyat nima?, Ma’naviyatli odam deb kimni atash mumkin? Shu va shular haqida siz bilan fikr almashamiz!

Bu savolga beriladigan javoblarning adog'i yo'q nazarimda. Men ham ma'naviyat nimaligini izlab yurganlardanman. Hali hanuzgacha bir qarorga kela olmayman, ammo alloma olimlarimiz qoldirib ketgan o'gitlardan (ularning kitoblari) olgan saboqlarimni ma'lumot sifatida aytib o'tmoqchi edim.

Bilasizmi, ma'naviyatli-ma'naviyatsiz, olim kabi sifatlar insonga nisbatan hamisha nisbiy olinadi. Hech bir odamni ma'naviyatli yoki ma'naviyatsizga ajratishga bizning haqqimiz bo'lmasa kerak. Chunki mumtoz durdona asarlarda Ma'no egasi, Ma'naviyatning sultoni sifatida borliqning Yaratuvchisi nazarda tutiladi. Banda esa, bu mulkdan Uning xohishi miqdoricha (ma'lum bir zarra qadar) ulush olgan. Ya'ni kishiga aql, farosat, iymon, qalb berilgan. Bularning barisini ma'no ahliga kiritish mumkin. Shu sabab hech bir insonni u ma'naviyatsiz deyishga haqqimiz yo'qdir. Kishining ma'naviyati unga berilgan ma'naviy xazina bilan o'lchanadi. Kimdadir bu ozroq, kimdadir esa boshqalarga nisbatan yuqoriroq.

Bir kishi kelib sizni haqoratomuz so'zlar bilan ranjitmoqda, bunga sabrli bo'lib uni tinglay olish, unga javoban gunohi kechirilishini Xudodan chin dildan so'ray olish ham ma'naviyat belgisi.

Insonlarning zohiriga qarab emas, botiniga ko'ra muomala qilish, qalbiga qarab baho berish; dunyoga taammul qilish (ibrat nazari bilan qarash), barcha insonlarni Odam (a.s) farzandi ekanligini unutmaslik; dilozorlikdan tiyilish; mehr-muhabbatli, kechirimli va shukrli bo'la olish ham bir ma'naviyatdir.

Biz dunyoda ma'naviyat deya bong urganimiz bilan ma'naviyat kelib qolmaydi. Ma'naviyatga erishish uchun inson o'zini, qalbini taftish qilishdan, aybu-nuqsonlarini ko'ra olishdan va tan ola bilishdan, qalbiga insoniylik (haqiqiy odamgarchilik) tuyg'ularini kirita olishdan boshlamog'i kerak. Ma'naviyat yo'q qalb qattiq toshga o'xshaydi. Tosh kabi qalb esa nuqul jamiyatga, insoniyatga ozoru ziyonlar olib kelishi mumkin.

Rumi hazratlari aytgan ekanlar: "Insonning yuzi uning qalbiga oynadir" deb. Darhaqiqat, bizning fe'lu atvorimiz, gapu so'zlarimiz dilimizdagi olamni aks ettirib turadi.
Chiroyli insonning odatda, qalbi ham, ruhiyati ham chiroyli bo'ladi. Bu yerda chiroy faqat tashqi husnda ketmayapti, insonnig fe'lu atvoridadir hamma gap.
Inson azaldan shoshqaloq qilib yaratilgan, ayni damda tez havolanib ketib birovni ustidan kulishni yoqtiradi. Lekin fikr yuritsak, aslida u kimning ustidan kulmoqda? Haq taolo yaratib qo'ygan ne'matning ustidan kulmayaptimikan. O'zining qachalar tubanligi haqida hech o'ylab ko'rganmikan?
Mana shu narsalar haqda o'ylab ko'rishimiz uchun ham bizga aql berilgan. U aqlni miyyaga emas, avvalo qalbga joylamoq lozim. Shunda berilgan aql ham isrof bo'lmaydi deb o'ylayman.

Bu fikrlar menga tegishli deb da'vo qilmayman, hammasi o'zimizning ustoz allomalarimiz, Navoiy, G'azzoliy kabi donishmandlarimizning qaysidir kitoblaridan o'qib olgan fikrlar, o'gitlardir. Ma'naviyatni tushunishga intilgan ekansiz, bu juda quvonarli hol. Hech kim sizga ma'naviyat to'g'risida tugal fikrni aytolmaydi va bu haqdagi bahs ham tugamaydi. Lekin ma'lumot sifatida shu tomonlari ham borligini o'ylab ko'ring degan niyatda Ma'naviyat haqidagi qarashlarning dengiz tomchisining zarrasi qadar bo'lganiga ishora qildim, xolos.

[Abdulaziz Muhammad]

Biz ko’cha kuyda yoki ishda umuman hayotda “Ma’naviyat” degan tushunchaga ko’p to’xtalamiz. Lekin xech o’ylab ko’rganmisiz Ma’naviyat nima?, Ma’naviyatli odam deb kimni atash mumkin? Shu va shular haqida siz bilan fikr almashamiz!:187:


Mening fikrimcha ma'naviyat bu har bir inson ongida ro'y beradigan fikrlash, anglash kabi jarayonlar natijasidir. Inson ongi bilan uning tanasida va atrofida (ya'ni oilasida, mamlakatida, dunyoda va qolaversa koinotning inson zabt etgan va insoniyatga ma'lum bo'lgan hayotning barcha jabhalarida) ro'y berayotgan hodisalarni sezish, ko'rish, eshitish, anglash va shular asosida fikr yuritish orqali tushunchalar hosil qilish qobilyatiga egadir. Shu tushunchalar, xissiyotlar, ma'nolar va fikrlar yig'indisini ma'naviyat deb bilaman.

Aqlan, ruhan zaif insonning ma'naviyati uzlukli ma'naviyat deyishimiz mumkin. Ya'ni, bu ma'naviyat to'liq bo'la olishiga uning ruhiyatida to'sqinliklar bor. Bunday inson mustaqil fikrlay olmaydi.

Ruhan sog'lom inson qilayotgan xatti xarakatlarining natijasini oldindan tahminiy ko'ra olish, kutilmagan natija ro'y bergan vaqtda undan o'ziga fikrlash yo'li bilan kerakli dars chiqarish qobiliyatiga egadir. Bu jarayonda ma'naviyat muhim rol o'ynaydi.

Inson qiyoslash qobiliyatiga egadir. Qiyoslash qobiliyati bu ma'naviyatning natijasidir. Ma'naviyat qancha yuksak bo'lsa qiyoslash qobiliyati shuncha kengaytiriladi va mustahkamlanadi. Bu esa insoning yutug'idir.

Shu boiz har bir ruhiy sog'lom inson kichik yoshdanoq ma'naviyatini boyitishga intiladi. Albatta uning ma'naviyatiga atrofning bevosita ta'siri katta.

[Abdulaziz Muhammad]

инсоннинг таркиби тана (тело) ва рух (душа)дан ташкил топгани боис, инсон фақат танасини эмас, балки рухини илм, эътиқод, дин ва маданият хазинаси билан бойитишини маънавият деб тушунаман



Бу саволингизга юртбошимизнинг иборалари билан жавоб берсам батафсил жавбоб берсам керак:
"Маънавият-инсонни рухан покланиш, калбан улгайишга чорлайдиган, одамнинг ички дунёси, иродасини баккуват, иймон-эътикодини бутун киладиган, виждонини уйготадиган бекиёс куч, унинг барча карашларининг мезонидир


Ma'naviyatli inson haqidachi? Nima deya olasiz?


Menimcha, ma'naviyatli inson deb mustaqil fikrlash qobilyatiga ega insonni aytishimiz mumkin. Agar savolni, 'Yuksak ma'naviyatli inson haqida nima deya olasiz?' deb qo'ysangiz, unda mening fikrim quyidagicha.

Yuksak ma'naviyatli inson deb boy dinyoqarashga ega, hayotda bo'ladigan xar xil sharoitlarda to'gri yo'lni tanlay oladigan, eshitib turgan gapini ongida mustaqil so'roqlash va qiyoslash orqali to'liq va to'gri fikr qaytara oladigan, muammoni bir tomonlama emas xar tomonlama ko'ra olidigan, qisqa muddat ichida yetti o'lchab, bir kesa oladigan insonni tushunaman.

[Abdulaziz Muhammad]

Ma'naviyatli inson haqidachi? Nima deya olasiz?

Ma'naviyat haqida tushunchaga ega bo'lib, unga amal qiladigan - so'zi va ishi bir insonni ma'naviyatli inson deb bilaman.
Birgina misol: ma'naviyat haqida dars o'tib, sesssiya oxirida talabalaridan pora oladigan domlani ma'naviyatli inson deya olmaymiz. Ma'naviyatli inson ma'nili yoki bama'ni bo'ladi.
Ma'naviyatni yuksaltirish uchun quruq safsata sotish emas, amalda ham biror chora-tadbirlarni amalga oshirish kerak.
Ma'naviyat, ma'no, bama'ni so'zlarining o'zgi-asosi bitta!!!

Salom Nigora! Sizning fikrlaringizga xurmat bilan qarashimni bildirgan xolda, yuqoridagi fikrlaringizdan biriga o'z fikrimni bildirishimga qarshi emassiz va ijoz'at berasiz degan umiddaman.

Poraxo'rlikka mutlaqo qarshiligimni bildirgan bir paytda, insonning pora olish olmasligi uning ma'naviyatli yoki ma'naviyatsiz ekanligini to'liq ifoda eta olmaydi degan fikrdaman. Albatta, poraxo'rlik bu hunuk ish bo'libgina qolmay, u insoniyat taraqqiyotiga katta to'sqinliklardan biri deb xisoblayman. Buni vaqtida tushunib yetib tavba qilish inson ma'naviyatining go'zalligi deb bilaman.

[Abdulaziz Muhammad]

Ma'naviyat ma'rifatdan kelib chiqadimi yoki ma'rifat ma'naviyatdan kelib chiqadimi?

Fikrimcha, ma'rifat bu diniy ma'naviyatning manzili xisoblanadi. Diniy ma'naviyat bu umumiy ma'naviyatning bir ko'rinishidir.

[Abdulaziz Muhammad]

Meni fikrimcha,ma'naviyat ma'rifatga erishish yo'lidagi bir bosqich.
Bu gapingiz bilan ma'rifat tushunchasini ma'naviyatdan kengroq demoqchi bo'lyapsiz, menimcha.
Ma'naviyat haqida shuncha gap bo'ldi, siz ma'rifatni undan yuqoriroq ekanini isbotlab bering unda.

Salom Aziza! Samariddinning gaplariga to'liq qo'shilmasam xam unda jon bor deb o'ylayman. Ma'naviyatsiz ma'rifatga erishib bo'lmaydi. Ma'naviyatning har hil ko'rinishlaridan biri bu diniy ma'naviyatdir. Uning yuqori cho'qqisi ma'rifat hisoblanadi. Ammo uni bosqich deb ata olmayman. Ma'naviyatning boyishi bu jarayondir. Bu jarayonning to'htashi yoki susayishi sabablariga har hil sharoitlardan va bahonalardan kelib chiqqan holda bilimga intilish kamayishi, yoki umuman yo'q bolib ketishi, va shu qatorda turli ruhiy zaifliklarni keltirsak ham bo'ladi. Bu jarayon teskari harakatlansa degradatsiya deb ataymiz. Degradatsiya so'zini izohlash shart emas deb o'ylayman.

[Abdulaziz Muhammad]

Butun UZB da ma'naviyatni yoshlar ongiga singdirish bilan siyosatchilar ovora
O'zi ma'naviyat manimcha tabiiy ravishda tu'gma berilgan buladi.
Shuncha manaviyat deb yurtimizda olamga jar solishmoqda. Uzbek yoshlari shunga qaramay 90 % betartib va madaniyatsiz !!!

Bu fikrga butunlay qo'shila olmayman. Fikringizda bir necha savolni ko'tardingiz. Bularga o'zimni fikrimni bildirsam.

1) O'zbekistonda ma'naviyatning inson hayotida muhim va ajralmas rolini va bu tushunchani yoshlarimiz ongiga yetqizish nafaqat siyosatchilarimiz, balki har birimizning uydagi ota-onamiz, mahalla ko'ydagi qariya-oqsoqollarimizning minglab yillar davomida maqsadi bo'lib kelgan deb o'ylayman.

2) Ma'naviyat tug'ma berilmaydi. U vaqt, hayot davomida shakllanadi va kengayadi. Insonga tug'ma ong beriladi.

3) Avvalam bor betartiblik, madaniyat va ma'naviyat so'zlari bir biriga bog'liq bo'lgani bilan, ularning ma'no-mazmunida farq bordir. Bu farqni tushunishimiz zarur deb bilaman. Madaniyat bu ma'naviyatning tashqi belgisi, ya'ni inson hulq atvoridagi aksi deb aytish mumkin, lekin insonning tashqi hulq-atvori har doim ham ichki dunyosini aks ettiravermaydi desak adashmaymiz. Urf odatlarimiz ham madaniyatimizning bir ko'rinishidir. Ba'zi bir urf-odatlarimizga to'liq tushunar tushunmas, hohlab hohlamay amal qilamiz. Bir insonning madaniyati ikkinchi insonnikiga to'gri kelmasligi mumkin. Ammo ulardan biri madanniyatli, ikkinchisi madaniyatsiz deb ayta olmaymiz.

4) 90% o'zbek yoshlarimiz madaniyatsiz va betartib deb yozdingiz. Bunday statistikani qaerdan oldingiz? Agar ko'cha kuyda yoshlarimizning hulq atvorini kuzatib yurib shu hulosaga kelib shu bahoni berayotgan bo'lsangiz adashasiz deb o'ylayman. Hech kim aqlli yoki dono bo'lib tug'ilib qolmaydi. Demak atrofdagilarning ta'siri bor. Yoshingiz kattaroq bo'lsa betartiblikni ko'rganda ikki og'iz nasihat qilib qo'ying. Og'ir joyi yo'q. Shu ishni qancha ko'p qilsak shuncha yahshi. Albatta do'q po'pisani ishlatishdan inson o'zini cheklashi lozim deb o'ylayman. Do'q po'pisa yoshlar ma'naviyatiga notu'gri ta'sir qilishini hisobga olmoq zarur, ya'ni ularning ongida zo'ravonlikni rivojlanishiga olib kelishi mumkin.

[Abdulaziz Muhammad]

Bir qancha vaqtdan beri meni bir masala qiymayapti. Bizning xalqimizda ma'naviyat, madaniyat, odob-axloq, hurmat kabi xislatlar kuchayib boryaptimi yoki ...?

Bizning maktab davrlarimizda o`qituvchilarmiz va kattalarning ko`p qaytaradigan tarbiyalaridan biri "avtobusda ketayotganingda o`zingdan kattaga joy ber" edi. Nima bu o`git ham endi modadan qoldimi?

Hatto yoshi 15-19 yoshlardagi qizlar ham oldilariga 50-65 yoshli ayol kelganda ham pinaglarini buzishmayapti. Ikkalasi bitta naushnikni qulog`iga taqqan qiz va yigit esa avtobusga keksa kishi chiqganiga e'tibor ham bermayapti. A'tibori tushgan mahalda esa, boshqa bir o`ziga o`xshagan yalqovning joy berishiga umid qilayapti.

Afsuski bu holatga har kuni yoki kun ora guvohi bo`layapman.
Xo`sh nega shunday-a?!

Yahshi o'zgarishlar bilan bir qatorda o'zligimizga zid bo'lgan ba'zi o'zga halqlar (ayniqsa g'arb davlatlari) madaniyatining salbiy ta'siri ham sezilib turadi. Ko'p chet ellarda bo'lganman, ayniqsa g'arb davlatlarida kuzatganman: odamlar o'zidan kattalarga turib joy berishni odat qilmaganlar. Menimcha, bu holat g'arb davlatlarida, hususan AQShda 60 inchi yillarda ''Hippi yo'nalishi'' ko'rinishida keng tarqalgan va keyingi avlodlarga o'z salbiy ta'sirini hozirgacha ko'rsatib kelmoqda. Mazkur yo'nalish o'zining o'zboshimcha hayot tarzi, takabburlik, beparvolik kabi hunuk qirralari bilan tanilgan va ayni shu qirralari Ovrupo va boshqa g'arb davlatlarining o'ziga hos madaniyatiga salbiy ta'sir etib kelmoqda. Bizlarga bu fenomen 80 inchi yillarda qayta qurish dasturi amalga oshirilishi davomida kirib kela boshladi.

Tarihda hali hech bir mamlakat o'tish davrini qiyinchiliksiz bosib o'tmagan. Shunday sharoitlarda yoshlar tarbiyasi, ularning ma'naviyati yuksalishida oila va mahallaning muhim o'rin egallashini bizlarga bir necha bor ta'kidlagan insonni ham bilamiz.

Hozirda yoshlarimizga internet, teleko'rsatuvlar, turli hil o'yinlar, ko'cha va transportlarda reklama stendlari yordamida odobni, hulqi-atvorni, umuman milliy ma'naviyatimiz va madaniyatimizning go'zalliklarini o'rgatsak bo'ladi. Bularni amalga oshirishda bugungi kunda juda keng sharoit yaratib qo'yilgan.

[Abdulaziz Muhammad]

Xo`sh nega shunday-a?!

Hamma gap egosentrizmning kuchayib ketayotganligida. hamma yaxshi narsa menga bo'lishi kerak, hamma menga e'tiborli bo'lishi kerak, men hammadan aqlliman degan tushunchalarni paydo bo'layotganligida deb o'ylayman. Ayrim yoshlarimiz o'rtasida "Kattaga hurmatda, kichikka izzatda bo'l" degan tushunchalar yo'qolib bo'lgan hozirgi kunda.
Tanqid qilgan bilan ish bitarmidi? Avvallari "Bir bolaga yetti qo'shni ota-ona" edi. Hozir esa u davrlar o'tib ketgan.

Nega endi unday deysiz!? Tanqid qilish ham kerak deb o'ylayman, me'yorida albatta. Nasihatni ham ayamaslik kerak. Odob to'g'risida bir chiroyli maqol keltirdingiz, shu va shunga o'hshash maqollarimizni tez tez ishlatib turishimiz kerak. Yoshlarimiz qulog'ida chalinib tursin doimo.


Сиз кўрсатган мисолда муаммо ёши каттароқ йўловчининг бир оғиз сўзи билан ечилади. Ажойиб ёшларимиз бор. Ҳамма ёшларни бир қилиш керак эмас.

Афсусларким, Иброхим ака ундай ёшларимиз бармок билан санарли колган хозирги кунда. Агар ёши каттарок йуловчи "бир огиз суз" гапмрса, ёшларимиз "ун огиз" килиб "доноликлари"ни намоён килишади.

Ibrohim akaning fikrlariga qo'shilaman. 'Yahshi gapga ilon inidan chiqar'. Bir og'iz so'z bilan ko'p narsani echsa bo'ladi. Yoshlarimizning psihologiyasini tushunish biz o'ylagandan osonroq deb hisoblayman, o'zimiz ham yosh bo'lganmiz.

Bir og'iz gapga o'n og'iz gap qaytarishi uchrab turadi. O'zingiz ham bir misol keltirib o'ttingiz :187: Chiroyli qilib, kesatuvsiz, do'qsiz yoshi kattaroq odam gapirsa o'shnaqa ashaddiy gap qaytaradiganlarning katta qismi ham bosh egadi deb o'ylayman. Bosh egmagaydigani chiqib qoladi, unaqalar kayfiyatingizni buzishga arzimaydi. Aqli, uyati bo'lsa tushunib oladi. Nasihatni ayamang!

[Abdulaziz Muhammad]

Сиз кўрсатган мисолда муаммо ёши каттароқ йўловчининг бир оғиз сўзи билан ечилади. Ажойиб ёшларимиз бор. Ҳамма ёшларни бир қилиш керак эмас.
Хамма бало шундада. 25-30 ёшдаги "ёш"ларгаям хомиладор аёлга жой беришни катталар эслатиб туриши керакми?

Menimcha kerak necha yoshdagi ''yosh'' bo'lishidan qat'iy nazar. Har hil sharoit bo'lishi mumkin. Inson hayol bilan ketayotgan bo'lsa homilador ayol borligiga e'tibor bermagan bo'lishi mumkin. Yoshlarimiz bir birlari bilan gaplashib ketayotib beparvolik qilib qo'yishi mumkin. Bir og'iz so'z bilan ularga bildirib qo'yish qiyin emas.

[Kavsar]

Assalomu alaykum, muhtaram Abdulaziz aka Muhammad!

Avvalambor bir-biridan teran va mazmunli fikrlar qoldirayotganingiz uchun tashakkur, o'rinli gaplarni aytib o'tmoqdasiz. Allah rozi bo'lsin, ko'p fikrlaringizga qo'shilgan holda bir kichik savol bersam.

2) Ma'naviyat tug'ma berilmaydi. U vaqt, hayot davomida shakllanadi va kengayadi. Insonga tug'ma ong beriladi.

Mana shunga salgina tushunmayapman, uzr. Ma'naviyat tug'ma berilmaydi deyilganiga biron dalil keltirib o'tasizmi?

Negadir men buning aksini deb o'ylagan ekanman. Ong - aql butun maxluqotga berilgan, faqat insonning undan farqi unga berilgan ma'naviyatida deb tushungandim. Siz aql bilan ma'naviyatni bir-biridan qanday farqlaysiz? Mumkin bo'lsa shu haqda ham aytsangiz.

[Fayzbek]

Assalomu alaykum, muhtaram Abdulaziz aka Muhammad!



2) Ma'naviyat tug'ma berilmaydi. U vaqt, hayot davomida shakllanadi va kengayadi. Insonga tug'ma ong beriladi.

Mana shunga salgina tushunmayapman, uzr. Ma'naviyat tug'ma berilmaydi deyilganiga biron dalil keltirib o'tasizmi?

Negadir men buning aksini deb o'ylagan ekanman. Ong - aql butun maxluqotga berilgan, faqat insonning undan farqi unga berilgan ma'naviyatida deb tushungandim. Siz aql bilan ma'naviyatni bir-biridan qanday farqlaysiz? Mumkin bo'lsa shu haqda ham aytsangiz.
Men ham shunday oylayman, nimaga bo'lmasa nasl tozaligiga va nikohga ahamiyat beriladi?

[Abdulaziz Muhammad]

Assalomu alaykum, muhtaram Abdulaziz aka Muhammad!

Avvalambor bir-biridan teran va mazmunli fikrlar qoldirayotganingiz uchun tashakkur, o'rinli gaplarni aytib o'tmoqdasiz. Allah rozi bo'lsin, ko'p fikrlaringizga qo'shilgan holda bir kichik savol bersam.

2) Ma'naviyat tug'ma berilmaydi. U vaqt, hayot davomida shakllanadi va kengayadi. Insonga tug'ma ong beriladi.

Mana shunga salgina tushunmayapman, uzr. Ma'naviyat tug'ma berilmaydi deyilganiga biron dalil keltirib o'tasizmi?

Negadir men buning aksini deb o'ylagan ekanman. Ong - aql butun maxluqotga berilgan, faqat insonning undan farqi unga berilgan ma'naviyatida deb tushungandim. Siz aql bilan ma'naviyatni bir-biridan qanday farqlaysiz? Mumkin bo'lsa shu haqda ham aytsangiz.


Salom Kavsar! Savollaringiz o'rinli deb o'ylayman. Ularga quyida javob berishga urunib ko'raman. Eslatib o'tay bu mening shahsiy fikrlarim.

Ong va ma'naviyatni vinchester (harddisc) va fayllar, dasturlar misolida ko'rsak bo'ladi. Ongni vinchester deb olsak, uning hotirasidagi fayllar va dasturlar ma'naviyat deymiz. (Ba'zi olimlarning aytishicha inson o'z miyyasining o'rtacha o'ndan birini ishlatar ekan. Bu fikr qanchalik to'griligini aytolmayman, ammo inson oddatdagidan ancha ko'proq narsani o'rgana oladi deb o'ylayman).

Ong bu insonning ichki dunyosi deb bilaman. Inson onasining qornida embrion ko'rinishida, yoki tug'ilgandan keyingi but inson ko'rinishada bo'lsin uning ongining boshlang'ich nuqtasi qorong'u bo'shliqni tashkil etadi, meni fikrimcha.

Aql so'zining ma'nosi biror bir narsa tog'risida hulosa chiqarayotganda mantiqni ishlatish jarayoni va/yoki qobiliyati deb tushunaman.

Ma'naviyat bu yuqorida aytib o'tkanimizdek, ma'nolar, tushunchalar, hissiyotlar, fikrlar, hulosalar to'plami, yig'indisi deb tushunaman. Inson umr davomida yangi narsalarni o'rganadi, hotirasiga saqlaydi, natijada uning ma'naviyati kengayib boradi. Yana bir o'hshatish: ma'naviyat bu insonning ichki va tashqi dunyosini bog'lab turuvchi ko'prikdir.

[Abdulaziz Muhammad]

Fikrimcha, ma'anaviyatning ko'rinishlariga quydagilarni keltirish mumkin:
Diniy ma'naviyat;
Ilmiy ma'naviyat;
Falsafiy ma'naviyat;
Milliy ma'naviyat va hokazo.

[Fayzbek]

Ong va ma'naviyatni vinchester (harddisc) va fayllar, dasturlar misolida ko'rsak bo'ladi. Ongni vinchester deb olsak, uning hotirasidagi fayllar va dasturlar ma'naviyat deymiz. (Ba'zi olimlarning aytishicha inson o'z miyyasining o'rtacha o'ndan birini ishlatar ekan. Bu fikr qanchalik to'griligini aytolmayman, ammo inson oddatdagidan ancha ko'proq narsani o'rgana oladi deb o'ylayman). Buni men o'xshatish deya olmayman. Sabab vinchesterda doimo harakat (yani ma'lumotlarni qidirib) qiladi, inson esa ongsizlik holatida bo'ladi. Mana shu ongsizlik holatidan chiqishning bir ko'rinishi ma'naviyat.Keyin ma'naviyat so'zining ma'nosidan kelib chiqsak uni ajratish kerak emas. Biz qachongacha Diniy ma'naviyat; Ilmiy ma'naviyat; Falsafiy ma'naviyat; Milliy ma'naviyat va hokazo. deya ajratishimiz kerak bu bir butun narsa. Bizni milliy ma'naviyatimiz deb umumiy aytsak bo'ladi yuqoridagilarni hammmasi shu bitta jumla asosini tashkil qiladi. Buni endi tushintirib o'tirmasa ham bo'ladi menimcha. Buni "yuksak ma'naviyat engilmas kuch" o'qib chiqsangiz yaxshiroq tushinib olasiz.

[Abdulaziz Muhammad]

Buni men o'xshatish deya olmayman. Sabab vinchesterda doimo harakat (yani ma'lumotlarni qidirib) qiladi, inson esa ongsizlik holatida bo'ladi.
Menimcha ba'zi narsalarga har hil qarashimizdan, fikrimiz bir joydan chiqmayapti. Shu fikrlar ajralishiga ahamiyat bering. Bunday sharoitda o'zaro suhbat va bahs kerakli o'rin tutadi deb o'ylayman. Forum so'zining negizida shu tushuncha yotadi.

Mumkin bo'lsa, 'vinchesterda doimo harakat qiladi' va 'inson ongsizlik holatida bo'ladi' degan fikrlaringizni batafsilroq yoritsangiz? Ongsizlik deganda nimani nazarda tutasiz?

[Abdulaziz Muhammad]

Biz qachongacha 'Diniy ma'naviyat; Ilmiy ma'naviyat; Falsafiy ma'naviyat; Milliy ma'naviyat va hokazo' deya ajratishimiz kerak bu bir butun narsa. Bizni milliy ma'naviyatimiz deb umumiy aytsak bo'ladi yuqoridagilarni hammmasi shu bitta jumla asosini tashkil qiladi. Buni endi tushintirib o'tirmasa ham bo'ladi menimcha. Buni "yuksak ma'naviyat engilmas kuch" o'qib chiqsangiz yaxshiroq tushinib olasiz.

Milliy ma'naviyatimizni va shu jumladan milliy qadriyatlarimizni tushunib yetish uchun avvalam bor ma'naviyat nimaligini tushunishimiz kerak.

Siz ajratmaslik haqida so'z ochdingiz. Uni kim va qanday ajratayotgani to'g'risida fikr ulashsangiz? Milliy ma'naviyat deganda nimani tushunasiz? Bizning milliy ma'naviyatimiz deganda nimani tushunasiz? Boshqa halq, millat, davlat va guruhlarning milliy ma'naviyati bizning milliy ma'naviyatimizga qanday ta'siri bor? Milliy ma'naviyatimizning jamiyatda muhim roliga nimani keltirasiz?

[Fayzbek]

Mumkin bo'lsa, 'vinchesterda doimo harakat qiladi' va 'inson ongsizlik holatida bo'ladi' degan fikrlaringizni batafsilroq yoritsangiz? Ongsizlik deganda nimani nazarda tutasiz?
Sizni savolingizga javob berish uchun; Men o'zim bir o'qish davrida foydalangan ma'ruzalardan misollar keltiryapman:
...«Ўзингни билсанг, оламни биласан»,-деган эди Суқрот...
...Онгни диний тушуниш уни илоҳий ҳодиса, худо яратган мўжиза тарзида талқин қилишга асосланади. Кўпгина динларда инсон онги буюк илоҳий ақлнинг миттигина акс этиши, унинг намоён бўлиш шакли тарзида тавсифланади...
...Онг ва мия. Инсон мияси нозик, мураккаб тузилишга эга бўлган тизимдир. Айнан унинг мураккаблиги онг пайдо бўлиши мумкинлигининг асосий шартидир. Бундай ҳолат ҳам узоқ давом этган эволюциянинг табиий ҳосиласидир. Аммо юксак даражада ташкил топган миянинг ўзи ҳам ҳали онг пайдо бўлиши учун етарли эмаслигини унутмаслик лозим.
Шу ўринда вулъгар материалистлар қарашларига яна бир марта мурожат қилиш лозим. Агар улар ҳақ бўлганида эди, ҳайвонот оламига тушиб қолган инсон болаларида ҳам онг шаклланган бўлиши керак эди. Улар ҳайвонлар орасида бўлганида ҳам жигар сафро ишлаб чиқараверади. Аммо, мия онгни ишлаб чиқармайди. Бундан онгнинг ижтимоий-руҳий ҳодиса эканлиги ва у фақат жамиятдагина шаклланиши мумкинлиги ҳақидаги хулоса келиб чиқади...

...Онг ва руҳият. Онг психик инъикоснинг ўзига хос юксак шаклидир.
3. Фрейд фикрича, психика онгсизлик, онг ости ҳодисаларини ва онгнинг ўзидан иборат уч қатламдан ташкил топган. Инсон ҳаёти ва фаолиятида онг билан бир қаторда онгсизлик ва онг ости ҳодисалари ҳам муҳим аҳамиятга эга.
Психологлар фикрича, инсон фарзандининг камол топа бориши билан бир қаторда кўплаб функциялар онг назорати остидан чиқиб автоматик характер касб этиш билан характерланади.
Айтайлик, биринчи марта машинага ўтирганимизда, биринчи марта сурат олаётганимизда деярли барча ҳаракатларимиз онгнинг қаттиқ назорати остида бўлади. Вақт ўтиши билан эса кўпгина ҳаракатларни онгсиз тарзда, англамаган ҳолда бажара бошлаймиз.
Онгсизлик доирасига онг назоратидан ташқарида қолган сезги, тасаввур,инстинкт ва интуиция каби ҳодисалар ҳам киради. Онг ости ҳодисалари ҳам психик жараёнларнинг муҳим бўўинидир. З. Фрейд фикрича, улар онгсизлик билан онг ўртасидаги чегаравий соҳадир...
...
Ўз-ўзини англаш, унинг шакллари. Инсон объектив воқеликни акс эттириш билан бир қаторда ўзи ҳақида фикр юритиш, руҳида кечаётган жараёнларни таҳлил қилиш, хатти-ҳаракатларини назарий таҳлил қилишдек қобилиятга ҳам эга.
Ўзини ўзгалардан ажрата билиш, ўзига муносабат, имкониятларини баҳолаш ўз-ўзини англаш сифатида намоён бўлади. Ўз-ўзини англашда ўзини билиш, баҳолаш ва тартибга солишдек унсурларни ажратиш мумкин. Бу унсурлар ўз-ўзини англашнинг соҳибига-субъектига кўра фарқланувчи муайян шахс, ижтимоий гуруҳ, миллат, жамиятга хосдир.
Шахснинг ўз-ўзини англаши ҳақида гап кетар экан, у ўзини алоҳида организм, оила, ижтимоий гуруҳ, миллат, маданиятга мансублигини ва юқоридаги хусусиятларидан қатъи назар алоҳида ва бетакрор «Мен» сифатида англашдек босқичларни босиб ўтишини таъкидлаш зарур.
Инсоннинг камол топиш жараёни, ўз-ўзини англашнинг ривожланиши ўзига хос характер касб этади. Масалан, дастлабки даврда болада аввало, бошқалар томонидан берилган тасаввур ва баҳолар устунлик қилади. Боланинг тафаккури ўсиши билан, у оламни мсустақил англай бошлайди ва ўзининг имкониятларини ўзи баҳолашга ўргани боради. Айнан мана шу даврда тўғри йўлга қўйилган тарбия муҳим аҳамиятга эга бўлади. Чунки айнан мана шу тарбия таъсирида болада ўз имкониятларини тўғри баҳолаш ҳам ёки унга ортиқча баҳо бериб юбориш ҳолати ҳам шаклланиб қолиши мумкин.
Шахснинг ўз-ўзини англаш жараёнига турли ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва мафкуравий омиллар ҳам кучли даражада таъсир кўрсатади...
So'raganingizday ong va ongsizlik haqida ma'lumotlarni beryapman hali bu meni tugal hulosalarim emas...

[Fayzbek]

Сознание и мозг


Среди многочисленных тайн природы одной из сложных является головной мозг. Это наивысшая форма организованной материи. Сознание человека формируется в связи с развитием его мозга. Учеными создана карта коры головного мозга, где показано, что отдельные участки головного мозга координируют деятельность различных органов. Так, разрушение лобной извилины левого полушария ведет к поражению речи. При поражении левой височной области мозга человек перестает слышать и воспринимать чужую речь. Поражение заднелобных отделов левого полушария ведет к утрате способности говорить Зрение связано с затылочными долями полушарий, а слух с височными.
Сознание - это высшая, свойственная только человеку и связанная с речью функция мозга, заключающаяся в обобщенном и целенаправленном отражении и конструктивно - творческом преобразовании действий и предвидении их результатов, в разумном регулировании и самоконтролировании поведения человека.
Самосознание - это осознание и оценка человеком своих действий и их результатов, мыслей, чувств, морального облика, мотивов поведения, целостная оценка самого себя и своего места в жизни.
Самосознание - не только познание себя, но и самооценка своих качеств, физических и духовных сил. Человек как личность - самосуществующее существо.
Неосознанное проявляется то как ощущение, восприятие, представление, то как инстинкт, влечение, установка, соманамбулизм, то как интуиция, гипнотическое состояние или сновидение.
К бессознательным явлениям относят подражание и творческое вдохновение. Бессознательное не аморфно. Оно имеет структуру. Ощущения - структурный компонент бессознательного. Существуют подсознательные ощущения.
Формой проявления бессознательного является установка - это психический феномен, направляющий течение мыслей и чувств личности. Сферой бессознательной душевной жизни является мир сновидений.
Интуиция - это способность постижения явления путем прямого усмотрения, без обоснования с помощью доказательства. Интуиция - это проявление мышления на бессознательном уровне. Интуиция - это эмоциональное понимание сути проблемы, когда человек врастает в проблему и сливается с ней до такой степени, что и во сне она преследует его.

[Fayzbek]

Siz ajratmaslik haqida so'z ochdingiz. Uni kim va qanday ajratayotgani to'g'risida fikr ulashsangiz? Milliy ma'naviyat deganda nimani tushunasiz? Bizning milliy ma'naviyatimiz deganda nimani tushunasiz? Boshqa halq, millat, davlat va guruhlarning milliy ma'naviyati bizning milliy ma'naviyatimizga qanday ta'siri bor? Milliy ma'naviyatimizning jamiyatda muhim roliga nimani keltirasiz?
Davlatimizda yashovchi fuqoralarni 70% o'zbeklar bo'lsa, qolgani 100 dan ortiq millatlar vakillaridir. Demak ularni ham o'z madaniyati, urf odatlari borligidan bizni ma'naviy ko'z qarashlarimizda aks etgan.
Masalan nonni biz ulug'laymiz nonni ushog'i ham non deymiz. Sababi tarixdan bilamiz qanchadan qancha urushlar, ocharchiliklar biznga shu tarbiyani bergan. Arablarda esa buni allohni ne'mati deya boshqalaridan ustun qoyishmaydi. sababi adashmasam Kuraysh qabilasi hamma vaqt havflardan holi bo'lgan. Ba'zida Arablarning qo'llarini nonga arganlarini ham ko'rganlar bor.
Yana ko'payish bizda yiliga 2-5%, har bir oilaga o'rtacha 5-6 odam to'g'ri keladi, bulardan bolalar 43%, Xalqimizning 60%dan ko'prog'i qishloqda turadi, migratsiya jarayoni past. Bu faktorlar ham ta'sir qiladi. Tarixda bir necha bor diniy qarashlar o'zgargan va bir biriga ba'zi bir urf odatlar o'zlashtirilgan.
MS: Olovdan otlatish. Beshikni olov bn aylantirish va hakazolar.
Yana kop'pgina asarlarda ma'naviyat va ma'naviyatli odam tushunchalari talqin qilingan. Bularni bizni ma'naviy ko'z qarashlarimizga ta'siri katta.
MS: Navoiy, Buxoriy, Yassaviy, so'fi Olloyor va boshqalar...
Bu bo'yisha mulohazalarimni keyinroq davom ettiraman

[Kavsar]

Ong va ma'naviyatni vinchester (harddisc) va fayllar, dasturlar misolida ko'rsak bo'ladi. Ongni vinchester deb olsak, uning hotirasidagi fayllar va dasturlar ma'naviyat deymiz.

Menimcha, ma'naviyatni kichik narsa deb qarayapsiz (ongga nisbatan). Men esa buning aksini deb o'ylayapman.. Bilmadim, hozir xato gapirib qo'yishdan tiyilganim ma'qul, chunki juda bahsli mavzu ekan. Yana bir G'azzoliy domlani kitoblarini o'qib chiqishimga to'g'ri kelarkan..

Lekin rahmat, javobingiz uchun, men yana bir izlanib ko'ray-chi.

[Abdulaziz Muhammad]

Mumkin bo'lsa, 'vinchesterda doimo harakat qiladi' va 'inson ongsizlik holatida bo'ladi' degan fikrlaringizni batafsilroq yoritsangiz? Ongsizlik deganda nimani nazarda tutasiz?
Sizni savolingizga javob berish uchun; Men o'zim bir o'qish davrida foydalangan ma'ruzalardan misollar keltiryapman:
...«Ўзингни билсанг, оламни биласан»,-деган эди Суқрот...
...Онгни диний тушуниш уни илоҳий ҳодиса, худо яратган мўжиза тарзида талқин қилишга асосланади. Кўпгина динларда инсон онги буюк илоҳий ақлнинг миттигина акс этиши, унинг намоён бўлиш шакли тарзида тавсифланади...
...Онг ва мия. Инсон мияси нозик, мураккаб тузилишга эга бўлган тизимдир. Айнан унинг мураккаблиги онг пайдо бўлиши мумкинлигининг асосий шартидир. Бундай ҳолат ҳам узоқ давом этган эволюциянинг табиий ҳосиласидир. Аммо юксак даражада ташкил топган миянинг ўзи ҳам ҳали онг пайдо бўлиши учун етарли эмаслигини унутмаслик лозим.
Шу ўринда вулъгар материалистлар қарашларига яна бир марта мурожат қилиш лозим. Агар улар ҳақ бўлганида эди, ҳайвонот оламига тушиб қолган инсон болаларида ҳам онг шаклланган бўлиши керак эди. Улар ҳайвонлар орасида бўлганида ҳам жигар сафро ишлаб чиқараверади. Аммо, мия онгни ишлаб чиқармайди. Бундан онгнинг ижтимоий-руҳий ҳодиса эканлиги ва у фақат жамиятдагина шаклланиши мумкинлиги ҳақидаги хулоса келиб чиқади...

...Онг ва руҳият. Онг психик инъикоснинг ўзига хос юксак шаклидир.
3. Фрейд фикрича, психика онгсизлик, онг ости ҳодисаларини ва онгнинг ўзидан иборат уч қатламдан ташкил топган. Инсон ҳаёти ва фаолиятида онг билан бир қаторда онгсизлик ва онг ости ҳодисалари ҳам муҳим аҳамиятга эга.
Психологлар фикрича, инсон фарзандининг камол топа бориши билан бир қаторда кўплаб функциялар онг назорати остидан чиқиб автоматик характер касб этиш билан характерланади.
Айтайлик, биринчи марта машинага ўтирганимизда, биринчи марта сурат олаётганимизда деярли барча ҳаракатларимиз онгнинг қаттиқ назорати остида бўлади. Вақт ўтиши билан эса кўпгина ҳаракатларни онгсиз тарзда, англамаган ҳолда бажара бошлаймиз.
Онгсизлик доирасига онг назоратидан ташқарида қолган сезги, тасаввур,инстинкт ва интуиция каби ҳодисалар ҳам киради. Онг ости ҳодисалари ҳам психик жараёнларнинг муҳим бўўинидир. З. Фрейд фикрича, улар онгсизлик билан онг ўртасидаги чегаравий соҳадир...
...
Ўз-ўзини англаш, унинг шакллари. Инсон объектив воқеликни акс эттириш билан бир қаторда ўзи ҳақида фикр юритиш, руҳида кечаётган жараёнларни таҳлил қилиш, хатти-ҳаракатларини назарий таҳлил қилишдек қобилиятга ҳам эга.
Ўзини ўзгалардан ажрата билиш, ўзига муносабат, имкониятларини баҳолаш ўз-ўзини англаш сифатида намоён бўлади. Ўз-ўзини англашда ўзини билиш, баҳолаш ва тартибга солишдек унсурларни ажратиш мумкин. Бу унсурлар ўз-ўзини англашнинг соҳибига-субъектига кўра фарқланувчи муайян шахс, ижтимоий гуруҳ, миллат, жамиятга хосдир.
Шахснинг ўз-ўзини англаши ҳақида гап кетар экан, у ўзини алоҳида организм, оила, ижтимоий гуруҳ, миллат, маданиятга мансублигини ва юқоридаги хусусиятларидан қатъи назар алоҳида ва бетакрор «Мен» сифатида англашдек босқичларни босиб ўтишини таъкидлаш зарур.
Инсоннинг камол топиш жараёни, ўз-ўзини англашнинг ривожланиши ўзига хос характер касб этади. Масалан, дастлабки даврда болада аввало, бошқалар томонидан берилган тасаввур ва баҳолар устунлик қилади. Боланинг тафаккури ўсиши билан, у оламни мсустақил англай бошлайди ва ўзининг имкониятларини ўзи баҳолашга ўргани боради. Айнан мана шу даврда тўғри йўлга қўйилган тарбия муҳим аҳамиятга эга бўлади. Чунки айнан мана шу тарбия таъсирида болада ўз имкониятларини тўғри баҳолаш ҳам ёки унга ортиқча баҳо бериб юбориш ҳолати ҳам шаклланиб қолиши мумкин.
Шахснинг ўз-ўзини англаш жараёнига турли ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва мафкуравий омиллар ҳам кучли даражада таъсир кўрсатади...
So'raganingizday ong va ongsizlik haqida ma'lumotlarni beryapman hali bu meni tugal hulosalarim emas...

Menimcha siz bergan fikrlaringiz, va adabiyotlardan siz keltirgan parchalar meni fikrimga emas o'zingizni fikringizga biroz zid kelayotir. Biz ma'naviyat so'zidan uzoqlashib ong so'zini talqin qilishga o'tar ekanmiz, ularning mazmun va mohiyati bir biriga o'hshash bo'lgani bilan ular orasidagi farq borligini anglab yetishimiz kerak. Ong va ma'naviyat, mening fikrimcha, ikkita mustaqil tushunchalardir. Biri holat, ikkinchisi esa birinchini ichida ro'y beradigan hodisa va jarayonlar mevasidir.

Mana bu manbalarga ham e'tibor bering:

http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_( %D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BE%D1%84%D0%B8%D 1%8F)

http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_( %D0%BF%D1%81%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D 0%B8%D1%8F)

P.S. bular rus tilidagi talqinlar (qiziq, bularni o'zbek tiliga ham tarjima qilish jarayoni qanday ketayotkanikin?)

[Abdulaziz Muhammad]

Сознание и мозг


Среди многочисленных тайн природы одной из сложных является головной мозг. Это наивысшая форма организованной материи. Сознание человека формируется в связи с развитием его мозга. Учеными создана карта коры головного мозга, где показано, что отдельные участки головного мозга координируют деятельность различных органов. Так, разрушение лобной извилины левого полушария ведет к поражению речи. При поражении левой височной области мозга человек перестает слышать и воспринимать чужую речь. Поражение заднелобных отделов левого полушария ведет к утрате способности говорить Зрение связано с затылочными долями полушарий, а слух с височными.
Сознание - это высшая, свойственная только человеку и связанная с речью функция мозга, заключающаяся в обобщенном и целенаправленном отражении и конструктивно - творческом преобразовании действий и предвидении их результатов, в разумном регулировании и самоконтролировании поведения человека.
Самосознание - это осознание и оценка человеком своих действий и их результатов, мыслей, чувств, морального облика, мотивов поведения, целостная оценка самого себя и своего места в жизни.
Самосознание - не только познание себя, но и самооценка своих качеств, физических и духовных сил. Человек как личность - самосуществующее существо.
Неосознанное проявляется то как ощущение, восприятие, представление, то как инстинкт, влечение, установка, соманамбулизм, то как интуиция, гипнотическое состояние или сновидение.
К бессознательным явлениям относят подражание и творческое вдохновение. Бессознательное не аморфно. Оно имеет структуру. Ощущения - структурный компонент бессознательного. Существуют подсознательные ощущения.
Формой проявления бессознательного является установка - это психический феномен, направляющий течение мыслей и чувств личности. Сферой бессознательной душевной жизни является мир сновидений.
Интуиция - это способность постижения явления путем прямого усмотрения, без обоснования с помощью доказательства. Интуиция - это проявление мышления на бессознательном уровне. Интуиция - это эмоциональное понимание сути проблемы, когда человек врастает в проблему и сливается с ней до такой степени, что и во сне она преследует его.

Bu talqinni bergan insonni ismini ham keltirib o'tsangiz, ilojisi bo'lsa. Hunuk tuyulsa ham, keling suhbat haqi bir tajribani ongimizda tassavur qilaylik. Bir toifa DNKdan 4ta klon (nusha) rivojlantiraylik. Ularning embrion shaklidan tug'ilishgacha bo'lgan jarayoni bir muhitda rivojlantirilsin. Tug'ilishi bilanoq birini kub, ikkinchisini prizma, uchinchisi shar shaklidagi qutilarga solib, to'rtinchisini normal insoniy holatda rivojlantiraylik. Qutilarning harorati har hil bo'lsin. Quti ichidagi klonlarga har biriga 7 kunlik menyu bo'yicha ovqat beraylik. Har bir klonning menyusi boshqasinikidan farq qilsin. Va shu menyuni o'zgartirmaylik. Quti ichidagi klonlar qutidan ichki tarafidan va yeyatgan taomplaridan tashqari hech nimani sezmasinlar. Qutilardan birining ichi har 3 yil qorong'u, 3 yil yorug' bo'lsin. Ikkinchisini har 2yilda o'zgartiring. Uchinchisini har 1 yilda. 25 yildan keyin klonlarning birini keyingisining joyi bilan almashtiring (kubdagini prizmaga, prizmadagini sharga, va hkz.) Menyuni ham shu yo'sinda almashtiring.

Endi quyidagi savollarga javob berib ko'ring. Nima deb o'ylaysiz:
1) 25 ga to'lgan klonlar sodir bo'lgan farqni sezadilarmi?
2) Ular quti ichida ongli yoki ongsiz holatd rivijlanadimi?
3) Ularda ong qachon paydo bo'lgan?
4) Haroratdagi o'zgarishni sezadilarmi? Sezayotgan payit ong ishlaydimi, ongsizlik ishlaydimi, yoki ong osti holati ishlaydimi?
5) Hudi shu savolni qutining shakli o'zgarishiga, qorong'u va yoruq'likga, menyuning o'zgarishiga tegishtirib bering.

[Abdulaziz Muhammad]

Siz ajratmaslik haqida so'z ochdingiz. Uni kim va qanday ajratayotgani to'g'risida fikr ulashsangiz? Milliy ma'naviyat deganda nimani tushunasiz? Bizning milliy ma'naviyatimiz deganda nimani tushunasiz? Boshqa halq, millat, davlat va guruhlarning milliy ma'naviyati bizning milliy ma'naviyatimizga qanday ta'siri bor? Milliy ma'naviyatimizning jamiyatda muhim roliga nimani keltirasiz?
Davlatimizda yashovchi fuqoralarni 70% o'zbeklar bo'lsa, qolgani 100 dan ortiq millatlar vakillaridir. Demak ularni ham o'z madaniyati, urf odatlari borligidan bizni ma'naviy ko'z qarashlarimizda aks etgan.
Masalan nonni biz ulug'laymiz nonni ushog'i ham non deymiz. Sababi tarixdan bilamiz qanchadan qancha urushlar, ocharchiliklar biznga shu tarbiyani bergan. Arablarda esa buni allohni ne'mati deya boshqalaridan ustun qoyishmaydi. sababi adashmasam Kuraysh qabilasi hamma vaqt havflardan holi bo'lgan. Ba'zida Arablarning qo'llarini nonga arganlarini ham ko'rganlar bor.
Yana ko'payish bizda yiliga 2-5%, har bir oilaga o'rtacha 5-6 odam to'g'ri keladi, bulardan bolalar 43%, Xalqimizning 60%dan ko'prog'i qishloqda turadi, migratsiya jarayoni past. Bu faktorlar ham ta'sir qiladi. Tarixda bir necha bor diniy qarashlar o'zgargan va bir biriga ba'zi bir urf odatlar o'zlashtirilgan.
MS: Olovdan otlatish. Beshikni olov bn aylantirish va hakazolar.
Yana kop'pgina asarlarda ma'naviyat va ma'naviyatli odam tushunchalari talqin qilingan. Bularni bizni ma'naviy ko'z qarashlarimizga ta'siri katta.
MS: Navoiy, Buxoriy, Yassaviy, so'fi Olloyor va boshqalar...
Bu bo'yisha mulohazalarimni keyinroq davom ettiraman

Endi ma'naviyatga keltirilgan rus tilidagi talqinni ko'rib chiqaylik:

http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_( %D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BE%D1%84%D0%B8%D 1%8F)


http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%B3%D0%BD%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%B2%D 0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C

Buni ong, ruschasiga aytganda 'Сознание' bilan solishtiring.

P.S. Agar linklar hato chiqarayotgan bo'lsa bir og'iz bildirib qo'yinglar menga, iltimos.

[Abdulaziz Muhammad]

Ong va ma'naviyatni vinchester (harddisc) va fayllar, dasturlar misolida ko'rsak bo'ladi. Ongni vinchester deb olsak, uning hotirasidagi fayllar va dasturlar ma'naviyat deymiz.

Menimcha, ma'naviyatni kichik narsa deb qarayapsiz (ongga nisbatan). Men esa buning aksini deb o'ylayapman.. Bilmadim, hozir xato gapirib qo'yishdan tiyilganim ma'qul, chunki juda bahsli mavzu ekan. Yana bir G'azzoliy domlani kitoblarini o'qib chiqishimga to'g'ri kelarkan..

Lekin rahmat, javobingiz uchun, men yana bir izlanib ko'ray-chi.

Yuqorida keltirgan misolim qo'polroq ko'rinishda kelayotganini tushunib turimman. Albatta, ular orasida farqlar bor, ammo shu qo'pol ko'rinishdagi misol, mavzuning murakkabligini hisobga olgan bir paytda, optimal misollardan biri deb hisoblayman. Izlanib ko'ring, to'g'risini aytsam o'zim ham tushunchamda ochilmagan qirralarni shu suhbat davomida ochib borayapman deb o'ylayman.

Menimcha savolni qaysinisi ikkinchisiga qaraganda kattaroq, muhimroq deb berishdan avval, ularning har birining mazmun va mohiyatini alohida o'rganib chiqishimiz kerak. Keyin o'rgangan tushunchalarimiz, hulosalarimiz asosida ularning bir biriga ta'siri va bog'lig'ligini o'rganamiz. Shu qilayotgan izlanishimiz davomida qaysi (ong, ma'naviyat) biri nima vazifani bajarayotganiga ahamiyat bering.

Alloh sabr bersin! :)

[Fayzbek]

Bu talqinni bergan insonni ismini ham keltirib o'tsangiz, ilojisi bo'lsa. Hunuk tuyulsa ham, keling suhbat haqi bir tajribani ongimizda tassavur qilaylik. Bir toifa DNKdan 4ta klon (nusha) rivojlantiraylik. Ularning embrion shaklidan tug'ilishgacha bo'lgan jarayoni bir muhitda rivojlantirilsin. Tug'ilishi bilanoq birini kub, ikkinchisini prizma, uchinchisi shar shaklidagi qutilarga solib, to'rtinchisini normal insoniy holatda rivojlantiraylik. Qutilarning harorati har hil bo'lsin. Quti ichidagi klonlarga har biriga 7 kunlik menyu bo'yicha ovqat beraylik. Har bir klonning menyusi boshqasinikidan farq qilsin. Va shu menyuni o'zgartirmaylik. Quti ichidagi klonlar qutidan ichki tarafidan va yeyatgan taomplaridan tashqari hech nimani sezmasinlar. Qutilardan birining ichi har 3 yil qorong'u, 3 yil yorug' bo'lsin. Ikkinchisini har 2yilda o'zgartiring. Uchinchisini har 1 yilda. 25 yildan keyin klonlarning birini keyingisining joyi bilan almashtiring (kubdagini prizmaga, prizmadagini sharga, va hkz.) Menyuni ham shu yo'sinda almashtiring.

Endi quyidagi savollarga javob berib ko'ring. Nima deb o'ylaysiz:
1) 25 ga to'lgan klonlar sodir bo'lgan farqni sezadilarmi?
2) Ular quti ichida ongli yoki ongsiz holatd rivijlanadimi?
3) Ularda ong qachon paydo bo'lgan?
4) Haroratdagi o'zgarishni sezadilarmi? Sezayotgan payit ong ishlaydimi, ongsizlik ishlaydimi, yoki ong osti holati ishlaydimi?
5) Hudi shu savolni qutining shakli o'zgarishiga, qorong'u va yoruq'likga, menyuning o'zgarishiga tegishtirib bering.
O'zingiz shu jarayonni kuzatganmisiz?
Yo kimnidir fikrini ko'r ko'rona beryapsizmi?
Men siz bilan bu erda fikrlarimni o'rtoqlashmoqchi edim siz nimaga aylantirmoqchisiz?
Post tagida bu mening yakuniy hulosam emas deya ogohlantirganman.
Keyin vikepadiyadan bergan ssilkalaringizga tayanib shu fikrlarni beryapsizmi?

[Abdulaziz Muhammad]

Bu talqinni bergan insonni ismini ham keltirib o'tsangiz, ilojisi bo'lsa. Hunuk tuyulsa ham, keling suhbat haqi bir tajribani ongimizda tassavur qilaylik. Bir toifa DNKdan 4ta klon (nusha) rivojlantiraylik. Ularning embrion shaklidan tug'ilishgacha bo'lgan jarayoni bir muhitda rivojlantirilsin. Tug'ilishi bilanoq birini kub, ikkinchisini prizma, uchinchisi shar shaklidagi qutilarga solib, to'rtinchisini normal insoniy holatda rivojlantiraylik. Qutilarning harorati har hil bo'lsin. Quti ichidagi klonlarga har biriga 7 kunlik menyu bo'yicha ovqat beraylik. Har bir klonning menyusi boshqasinikidan farq qilsin. Va shu menyuni o'zgartirmaylik. Quti ichidagi klonlar qutidan ichki tarafidan va yeyatgan taomplaridan tashqari hech nimani sezmasinlar. Qutilardan birining ichi har 3 yil qorong'u, 3 yil yorug' bo'lsin. Ikkinchisini har 2yilda o'zgartiring. Uchinchisini har 1 yilda. 25 yildan keyin klonlarning birini keyingisining joyi bilan almashtiring (kubdagini prizmaga, prizmadagini sharga, va hkz.) Menyuni ham shu yo'sinda almashtiring.

Endi quyidagi savollarga javob berib ko'ring. Nima deb o'ylaysiz:
1) 25 ga to'lgan klonlar sodir bo'lgan farqni sezadilarmi?
2) Ular quti ichida ongli yoki ongsiz holatd rivijlanadimi?
3) Ularda ong qachon paydo bo'lgan?
4) Haroratdagi o'zgarishni sezadilarmi? Sezayotgan payit ong ishlaydimi, ongsizlik ishlaydimi, yoki ong osti holati ishlaydimi?
5) Hudi shu savolni qutining shakli o'zgarishiga, qorong'u va yoruq'likga, menyuning o'zgarishiga tegishtirib bering.
O'zingiz shu jarayonni kuzatganmisiz?
Yo kimnidir fikrini ko'r ko'rona beryapsizmi?
Men siz bilan bu erda fikrlarimni o'rtoqlashmoqchi edim siz nimaga aylantirmoqchisiz?
Post tagida bu mening yakuniy hulosam emas deya ogohlantirganman.
Keyin vikepadiyadan bergan ssilkalaringizga tayanib shu fikrlarni beryapsizmi?

Salom Fayzbek! Gaplaringizdan sekin asta qizishayotganga o'hshaysiz. Balki menga shunday tuyulayotgandir. Agar sizni behurmat qilgan joyim bo'lsa menga ayting. Boshqa narsani nazarda tutib yozib sizni behurmat qilib qo'ygandirman. Mendan o'tgan bo'lsa Uzr so'rashdan qochmayman.

Savolimga savol qilib javob berdingiz. Savollaringizga javob berishga harakat qilaman.
1) Yo'q, bu jarayonni kuzatmaganman.
2) Yo'q, birovning fikri emas. Suhbat davomida hayolimga keldi. Bunga faqat sizning emas, boshqalarning ham fikrini bilgim keldi.
3) Savolingizni tushunishimcha men sizning fikrlaringizni o'rtoqlashishingizga qarshi chiqayotgan ko'rinyapman va suhbatni yoki mavzuni boshqa narsaga aylantirmoqchiman. Agar shunday bo'lsa javobim quyidagicha. Sizni fikrlaringiz mening fikrimga to'g'ri kelmasa ham, ularni o'qib hurmat bilan kuzatib kelyapman. O'zaro bahs menimcha forumda oddiy hol hisoblanadi. Bahs yoki suhbat davomida birovni, yoki uning fikrini hurmat qilish va kamsitmaslik bu insonning ma'naviy go'zalligi deb bilaman. Meni fikrimda qarama qarshilik bo'lsa menga birov aytmagandan ko'ra aytganini ma'qul deb bilaman. Chunki bu ma'naviyat kengayishiga katta hissa qo'shadi deb hisoblayman.
4) Yo'q, Wikipediaga tayanib chiqargan fikrlarim emas. Wikipediada keltirilgan talqinlarni o'qib ishonib qoling deyatganim ham yo'q. U manbani solishtirish maqsadida berdim.

Mumkin bo'lsa, bildirib o'tsangiz: Wikipediaga qanday arzingiz bor? Hususan, keltirilgan so'zlarimizning talqiniga qo'shilmagan joyingiz bo'lsa, iltimos o'rtaga tashlang.

[Abdulaziz Muhammad]

Siz ajratmaslik haqida so'z ochdingiz. Uni kim va qanday ajratayotgani to'g'risida fikr ulashsangiz? Milliy ma'naviyat deganda nimani tushunasiz? Bizning milliy ma'naviyatimiz deganda nimani tushunasiz? Boshqa halq, millat, davlat va guruhlarning milliy ma'naviyati bizning milliy ma'naviyatimizga qanday ta'siri bor? Milliy ma'naviyatimizning jamiyatda muhim roliga nimani keltirasiz?
Davlatimizda yashovchi fuqoralarni 70% o'zbeklar bo'lsa, qolgani 100 dan ortiq millatlar vakillaridir. Demak ularni ham o'z madaniyati, urf odatlari borligidan bizni ma'naviy ko'z qarashlarimizda aks etgan.
Masalan nonni biz ulug'laymiz nonni ushog'i ham non deymiz. Sababi tarixdan bilamiz qanchadan qancha urushlar, ocharchiliklar biznga shu tarbiyani bergan. Arablarda esa buni allohni ne'mati deya boshqalaridan ustun qoyishmaydi. sababi adashmasam Kuraysh qabilasi hamma vaqt havflardan holi bo'lgan. Ba'zida Arablarning qo'llarini nonga arganlarini ham ko'rganlar bor.
Yana ko'payish bizda yiliga 2-5%, har bir oilaga o'rtacha 5-6 odam to'g'ri keladi, bulardan bolalar 43%, Xalqimizning 60%dan ko'prog'i qishloqda turadi, migratsiya jarayoni past. Bu faktorlar ham ta'sir qiladi. Tarixda bir necha bor diniy qarashlar o'zgargan va bir biriga ba'zi bir urf odatlar o'zlashtirilgan.
MS: Olovdan otlatish. Beshikni olov bn aylantirish va hakazolar.
Yana kop'pgina asarlarda ma'naviyat va ma'naviyatli odam tushunchalari talqin qilingan. Bularni bizni ma'naviy ko'z qarashlarimizga ta'siri katta.
MS: Navoiy, Buxoriy, Yassaviy, so'fi Olloyor va boshqalar...
Bu bo'yisha mulohazalarimni keyinroq davom ettiraman

Bizning milliy ma'naviyatimiz o'zida ma'naviyatning sanab o'tilgan ko'rinishlarini keng mujassam etgan, bunday fikrga qo'shilaman va milliy ma'naviyatimizni o'rganishimiz zarur deb hisoblayman. Ammo hamma O'zbekistonliklar buni chuqur tushunadi deb hisoblamayman. Ma'naviyatni kim va qanday ajratayotganini to'g'risida fikr ulashsangiz?

Shu qatorda keyingi savollarga fikringizni bildirsangiz:
1) Butun umrini ma'lum ilmga, fanga bag'ishlagan insonning diniy ma'naviyati torligi yoki umuman yo'qligi tufayli Alloh (SWT) ga ishonmagani uchun uni ma'naviyatsiz deb ayta olamizmi?
2) Diniy qarashlari tufayli sayyoramizni shar ko'rinishida ekanligiga ishonmay, uni bugungi kungacha uzoq masofaga yoyilgan tekislik deb hisoblaydigan insonni ma'naviyatisiz deb ayta olamizmi?
3) Fikringizcha bugungi kunda millat yoki milliy so'zi ko'proq O'zbeklar so'ziga qaratilganmi, yoki O'zbekistonliklar so'zigami?

[Fayzbek]

Shu qatorda keyingi savollarga fikringizni bildirsangiz:
1) Butun umrini ma'lum ilmga, fanga bag'ishlagan insonning diniy ma'naviyati torligi yoki umuman yo'qligi tufayli Alloh (SWT) ga ishonmagani uchun uni ma'naviyatsiz deb ayta olamizmi?
2) Diniy qarashlari tufayli sayyoramizni shar ko'rinishida ekanligiga ishonmay, uni bugungi kungacha uzoq masofaga yoyilgan tekislik deb hisoblaydigan insonni ma'naviyatisiz deb ayta olamizmi?
3) Fikringizcha bugungi kunda millat yoki milliy so'zi ko'proq O'zbeklar so'ziga qaratilganmi, yoki O'zbekistonliklar so'zigami?
1. Shuning uchun ham ma'navoiyati yetuk, yuksak jumlalari bor...
2. Fussilat surasida olamni qanday yaralganligi to'g'risida etarlicha ma'lumotlar berilgan, keyin adashmasam 1310 yilda yozilgan Qissayi Rag'buzida ham bu ma'lumotlar bor bu ma'lumotlar hozirgi ilm fan nuqtayi nazari bilan hech qanday tafovut yo'q. Yana yerni yumoloqligini ham o'zimizni olimlar aniqlashganu...
3. Pasportingizda 3 varag'ida NATIONALITY degan joyiga nima deb yozilgan?
Mana shunaqa savollar meni ensamni qotiradida...

[Abdulaziz Muhammad]

Shu qatorda keyingi savollarga fikringizni bildirsangiz:
1) Butun umrini ma'lum ilmga, fanga bag'ishlagan insonning diniy ma'naviyati torligi yoki umuman yo'qligi tufayli Alloh (SWT) ga ishonmagani uchun uni ma'naviyatsiz deb ayta olamizmi?
2) Diniy qarashlari tufayli sayyoramizni shar ko'rinishida ekanligiga ishonmay, uni bugungi kungacha uzoq masofaga yoyilgan tekislik deb hisoblaydigan insonni ma'naviyatisiz deb ayta olamizmi?
3) Fikringizcha bugungi kunda millat yoki milliy so'zi ko'proq O'zbeklar so'ziga qaratilganmi, yoki O'zbekistonliklar so'zigami?
1. Shuning uchun ham ma'navoiyati yetuk, yuksak jumlalari bor...
2. Fussilat surasida olamni qanday yaralganligi to'g'risida etarlicha ma'lumotlar berilgan, keyin adashmasam 1310 yilda yozilgan Qissayi Rag'buzida ham bu ma'lumotlar bor bu ma'lumotlar hozirgi ilm fan nuqtayi nazari bilan hech qanday tafovut yo'q. Yana yerni yumoloqligini ham o'zimizni olimlar aniqlashganu...
3. Pasportingizda 3 varag'ida NATIONALITY degan joyiga nima deb yozilgan?
Mana shunaqa savollar meni ensamni qotiradida...

Fikrlaringiz uchun rahmat, Fayzbek! Ensangizni qotirish niyatida yozganim yo'q savollarni. Yoshligimizdan sabr, qanoat degan qadriyatlarimizni o'rgatib kelishgan. Ensani qotirish bu manmanlikka, takabburlikka va jaholat (beparvolik) ga hos ish deb bilaman. Siz o'zingizni hamma narsani biladigan inson deb bilsangiz, avvalam bor ensangizni qotirmang, birodar.

Endi savollarimga to'gri javob berib ko'rasizmi? Savollardagi insonlarni 'Ma'naviyatsiz' deb ayta olamizmi, yo'qmi? Agar millat va milliy degan so'zni kengroq qilib, pasportda yozilganidek, O'zbekistonlik deb oladigan bo'lsak fikringizcha, 'bizlar' va 'ular' degan tushunchani ishlatish to'grimi?

[Husniddin]

Mening fikrimcha M'anaviyat bu - ruhiy pok, o'zligini anglagan vatanparvar shahslarning hislatidir.

[Kavsar]

Mening fikrimcha M'anaviyat bu - ruhiy pok, o'zligini anglagan vatanparvar shahslarning hislatidir.

ha, bu savolga berilgan javoblar tugamasa kerak nazarimda. Chunki ma'naviyat, ong va dil kabi tushunchalar haqida fikr yuritish ham bu xuddi ruh haqiqatini bilishga intilish kabi mushkul vazifa deb bilaman. Masalan, biz ruh haqida hech nima bilmaymiz, bu kabi tushunchalar ham bizning bir-ikki gaplarimiz bilan ta'riflanib qolmaydi. Lekin oz bo'lsa-da, shu haqiqatlarni va ularning asosiy vazifalari nimalardan iborat ekanligi, ularni tarbiyat etish yo'llari haqida o'ylab ko'rsak foydali bo'ladi nazarimda.

[Abdulaziz Muhammad]

Muhtaram yurtdoshlarim, uzun matnlar zerkinchli bo'lishini bilaman, shunga qaramay erinmay o'tirib yozishni o'zimga muhim deb bildim.

Halqaro miqiyosda, va O'zbekiston jamiyatining hayotidagi kuzatishlardan kelib chiqqan holda quyidagi fikrimni bildirmoqchiman. Bu fikrim avvalo o'zim tug'ilib o'sgan vatanimning, globallashuv jarayonida, tarihiy, ma'naviy boyliklarining mensilmasdan yo'qolib ketishi, va moddiy boyliklarining bugungi 'Nahang' davlatlar, yoki do'st qiyofasidagi yovuz kuchlar tomonidan talon taroj qilinishi, yoki arzongarov o'zlashtirib olinishi havflari borligi va ularga qarshi o'ylarim asosida kelib chiqdi.

Bugungi kunda, olamda ro'y berayotgan ishlardan hamma har hil fikrda. Ular shu qadar murakkabki, bu natijasida ba'zi insonlar zada bo'lib, 'ey, nima bo'lsa bo'ladi-da' deb bularga e'tibor bermaydigan bo'lib ketadilar. Globallashuv kundan kunga keskinlashib borayapti. Qisqa qilib aytganda, shu jarayon bo'sag'asida bugungi ba'zi rivojlangan va tezkorlik bilan rivojlanib borayotgan davlatlar (ya'ni, Nahanglar) o'zlarining iqtisodiy ustunliklaridan foydalanib boshqa davlatlarga taziyq o'tqizishdan toymayaptilar. Oyoqni tagiga olgandan so'ng boyliklarini talon taroj qiladilar. Bunaqangi adolatsiz halqaro siyosat natijasida, bugungi kunda har bir mustaqil davlat o'z halqining manfaatini birinchi o'ringa qo'yishi turgan gap.

Ko'pchiligimizga ma'lum, bugungi kunda dunyoda no-davlat guruhlar soni ham ko'paygan. Kimdir bunyod etishdan, kimdir buzg'unchilikdan manfaat ko'radilar. Aytib o'tish joizki, bu guruhlarning aksariyati bir tomonning yutug'ini, ustunligini ko'zlagan shahslar, qing'ir ishdan toymaydigan shavqatsiz, yovuz kuchlar tomonidan boshqariladi. Do'st niqobini kiyib jamiyatga kirib keladilar. Halq orasida o'ziga yetarli yon bosuvchilarni to'plashi bilanoq qing'ir rejasini amalga oshirishga harakat qiladilar. Ular jamiyatimizga har hil bohona bilan kirib keladilar. Ba'zilari Demokratiyani, ba'zilari Dinni, ba'zilari boshqa bohonalarni ishlatadilar.

Yana bir jarayonni kuzatdim, ba'zi Nahanglar, o'z siyosatini olg'a surish maqsadida ba'zi no-davlat guruhlardan foydalanadilar. Ularni bevosita yoki bilvosita qo'llab-quvvatlaydilar, ularga sarmoya, moddiy yordam ajratadilar, kerak bo'lgan joyda qurol ham beradilar. No-davlat guruhlar esa o'z navbatida, aksincha, Nahanglardan foydalanadilar. Bu esa jamiyatni parchalanishiga olib keladi, akani ukaga teskari qiladi. Eslatib o'tay, bulardan birining yutug'i mablag', ikkinchisining yutug'i jamiyat orasida ularga bo'lgan ishonch. Biri qo'poruvchilik orqasidan maqsadiga erishsa, ikkinchisi shu qo'poruvchilk va jamiyatdagi qarama qarshilik natijasida rivojlanadigan qonunsizlik yordamida manfaatini amalga oshiradi.

O'zbekiston avvalam bor boy tarihga ega, shu bilan bir qatorda milliy ma'naviyati va madaniyati yuqoridir. O'zbekiston zamini foydali qazilmalarga ham boydir. Bu boyliklarni asrab avaylash, ulardan unumli foydalanish har bir o'zbekistonlik insonning burchidir. Bularni qazib olib ulardan foydalanish uchun juda katta mablag' kerak,infratuzilma (avto, temir, havo yollari) ni yangilash va kengaytirish kerak. Bunday katta mablag'ni odatda tashqaridan olib kiriladi. O'zbekiston mustaqillikka erishishi bilanoq o'z oldiga kuchli fuqarolik jamiyatini qurish va ochiq bozor iqtisodiyoti faoliyatiga o'tishni maqsad qilgan. U dunyoga o'zini hom ash'yo omborhonasi emas, balki tayyor mahsulot ishlab chiqara olish qobiliyatiga ega mamlakat deb bildirib kelmoqda. O'zining hom ashyosidan o'zi tayyor mahsulot ishlab chiqara olgan mamlakatning biri o'n, yuzi ming bo'ladi. Shularni o'ziga maqsad qilar ekan, yuqorida aytib o'tilgan boyliklarini, beqiyos hazinasini hisobga olgan bir payt, dunyodagi bo'layotgan jarayonlarga ko'z yuma olmaydi. Demak shunday bir qaltis paytda birdaniga bir tizimdan unga umuman qarama qarshi bo'lgan ikkinchi tizimga, ya'ni erkin fuqarolik jamiyatiga sakrab o'tib bo'lmasligini har bir mustaqil mantiqiy fikraly oladigan inson anglab yetadi. Buning uchun avvalam bor kuchli rahbariyat kerak, chunki qiyinchilik paytida jamiyat o'zini har tarafga otadi, bu esa jamiyatni ajralishiga, halq ichida janjalga, fuqarolik urushlariga, bular o'z navbatida iqtisodiy qoloqlikka olib kelishi mumkin. Iqtisodiy qoloqlik o'z navbatida ta'limni susayishiga, ma'naviyatni yemirilishiga, qadriyatlarning yo'qolib borishi, qonunsizlikni kuchayishiga olib keladi. Bu esa davlatimiz hazinasini talon taroj qilinishiga qulay vaziyat. Bunday vaziyatda jamiyatni qayta tiklash juda qiyin bo'ladi. Bu esa mamlakat parchalanishiga ham olib kelishi mumkin. Kuchli rahbariyatgina bularning hammasini butligini ta'minlab turishi mumkin. O'zbekistan dunyoning boshqa mamlakatlari bilan faqatgina do'stlikni, urushlarga qarshiligini yoshligidanoq ta'kidlab kelayotgan bir paytda do'stlar orasida dushmanlar ham uchrashini tushunib yetadi. Shunday bo'lsa ham, O'zbekiston shu payitgacha boshqa davlatga qo'lini bigiz qilmagan. Halqini birovga qarshi qo'ymagan. Ammo, chegarasining butligini ta'minla olishini, nonini tekintomoqlarga berib qo'ymasligini, halqini faqat oldinga surishni maqsad qilib qo'yganini butun dunyoga ta'kidlab kelgan.

Foydali qazilmalar, o'z navbatida, Nahanglarni doim o'ziga rom etib kelgan. Biz albatta bir savolni oldimizga qo'yishimiz kerak: Qaysi davlat yoki tijoriy tashkilot bir davlatga mablag' (investitsia) ajratayotganda o'z qiziqishini, manfaatini ustun qo'ymaydi? Bunday vaziyatda davlatimiz shu kungacha yetti o'lchab bir kesish siyosatini qo'llab ish tutib kelmoqda. Infratuzilmani rivojlantirishdan asosiy maqsad investorlarning qiziqishini, sonini kengaytirish bilan bir paytda milliy manfaatlarimizni oshirishdir. Bu siyosat bugungi kunda o'zini oqlayapti desak adashmaymiz.

Dunyoning katta davlatlari moliyaviy inqirozga uchrashi natijasida juda ko'p iqtisodiy yirik davlatlar qarzga botib qoldilar, katta korhonalarning inqirozga uchrab yopilib ketishi natijasida millionlab insonlar ishsiz bo'lib qoldilar. Shunday bir paytda O'zbekistonning iqtisodiy o'sish ko'rsatkichlari yuqori. Barvaqt qo'llanilgan islohotlar o'z mevasini bermoqda. Bu esa hukumatimizning ishonchli qo'lda ekanligidan dalolatdir. Albatta, bunday siyosat Nahanglarga yoqmaydi. Ular o'zlarining qing'ir ishlariga qattiqroq kirishadilar. No-davlat guruhlarni ishga soladilar.

Shunday paytda ma'naviyati tor insongina bu kuchlarning to'riga tushib qolishi mumkin. Demak, bugungi kunda ma'naviyatni boyitish, hushyorlikni kuchaytirish, inson ongini charhlash kabi masalalar dolzarb va muhim ahamiyat kasb etadi. Ma'naviyatni kengaytirish, boyitish deganda har bir inson har hil mavzularga urg'u bergan holda ma'naviyatini boyitadi. Kimdir dinga beriladi, kimdir fanga, kimdir siyosatga, kimdir tijoratga, va yana kimdir falsafaga. Bularning hammasi yahshi, ammo bular orasida ham birdamlikni topish gohida mushkul vazifadir. Bizlar, ya'ni O'zbekiston fuqarolari, mamlakatimizni, davlatimizni dunyo haritasidagi bizning bir but ko'rinishimiz deb olar ekanmiz, demak milliy ma'naviyatimizni o'rganish muhim kasb etadi. O'zbekistonning yutug'i uning boy tarihidadir. Katta jasoratlar, ijodlar, olam-shumul kashfiyotlar maskani, ona yurtimiz. Yurtboshimizning asosiy maqsadlaridan biri shu ma'naviyatimizni qayta tiklash, ya'ni o'sha davrlardagi rivojlanish, taraqqiyot ruhini qayta tiriltirishdir, ota-onani, qariyalarimizni e'zozlash, iymon, insonparvarlik, uy-joyim deyishlik, vatanparvarlik kabi qadriyatlarimizni saqlab qolish va ularni yoshlarimizga tarbiyasida muhim o'rinda ushlab turishdir. Nimaiki o'rganishni tallasak ham mamlakatimiz hamjihatligi, vatanparvarlik tuyg'usida o'rganishimiz zarur.

[Abdulaziz Muhammad]

Nimaiki o'rganishni tallasak ham mamlakatimiz hamjihatligi, vatanparvarlik tuyg'usida o'rganishimiz zarur.

Shundagina biz 'Men O'zbekistonlikman, mening o'zimning milliy qadriyatlarimga asoslangan ma'naviyatim bor, davlatim bor, o'zimning dunyoqarashim, fikrim bor, va bu fikrni oyog' osti qildirib qo'ymayman, qolaversa, O'zbekiston tuprog'ida dunyo rivojiga hissa qo'shgan buyuk allomalar faqatgina tarihda emas balki bugungi kunda ham ko'plab topiladi' deya fahrlana olamiz.

[Fayzbek]

Muhtaram yurtdoshlarim, uzun matnlar zerkinchli bo'lishini bilaman, shunga qaramay erinmay o'tirib yozishni o'zimga muhim deb bildim... Zahiriddin Muhammad Bobur: "Bo'rilar o'rasida kiyik bo'lib yashash mumkin emas" deganlaridek, meningcha sher bo'lib yashashga harakat qilish kerak, desam sizni fikrlaringizga qisqacha ta'rif bo'la oladimi?

[Kavsar]

Dunyoning katta davlatlari moliyaviy inqirozga uchrashi natijasida juda ko'p iqtisodiy yirik davlatlar qarzga botib qoldilar, katta korhonalarning inqirozga uchrab yopilib ketishi natijasida millionlab insonlar ishsiz bo'lib qoldilar. Shunday bir paytda O'zbekistonning iqtisodiy o'sish ko'rsatkichlari yuqori. Barvaqt qo'llanilgan islohotlar o'z mevasini bermoqda. Bu esa hukumatimizning ishonchli qo'lda ekanligidan dalolatdir. Albatta, bunday siyosat Nahanglarga yoqmaydi. Ular o'zlarining qing'ir ishlariga qattiqroq kirishadilar. No-davlat guruhlarni ishga soladilar.

Allah rozi bo'lsin. Postlaringizni erinmay o'qib chiqdim. Siyosatni unchalik tushunmaymanu, lekin mana shu iqtisodiy inqiroz paytida yurt rahbarimiz to'g'ri siyosat olib borayotgalariga yana bir bor amin bo'ldim. Darhaqiqat, biz shukr qilishimiz kerak. Chunki tinchlikka hech nima yetmaydi. "O'zbekiston Olloh nazari tushgan muqaddas maskandir".

Siz ta'kidlagandek, bu o'rinda ma'naviyat haqida jon kuydirish faqat bir kishining emas, balki hammaning vazifasi bo'lib qolmoqda. Biz ayniqsa, turli yot g'oyalarga qarshi ma'naviy immunitetni shakllantirib olishimiz kerak bo'lmoqda. "Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch" asari bejizga yozilmadi. Bejizga o'quv muassasalarida "Milliy istiqlol g'oyasi" fani o'tilmayapti. Bular hammasi, to'g'ri yo'lga qo'yilgan siyosatning mahsulidir. Ma'naviyatni boyitishni, kamchiliklarni isloh etishni har bir fuqaro o'zidan boshlashi kerak, shunda jamiyatimiz yanada ravnaq topadi, yurtimizga xizmat qilayotgan bo'lamiz deb o'ylayman.

Juda olisda bo'lsa ham, O'zbekiston kelajagi uchun qayg'urayotgan yoshlarimiz borligidan xursand bo'lasan kishi. Ilmingizni ziyoda etsin..

[Fayzbek]

Allah rozi bo'lsin. Postlaringizni erinmay o'qib chiqdim. Siyosatni unchalik tushunmaymanu, lekin mana shu iqtisodiy inqiroz paytida yurt rahbarimiz to'g'ri siyosat olib borayotgalariga yana bir bor amin bo'ldim. Darhaqiqat, biz shukr qilishimiz kerak. Chunki tinchlikka hech nima yetmaydi. "O'zbekiston Olloh nazari tushgan muqaddas maskandir".
Alloh rozi bo'lgay deb yozsangiz to'g'riroq bo'ladi. Keyin Allohni nazari tushmaydigan joyni o'zi yo'q. Alloh maqbul ko'rgan yurt O'zbekiston, shuning uchun ham shunday ulomalar yetishib chiqqan. Allohni irodasi bilan iymonli insofli rahbarlarimiz bor, Allohga shukrlarimiz ko'p. Allohga, payg'ambaringizga va o'zingiz ichingizdan chiqqan rahbarlaringizga bo'ysininglar deyilgan hadislarda.

[Kavsar]

Alloh rozi bo'lgay deb yozsangiz to'g'riroq bo'ladi.

Uzr, Fayzbek janoblari. O'z navbatida buning farqini ham bilib ketsak yaxshi bo'lardi. Oldindan tashakkur :)

[Abdulaziz Muhammad]

Muhtaram yurtdoshlarim, uzun matnlar zerkinchli bo'lishini bilaman, shunga qaramay erinmay o'tirib yozishni o'zimga muhim deb bildim... Zahiriddin Muhammad Bobur: "Bo'rilar o'rasida kiyik bo'lib yashash mumkin emas" deganlaridek, meningcha sher bo'lib yashashga harakat qilish kerak, desam sizni fikrlaringizga qisqacha ta'rif bo'la oladimi?

Agar bo'ri so'zi zo'ravonlik qiluchi va o'z fikrini birovga uning hohishiga, manfaatiga qarshi singdiruvchi, kiyik so'zi hayotda o'z o'rnini topa ololmaslik natijasida o'zining haqqini o'zgaga berib qo'yuvchi, birovning yolg'oniga ko'r ko'rona ishonib unga ergashib ketuvchi' va sher so'zi o'zining kuchiga, aqli-zakovati birovlarnikidan kam emasligiga va insoniyat rivojiga katta hissa qo'sha olishiga, qadriayatlarining mazmunligiga va ularning insoniyat hayotida kerakli o'rin egallashiga ishonuvchi, va shu qadriyatlarni himoya qila oluvchi deb tushunsak, unda siz keltirigan misol fikrlarimga qisqacha ta'rif bo'lishi mumkin.

[Fayzbek]

Bu tushunchani har kim har hil talqin qilyapti. Hammasini umumlashtirsak va analiz, sintez amallarini qo'llasak umumiy xulosa kelib chiqadi.
Ma'naviyatsiz odamni hatto odam ham deb aytish qiyin deb aytgan,
Ahmad Yassaviy bobomiz:
Odamida zarra ma'ne bo'lmasa,
San uni odam ko'rib odam dema...
Yana maktab darsliklarida bitta joyida o'qiganman;
Devni aytgani: "Gar saloming bo'lmasa bir yamlamay yutar edim..."
Meningcha ma'naviyat bu salomdan boshlab to vatanparvarlikka, insoniylik, bag'rikenglikdan to muhabbatgacha bo'lgan barcha barchasini o'zida jamlaydi deb o'layman. Shu o'rinda "Yuksak ma'naviyat yengilmas kuch" asaridan quyidagi qatorlarni keltirishni ma'qul ko'rdim: Шуни мамнуният билан қайд этиш лозимки, эзгу фазилат ва интилишлар халқимизнинг қон-қони ва суяк-суягига сингиб кетган. Унинг табиатига хос бўлган юксак маънавият неча асрларки бизни не-не бало-қазолардан, тўфон ва бўронлардан соғ-омон асраб келмоқда. Ҳар қандай босқин ва истилоларга қарамасдан, ҳар қандай оғир ва мураккаб шароитда ҳам ота-боболаримиз ўзлигини йўқотмасдан, маънавий ҳаёт мезонлари, одоб-ахлоқ қоидаларига амал қилиб, комиллик сари интилиб яшагани бугун ҳам барчамизга ибрат бўлиб, куч-қувват бағишлаб келмоқда.

[Masud Mahsudov]

Dunyoning katta davlatlari moliyaviy inqirozga uchrashi natijasida juda ko'p iqtisodiy yirik davlatlar qarzga botib qoldilar, katta korhonalarning inqirozga uchrab yopilib ketishi natijasida millionlab insonlar ishsiz bo'lib qoldilar. Shunday bir paytda O'zbekistonning iqtisodiy o'sish ko'rsatkichlari yuqori. Barvaqt qo'llanilgan islohotlar o'z mevasini bermoqda.


Qaysi manbaga ko'ra xulosa qilayapsiz? Shu sohada ilmiy ish qilasizmi yoki yurt matbuoti bilangina cheklanib qolayapsizmi? Shu sohada ilmiy ish yozaman men, shu sabab qiziqqan edim. Agar mumkin bo'lsa, xohlasangiz, buni shaxsiy xabar orqali qoldirishingiz ham mumkin. Oldindan rahmat

[Abdulaziz Muhammad]

Dunyoning katta davlatlari moliyaviy inqirozga uchrashi natijasida juda ko'p iqtisodiy yirik davlatlar qarzga botib qoldilar, katta korhonalarning inqirozga uchrab yopilib ketishi natijasida millionlab insonlar ishsiz bo'lib qoldilar. Shunday bir paytda O'zbekistonning iqtisodiy o'sish ko'rsatkichlari yuqori. Barvaqt qo'llanilgan islohotlar o'z mevasini bermoqda.


Qaysi manbaga ko'ra xulosa qilayapsiz? Shu sohada ilmiy ish qilasizmi yoki yurt matbuoti bilangina cheklanib qolayapsizmi? Shu sohada ilmiy ish yozaman men, shu sabab qiziqqan edim. Agar mumkin bo'lsa, xohlasangiz, buni shaxsiy xabar orqali qoldirishingiz ham mumkin. Oldindan rahmat

Mustaqil kuzatishlarim natijasida kelganman bu fikrlarga. Kuzatishlarim nafaqat yurt (o'zbek) matbuoti, balki ko'plab boshqa davlatlarda rus va ingliz tillarida chop etiladigan yangiliklar, analitik maqolalarning o'qib, bir biriga qiyoslash natijasidir. Sizni aynan nima qiziqtiryapti: dunyoning yirik davlatlari qarzga botib qolganimi; katta korhonalarning yopilib ketishi natijasida kengaygan ishsilikmi, yoki O'zbekistonnig iqtisodiy o'sish ko'rsatkichlarining yuqoriligimi?

[Fayzbek]

Bir ilm o'rganayotgan olim, bilan suhabatta so'radim, ma'naviyatli kishi deganda nimani tushunasiz?
U javob berdi: Dini Islomda bo'lgan kishini...
Va Naqshbandiya ta'limoti haqida ham ancha fikrlar biladirdi.
Uning ustozi: Dast ba koran, dil ba yoran.
Degan sutozidan o'zgan shogird esa:
Dilba yoran dast ba koran.
Degan ekan...
O'zingiz hulosa chiqarib olaveringlar.

[Husniddin]

Ma'naviyatsiz inson - eshkaksiz qayiqdir.

[Shuhrat Rizayev]

“Юксак маънавият – енгилмас куч” китобининг бадиий адабиёт ҳақидаги фикрлар битилган саҳифаларидан сўнг мусиқа, театр, кино, тасвирий санъат, монументал санъат – ҳайкалтарошлик, замонавий, меъморий ёдгорлик мажмуалари, миллий қўғирчоқ ва ўйинчоқлар ишлаб чиқариш масалаларига эътибор қаратилади.
Муаллиф мусиқа ҳақида сўз юритиб, Самарқанд яқинидаги Мўминобод қишлоғидан топилган 3 минг 300 йиллик тарихга эга суякдан ясалган най чолғусини тилга олади, мусиқий маданиятимизнинг нақадар қадимийлигини эслатади. Шарафиддин Али Яздийнинг “Зафарнома”сидага Амир Темур даври мусиқий анжуманлари тўғрисидаги маълумотларга тўхталади. Мумтоз мусиқий меросимизнинг авайлаб асралиши, “авлодларга безавол етказилиши” масаласи кўтарилади.
Яқиндагина буюк созанда Турғун Алиматов 90 ёшларга яқинлашиб дунёдан кўз юмдилар. Уларнинг шогирдлари, давомчилари йўқ эмас, албатта. Аммо афсуски иккинчи бир шундай созанда – танбуру, сато устаси ҳозирча бўй кўрсатгани йўқ. Аксарият ёшларнинг фикри асосан эстрада мусиқаси билан банд. Тўғри “миллий эстрада” санъатимиз бор, унинг ибратли намуналари кўп. Бироқ Ботир Зокиров, Эсон Қандов, Юнус Тўраев, Луиза Зокирова, Муҳаббат Шамаева, Раъно Шарипова, Фаррух Зокиров, Ғуломжон Ёқубов, Нуриддин Ҳайдаров, Юлдуз Усмонова, Насиба Абдуллаева, Охунжон Мадалиев, Муҳриддин Ҳолиқов, Ғиёс Бойтаев, Маҳмуд Намозов каби санъаткорлар номлари билан боғлиқ “миллий эстрада” бугун тамомила бошқа таъсир ва тушунчаларда шитоб билан елиб боряпти. Шу муносабат билан китобдаги мана бу фикрлар диққатни тортади: “...агар инсонинг қулоғи енгил-елпи, тумтароқ оҳангларга ўрганиб қолса, бора-бора унинг бадиий диди, мусиқа маданияти пасайиб кетиши, унинг маънавий оламини сохта тушунчалар эгаллаб олиши ҳам ҳеч гап эмас”. Афсуски шундай бўляпти ҳам. Телевидение, турли диску кассеталар орқали тарқалаётган сон-саноқсиз клиплар, клипбозлик “оммавий маданият”ни бизнинг заминга осонгина кўчиб ўтиши, илдиз отиши учун жуда қулай шароит яратяпти.
Ана шу хавотир уйғотаётган ҳодисанинг кенг ёйилишдан хавфланиб муаллиф “... бизнинг миллий анъаналаримизга, ахлоқ-одоб қоидаларига мутлақо тўғри келмайдиган клиплар...” борасида ҳам сўз юритади. Улардаги тил эклектикаси, “номуносиб ҳаракатларни ... янгича услуб” деб билаётган ёш ижрочиларни танқидий нигоҳдан ўтказади. Агар турли телеканаллардан эфир вақтининг энг қулай палласида кунига бир неча соатлаб (ҳозирда бу яна оммалашиб, метро бекатлари, вокзаллар, аэропорт, шаҳарлараро ва шаҳар ичи автобуслари ҳамда яна бошқа транспорт воситаларига ўрнатилган телевизорларда куну тун давомида) такрор ва такрор қўйилаётган мусиқий клипларни кузатиб, уларнинг умумий жиҳатларини таснифлаб кўрадиган бўлсак, тенденция тусини олган ва олаётган ўта салбий ҳолатларни қайд этишимиз мумкин. Мана уларнинг айримлари:
I қўшиқлар мавзулари ва матнлари бўйича:
- Мавзуларнинг ўта саёз ва бачканалиги. Бу қўшиқлар муаллифлари – ижрочиларнинг ўзлари. (“Мини юбка”, “Мани машинам”, “Чикир-чикир”, “Чики-чики”...);
- абадий мавзулар – муҳаббат, гўзаллик, инсоний фазилатларни сийқалаштириш. Бундай қўшиқлар матнлари ҳам ижрочиларнинг ўзлари ёки нопрофессионал авторлар. (“Божалар” гуруҳи ва Шаҳриёрнинг репертуаридаги барча қўшиқлар);
- шеър мезонлари, адабий тил маданиятига мутлақо беписандлик ёки умуман бундай меъёрлар борлигини билмаслик, билишни ҳам истамаслик (Деярли барча “РЕП” усулидаги қўшиқлар);
- бир неча тилларни (ўзбек, рус, инглиз ваҳоказо) қориштириб, қўшиқ матнига суқиш (“бэйби гэрл (?) доим маники бўл” так что у мани севмиди бекор, чунки манда авторитет бор. Ботир ва Азиза “Дўстлик ва муҳаббат” клипи);
- араб, турк, форс-тожик тилидаги қўшиқларни ўша тиллар табиати, талаффуз хусусиятларини мутлоқ эътиборга олмай, мазмунини тушуниб-тушунмай куйлаш: (Ёдгор “Гуликам”, Севинч “Артик севмая жейим”).
II мусиқа бўйича:
-мусиқалар туссиз, бири бирига ўхшаш оҳанглар;
-мусиқа тақлидчилиги (турк, эрон, араб, ҳинд ва ғарб мусиқасига) – Жўрабек нафақат мусиқа, балки клип сюжети, ўз имижи, фони, қилиқлари ҳатто қўшиқ матнигача турк қўшиқчиси Тарканга кўр-кўрона тақлид қилади, “Чикир-чикир юракчалар так-так этиб, Аста бориб юзларингдан м...оҳ (ўпич тақлиди) этиб”;
-оҳангдан кўра шовқинга зўр бериш.

[Shuhrat Rizayev]

III ижрочилик бўйича:
-ижро профессинолизмининг йўқлиги (мусиқий саводсизлик, овоз имкониятларининг жуда чекланганлиги, ҳаваскорликни профессионал ижро сифатида тақдим этишнинг зўрайиши);
-ижро маданиятининг ночорлиги (овоз имкониятлари бордек, бироқ дидсиз, пала-партиш ёндошув, сохта ва суюқ имиж яратишга уруниш) (Даврон Эргашев, Асилбек Негматов) ;
-речетатив – хиргойи усулни суистеъмол қилиш, соф “оммавий – оламон маданияти” ҳисобланган мусиқа реперлигини сунъий тиқиштириш (Шаҳриёр, Шохрух, Ботир (ча), “Радиус 21”...);
-ижро жараёнидаги ҳаракатлар нораволиги, бепарда қилиқлар, шаҳвоний майлларни уйғотувчи ҳатти-ҳаракатлар, мимика, жест (тил чиқариш, қўл бармоқларини бигиз қилиш, авротларини ҳаракатга солиш, илонқилиқ қўл ҳаракатлари ваҳоказо);
-ижро таъсирини оширишга хизмат қилувчи жўрлик – фон унсурлари дискотека, яккахон ё ансамбл тарзидаги ярим яланғоч қиёфада арабча “кет” ўйинлари, хоразмча шўх рақслар, жумладан “Лазги”ни беҳаё қилиқлар (кўкрак силкиллатиш, елка учириш ваҳоказо), жестлар (қош қоқиш, кўз сузиш, қип-қизил рангга бўялган дўрдоқ лабларни чўчайтириб ишратга чорлаш) ҳисобига суистеъмол қилиш.
IV клиплар сюжетлари бўйича:
-ясама, ўта ибтидоий, сунъий воқеалар (камбағал йигит – бой хонадон қизи ёки аксинча, совчилар келиши – бошини йўқ ишора қилаётган оталар, энса қотираётган оналар; маъшуқ ё маъшуқасини бошқа биров билан учрашиб турганини кўриб қолган ошиқ ва унинг бевафоликка чидай олмаётган тўқ, бежанган, гулгун қиёфаси орқали “изтироби”ни кўрсатиш; машина ҳалокатига учраган ёки касалланиб ўлган севгилисига, агар бўлса болаларини қучоқлаб ё етаклаб олиб аза тутаётган хонанда ваҳоказо... ваҳоказо);
-билиб-билмай тарихий фонга зўр бериш, бунда турли фильмлардан олинган лавҳалар (аксарият ур-сур, жанг манзаралари)нинг монтажлари ё шунга тақлидан ҳаракатлар, либос, декорация, бутафориялардаги дидсизлик;
-фильмлар рекламаси учун тайёрланадиган “саунтрек” яъни муайян фильм сюжети бўйича олинган мусиқий клипларга ружўъ қилиш, монтаж мантиқсизлиги туфайли на фильм ва на қўшиқдан таассурот, завқ олиб бўлмаслиги.
V клиплардаги имиж ва фон бўйича:
- эркак қўшиқчиларда боғичи бўшашиб кетгандек таассурот берувчи жинси шим, футбол майкалари, қора кўзойнак, бошни рўмол билан аёлларга хос танғиш (асосан “репер”лар – Шаҳриёрдан то ёш болачаларгача);
- аёл ижрочиларда тана аъзоларини ним яланғоч ёки турли тасвир (наколка)лар чиздирган ҳолда намойиш этиб шаҳвоний майлга чорловчи қилиқлар қилиш, қуюқ бежаниш, жимжимадорлик, қимматбаҳо тақинчоқлар тақиш (Севинч Мўминова, Шаҳноза Абдуллаева);
- аксарият клипларда ҳашаматли ҳаёт тарзига зўр бериш (муҳташам қасрсифат иморатлар, жиҳозлар, офислар ва, айниқса, қизил, оқ, қора рангдаги алламбало чет эл автомобиллари);
- африкалик қиёфаларни бемақсад тиқиштириш (Ёдгор Мирзажонов, Радиус 21, Даврон Эргашев... клипларида).
Булар шунчаки дастлабки кўрикларда пайдо бўлган таассуротлар. Агар минглаб, ўн минглаб нусхаларда тарқатилаётган дисклардаги клиплар махсус ўрганилса, бу оммавий “санъат”даги ғалат қилиқлар рўйхати катта бир китобга жо бўлса ажабмас. Инчунун биз масаланинг кўзга яққол ташланган бадбин жиҳатларини қайд этдик. Бинобарин, моҳиятга қараб теранроқ нигоҳ қадалса ва мушоҳада этилса ўта қўрқинч манзара кишини даҳшатга солади. Орият қўзғалиб, киши ўзининг, муқаддас туйғулари ва ундан нари ота-бободан мерос қадриятларининг топталиб, ҳақоратланаётганини сезиб, алам оташида ёнади. Ахир Шаҳноза Абдуллаева деган хонандалик даъвосидаги қиз, балки жувоннинг “Бевафо ёр” клипидаги бири олиб бири қўяётган иккита ҳинд йигитининг қучоғи ва қўлларида кимсасиз денгиз бўйларида эротик кайфият ва қилиқларда тўлғонишини кўриб қайси ўзбек йигитининг иззат нафси қўзғалмайди?! Гўёки “ўзбекча” клипларда қиз ёки йигит хонанданинг орқа фонида ё ёнида тил чиқариб, қўлларини бигиз қилаётган африкалик қиёфаларни кўриб, шу кунларда “Ёлғонму” қўшиғи билан ёлғон эҳтиросларни қитиқлаб юрган Асилбек Негматев исмли “бачча”нинг клипларидаги ажабтовур қилиқларига қараб, яқин эрта бизда ҳам бир жинсли никоҳларни талаб қиладиганлар пайдо бўлиб қолмасмикан дея, даҳшатга тушмайсизми?! Шуларни мушоҳада эта туриб, ўша қўлини икки ёнидан елкалари оша илон нусха қилиб ўйнаётган йигитлар қадим “Авесто” китобидан, Эрон мифалогиясидан Фирдавсийнинг “Шоҳнома”сига кўчиб, ҳозир ҳам китобхонга қўрқув ҳиссини солувчи Заҳҳоки морон қиёфасига кираётганларини билишармикан, деб ўйлаб қоласан. Ахир Заҳҳок исмли икки елкасидан икки илон ўсиб чиқиб, ҳар куни ўспирин йигитларнинг миясини тановвул қилиб нафси ором топадиган ваҳший бир образ мисолида аждодлар навқиронликни, тириклик ва эзгуликни ғорат этувчи, зулм-зўрлик билан инсониятга қайғу кулфат келтирувчи қора кучларни ифода этган ва одамларни яхшилик, ёруғликни маҳв этувчи хавф-хатарлардан огоҳ этмоқчи бўлганларку! Наҳотки ўша бадбин қилиқларни кўр-кўрона бажараётган йигитлар ақл-заковат хиргоҳи бўлмиш бош чаноғидаги мияни не бир қора ниятлар илинжидаги замонавий Заҳҳокларга емиш қилиб бераверса-ю, ақли солим жамоа, жамоатчилик - ота-она, устоз-мураббий, олиму фузало, шоиру адиб, қўйингчи эртасидан умиди бор жамики мардумдан бирортаси аюҳаннос солмай, лоқайд тураверса?! Юртбошимиз айтмоқчи “бепарво одам душмандан ҳам хавфлироқдир”. Дарҳақиқат, “Бефарқ одамлардан қўрқ – улар сени ўлдирмайди ҳам, сотмайди ҳам, фақат уларнинг жим ва бепарво қараб туриши туфайли ер юзида ҳиёнат ва қотилликлар содир бўлаверади”.

[Shuhrat Rizayev]

Юртбошимизнинг “Юксак маънавият – енгилмас куч” асарининг “Ватанимиз тараққиётининг мустаҳкам пойдевори” деб номланган тўртинчи бобининг биринчи фасли “Инсон қалбига йўл” деб аталади.
Биз ана шу фаслнинг оммавий ахборот воситалари, хусусан матбуот, телевидение ва радио, адабиёт ва санъат масалаларига бағишланган саҳифалари ҳақида фикр юритмоқчимиз.
Дастлаб фасл бошланишидаги “одамни онгли яшашга, етукликка чорлайдиган ... беқиёс қудрат манбаининг ҳаётимиздаги ўрни ва аҳамиятини чуқур ва атрофлича таҳлил қилиш муҳим бир ҳақиқатни, яъни юксак маънавият – енгилмас куч эканини англатади ва тасдиқлайди” деган фикрга эътиборингизни қаратишни истардим. Китоб муаллифи мазкур фикрни айтиб, “маънавиятни чиндан ҳам ана шундай қудратли кучга айлантириш учун ... қандай масалаларга биринчи галда эътибор бериш зарур” дея савол қўяди ва қуйидагича жавоб қилади: “Маънавият ҳақида ҳар қанча даъватлар, муҳим назарий фикрлар билдирилмасин, агар уларни жамият онгига сингдириш учун доимий иш олиб бормасак, бу борадаги фаолиятимизни ҳар томонлама пухта ўйланган тизимли равишда ташкил этмасак, табиийки биз кўзланган мақсадга эриша олмаймиз яъни, инсон қалбига йўл топа олмаймиз”.
Дарҳақиқат, инсон қалбига йўл топилмас экан, нафақат маънавият, айни чоғда бошқа жабҳаларда ҳам ўсиш, ўзгариш, янгиланиш ҳақида сўз бўлиши мумкин эмас. Зеро, инсоннинг инсонлик моҳияти унинг қалбидир. Қалби қаттиқ, заранг босган, тошбағир, ҳиссиётсиз инсон ҳар қандай ҳайвонликка қодир. Фақат қалб тарбиясигина инсонни маънан юксалтиради, эзгуликка сафарбар этади.

[Shuhrat Rizayev]

Қалб шундай нозик ва айни чоғда шундай қудратли бир ҳодисаки, унинг моҳиятини фақат шоиргина бор салмоғи билан кўрсатиб, ифода этиб бера олади:
Қалб шундай уммонки, унинг бағрида
Даҳшатли долғалар силсиласи бор.
Қалб шундай заминки, оташ қаърида
Вулқонлар отгувчи зилзиласи бор.

У бир сайёрадир, Ердек шафақгун,
У бир оламдирки, билмас ниҳоя.
Уни меҳваридан чиқармоқ учун
Атом жанги эмас, бир сўз кифоя.
(Эркин Воҳидов)


Демак инсон қалбининг бўронлари, пўртаналари дунёни ўзгартириб юбориши, яъни илҳом, завқ, бунёдкорлик, ғайрат, шижоатларга сабаб бўлиши мумкин. Бироқ у шундай нозик хилқатки, бир сўз билангина яраланиши, зада бўлиши ҳам мумкин. Яраланган, тош қотган қалб эса ҳар қандай ёмонлик, бадбинликларга қодир бўлса, эҳтимол. Ана шу беқиёс қудратли ва чиний пиёладек нозик қалбга йўл топгувчи энг қудратли восита ижодкор сўзи ва ҳайратлар уйғотувчи санъат асарларидир. Мана шу соҳаларга эътибор, уни ҳозирги замон талаблари асосида ривожлантириш маънавий баркамол авлодларни тарбиялашнинг энг самарали йўли.
Шундай ўйларга қанот бериб юртбошимиз телевидение ва радиога тўхталадилар. Бу соҳалар ҳозирда шунчаки ахборот ташувчи воситалар эмас, балки бир вақтнинг ўзида инсонга маърифат, маданий-эстетик озуқ берадиган макон бўлиб қолди. Бугун ҳеч биримиз ҳаётимизни телевидение ва радиосиз, матбуотсиз тасаввур этолмаймиз. Агар аввал ота-боболаримиз танча атрофида ўтириб, оила билан китобхонликлар қилган бўлса, ҳозир кичкинагина қути-телевизор атрофида тўпланиб, ахборот ҳам маданиий-бадиий завқ оламиз. Афсуски бу завқ бизни сўнгги пайтларда фақат яхшиликка, тўғриликка бошлаётгани йўқ. Хорижий сериаллар, ур-сур фильмлар, бепарда қилиқлар билан тўла мусиқий клиплар айниқса ёшларнинг онгига салбий таъсир ўтказяпти. Ўйин, шоу деган ном остида не-не бадбин ишлар таклиф қилинади. Айниқса Россия каналлари, “Камалак” орқали кўрсатиладиган ТНТ, НТВ каналларида “Дом 2- Город любви”, “Комеди клаб”, “Интуиция” ёки “Секс с Анфисой Чеховой” каби кўрсатувлар, МТВ каналидаги беҳаё клиплар Ўзбекистон халқи турмушига дадил кириб келаяпти. Акси ҳолда биздаги хусусий каналларда нусха кўчиришлар бунчалик ажв олиб кетмас эди.

[Colorado]

Россия каналлари, “Камалак” орқали кўрсатиладиган ТНТ, НТВ каналларида “Дом 2- Город любви”, “Комеди клаб”, “Интуиция” ёки “Секс с Анфисой Чеховой” каби кўрсатувлар, МТВ каналидаги беҳаё клиплар Ўзбекистон халқи турмушига дадил кириб келаяпти. Акси ҳолда биздаги хусусий каналларда нусха кўчиришлар бунчалик ажв олиб кетмас эди.
Мухтарам Shuhrat Rizaev
Рус тилида ёзганим учун узур сурайман.
Не все так плохо, та молодежь, с которой я знаком, не смотрит этих передач. И это меня радует. А тем, кому сейчас это интересно, что наше национальное телевидение и радио предлагает взамен? Вопрос риторический.
Есть радио С (классик), на котором звучит хорошая музыка, в основном джазовая и иногода, очень редко и не в прайм тайм, узбекская классика. Опять риторический вопрос, почему у нас нет радиостанции, на которой звучали бы национальные классические мелодии и песни не от случая к случаю, а 24 часа. Кто будет прививать вкус к хорошей, серьезной музыкальной культуре, а не крутить дешевую, бессмысленную попсу на потребу.
Есть Ташкентский джазовый клуб, который можно посетить каждую третью субботу месяца. А есть ли клуб любителей макома и катта ашула, в чем причина?
Не буду говорить театре Ильхом и о его сайте, я им не симпатизирую. Но наши национальные театры не считают нужным даже выставить свой репертуар на afisha.uz почему то.
И напоследок выскажу свое личное мнение, несомненно, нужны, очень нужны государственные гранты. Ну и конечно же спрос с редакторов ТВ, радио и студий звукозаписи, о чем в частности трубят небезизвестные журналисты ТВ "Ёшлар".
Маком, катта ашулаларни энди факат эрталабки ошда эштияпмиз, шунгаям шукур

[Kavsar]

Есть радио С (классик), на котором звучит хорошая музыка, в основном джазовая и иногода, очень редко и не в прайм тайм, узбекская классика. Опять риторический вопрос, почему у нас нет радиостанции, на которой звучали бы национальные классические мелодии и песни не от случая к случаю, а 24 часа. Кто будет прививать вкус к хорошей, серьезной музыкальной культуре, а не крутить дешевую, бессмысленную попсу на потребу.

Hozirda radiolar bilan hamnafas emasmanu, menimcha "Mash'al" jiddiyroq eshittirishlar tayyorlaydi. Mumtoz qo'shiqlarni ko'proq shu tarmoqdan eshitish mumkin. Ba'zi, boshqa yoshlarbop radiolar esa odamni charchatib qo'yadi. Shovqin-suron..

[Husen]

“Юксак маънавият – енгилмас куч” китобининг бадиий адабиёт ҳақидаги фикрлар битилган саҳифаларидан сўнг мусиқа, театр, кино, тасвирий санъат, монументал санъат – ҳайкалтарошлик, замонавий, меъморий ёдгорлик мажмуалари, миллий қўғирчоқ ва ўйинчоқлар ишлаб чиқариш масалаларига эътибор қаратилади.

Энг қизиғи, "оммавий маданият"нинг тўрт томонга тарвақайлаб илдиз отишига мазкур масалаларнинг Президентимиз томонидан куюнчаклик билан эътироф этилиши ҳам тўсқинлиқ қилолмаётгандек. Ахир, маънавиятга тажовуз масалаларининг бутун бошли китобда ("Юксак маънавият - енгилмас куч" асари назарда тутиляпти) ёритилиши муаммонинг олдини олишда ёрдам беролмаётган экан, газате-журналларда тинимсиз бонг урилишидан нимани ҳам кутиш мумкин?
Ҳамма гап айтилаётган гапларнинг амалий ижросига бориб тақалган. Биргина қўшиқчиликдаги шармандаликларнинг олдини олиш учун "Ўзбекнаво"да, кинодаги кемтикларнинг ўрнини тўлдириш учун "Ўзбеккино"да етарлича ваколатлар, ҳуқуқлар ва имкониятлар мавжуд. Улардан қанчалик фойдаланиляпти ўзи?
Савиясиз кино ёки клип катта экранган чиқиш олдидан бадиий кенгашлар кўригидан ўтади. Демак, ўз-ўзидан бу каби кенгашлар фаолиятидаги холислик ва масъулиятга ҳам шубҳа туғилади! Шундай эмасми?

[Javohir Mahmudjonov]

Hozirda radiolar bilan hamnafas emasmanu, menimcha "Mash'al" jiddiyroq eshittirishlar tayyorlaydi. Mumtoz qo'shiqlarni ko'proq shu tarmoqdan eshitish mumkin. Ba'zi, boshqa yoshlarbop radiolar esa odamni charchatib qo'yadi. Shovqin-suron..
Haqiqatdan radioda inson ma'naviyatini boyituvchi eshittirishlar juda kam topiladi.