Моё меню Общее меню Пользователи Правила форума Все прочитано
Вернуться   uForum.uz > ТЕМАТИЧЕСКИЕ ФОРУМЫ > Образование > Ижод хусусида сўз
Знаете ли Вы, что ...
...нарушения правил форума наказываются. Старайтесь их не нарушать.
<< Предыдущий совет - Случайный совет - Следующий совет >>

Ижод хусусида сўз Ижод аҳли, уларнинг ғояси, ҳаёт қараши, мақсадлари, ютуқлари, орзу ва армонлари.... (Все о творчестве, о людях творчества, их идеях, взглядах, достижениях и целях, мечты…)


Ответить

 
Опции темы Опции просмотра
Старый 21.01.2012 15:13   #31  
Аватар для Nigora Umarova
Оффлайн
AKA:Nigorabegim
Сообщений: 8,095
+ 8,360  10,318/4,529
– 37  58/50

UzbekistanОтправить сообщение для Nigora Umarova с помощью ICQОтправить сообщение для Nigora Umarova с помощью Skype™Мой КругFacebook
Цитата:
Сообщение от AbuMuslim Посмотреть сообщение
Оффтоп:
аммо лекин, расмга гап йўқ...
1905-1916-yillardagi uylarning loyshuvoq tomlarini eslatdi ushbu tom.
Zulfiyaxonimning bir she'rlari bor edi,
-"Oyijonim tez yuring,
Ko'rsataman qiziq gul.
Hurriyatning tomini
Lola qoplabdi butkul..."-degan. Tomda lola o'sishini hech tasavvur eta olmasdim. Keyinchalik bilsam loysuvoq tomlarda o't-o'lan, lolaqizg'aldoqlar o'sarkan.
Ushbu surat Cho'lponning "Qor qo'ynida lola" hikoyasining koloritini bera olganligi uchun mavzuga qo'yishni joiz deb topdim.
Ответить 
Старый 08.02.2012 10:21   #32  
Аватар для Shuhratbek
Оффлайн
Сообщений: 6
+ 28  4/2
– 1  0/0

UzbekistanОтправить сообщение для Shuhratbek с помощью Skype™
Цитата:
Сообщение от Nigora Umarova Посмотреть сообщение
1905-1916-yillardagi uylarning loyshuvoq tomlarini eslatdi ushbu tom.
1984-1985 йилларда хам махалламиз томларида очилган "лолақизғалдоқ"ларни учратса бўларди.. (Андижон шахри)

Мактабда ёдлаган бир тўртлик хеч эсимдан чиқмайди

Ватанни сев тупроғини ўп,
Ҳар қаричи муқаддас бизга.
Чўлидаги хатто қуруқ чўп,
Жондан азиз юрагимизга.

А.Чўлпон

Последний раз редактировалось Shuhratbek; 08.02.2012 в 10:24.
Ответить 
Старый 04.03.2016 16:07   #33  
Offline ID uParty Member
Аватар для Naim Karimov
Оффлайн
благотворительный фонд памяти жертвам репрессий
ведущий научный сотрудник, профессор, доктор филологических наук
Сообщений: 112
+ 41  402/111
– 0  0/0

Uzbekistan
Цитата:
Ҳамойил
(Воқеий ҳикоя)

… Чўлпон Тошкент-Андижон поездига чиқиши биланоқ ўриндиққа чўзилиб, ухламоқчи, асабларига ором бермоқчи эди. Бўлмади. Вагоннинг торгина йўлаги бўйлаб у ёқдан — бу ёққа шовқин-сурон билан ўтаётган кишилар оқими алламаҳалгача тўхтамади. Кимдир ўзидан-да катта юкини кўтариб, ўтирганнинг ҳам, турганнинг ҳам боши-ю елкаларига уриб ўтса, кимдир халтасидаги уринган балиқними ёки товуқними пуллаш, яна кимдир исириқ тутатиб, дуо ўқиб, пул топиш умидида йўловчиларнинг қулоғини қоматга келтириб турди… Қани. айтинг, шундай шароитда ухлаб бўлармиди?..
Кўп ўтмай, вагон чироқлари аста хиралашиб, кейин сўнди. Энди поезднинг бир маромдаги “тақир-туқир”игина эшитилар эди, холос. Умумий вагонда кетаётган Чўлпон ёстиқни орқасига тираб, кўзини юмди...

… Камера эшиги шарақлаб очилди-да, назоратчи маҳбусга юки билан чиқишни буюрди. Сўнг уни навбатчининг олдига бошлаб борди, навбатчи полис эса маҳбуснинг озод қилинганини эълон қилди. Маҳбус буни кутмаган эди, бир оз довдираб, саросимада қолди. Буни сезган навбатчи унга бир парча қоғозни узатди. Қоғозда Камоланинг аҳволи анча оғирлашгани битилган эди.
Жаваҳарлаъл ўша куниёқ дастлаб енгил машинага, кейин поездга ўтириб, Аллоҳободга борди. Шу куннинг эртасига, чошгоҳ пайти, самолётга чиқиб, Карачи, Бағдод ва Коҳира шаҳарлари орқали Александрияга учди. У ерда гидропланга тушиб, Бриндизи шаҳрига етиб борди. Бриндизида поездга чиқиб, Базелга қараб йўл олди. Ниҳоят, Аллоҳободдан йўлга чиққанининг тўртинчи, Алмор қамоқхонасидан озод бўлганининг эса бешинчи куни, 9 сентябрь оқшомида, Баденвейлер шаҳрига етиб келди. Бу, Швейцариядаги немис санаторийси эди.
Жаваҳарлаъл Камолани ўпиб, бағрига босганида, янада озгани, курак суяклари янада бўртиб чиққанини сезди. Камоланинг бутун кучини йиғиб, эрини ним табассум билан қарши олаётгани шундоққина сезилиб турарди. Дард уни енгиб қўйган, ҳатто Жаваҳарлаълнинг саволларига жавоб бериш учун ҳам унда, жичча бўлса-да, куч-мадор қолмаган эди. Жаваҳарлаъл Камолани савол бериб уринтирмасликка, аксинча, уни палатага ётқизиб, қизиқ-қизиқ воқеаларни айтиб бериш билан унинг қалбига мунаввар ҳис-туйғулар шалоласини қуйишга интилди. “Камолам, тезда тузалиб кетасан! Ҳаётдан умидингни узма! Худо хоҳласа, Индиранинг тўйини ҳам, неварали бўлганимизни ҳам кўрасан ҳали!!! Неварамизга биринчи “алла”ни ўзинг айтиб берасан!!” деб унинг хаёлот оламини нурли келажак хотиралари билан тўлдириб юборди. Буни қарангки, шу куннинг эртасига Камола соппа-соғ аёлдек, кулиб, ял-ял товланиб уйғонди. Жаваҳарлаъл яхши сўзнинг, эзгу сўзнинг унча-мунча доридан ҳам каттароқ шифобахш кучга эга эканлигини эшитган эди. Шу куни у сўзнинг мўъжизакор кучини ўз кўзи билан кўрди. Энди у ўзининг шириндан-ширин сўзлари билан, қалбидаги Ганг дарёси мавжларидек тошиб-мавжланиб турган муҳаббати билан Камолани даволашга, ундаги яшаш учун кураш рағбатини оширишга бутун кучи билан киришди. Камолада рўй бераётган ўзгаришни кўриб, докторлар ҳам ҳайратлана бошлашди. Аммо Камоладаги бу ҳолат – алдамчи ҳолат бўлиши мумкин эди. Шу боис шифокорлар хавотирланганидек, Жаваҳарлаъл санаторийга тез-тез келиб, ҳар хил гапларни айтиб, беморни чарчатиб, уринтириб қўйиши мумкин эди. Жаваҳарлаъл шифокорларнинг маслаҳати билан Баденвейлердаги пансионларнинг бирида жойлашиб, кузнинг Камоласиз узун кунларини ўтказиш учун ўрмон ё далага чиқиб кетадиган бўлди. Шундай пайтларда у табиатнинг бокира бағрида Камолани минг хил қиёфада кўз олдига келтирар, бирга яшаётганларига оз эмас, кўп эмас, йигирма йил бўлганига қарамай, ёрининг ақл-заковати ёки руҳий оламининг порлоқ жилваларини эслаб, ҳайратга тушарди.
Жаваҳарлаъл Камолани бутун қалби билан севади. Шунга қарамай, у ҳаётининг аксар қисмини бошқа нарсага – ишга, ҳинд халқини инглиз босқинчилари зулмидан озод қилиш ишига бағишлаб яшамоқда. Демак, у Камолани ёлғиз қолдириб, унга бериши лозим бўлган меҳрини, эътиборини аяган; “Мен улуғ мақсад билан яшаяпман!” деб ўзини-ўзи овунтирган, Камолани эса алдаган бўлиши мумкин. Бундан ташқари, ҳар икки йилдаги қамалишлари-чи? Шу қамалишлар чоғида Камолани – бу дунёдаги энг севимли ва азиз кишисини ёлғиз қолдирган-ку! Қачонгача уни ёлғиз қолдириб яшайди?!.
Бу фариштасимон аёлни қарангки, эри ҳаётининг ярмини бошқа нарсага бағишлаб яшаётганидан аччиқланиш ўрнига, унинг халқ ва мамлакат озодлиги йўлида олиб бораётган ишларига елкадош бўлишни истади. У ҳатто миллий курашда эрининг сояси бўлишга эмас, балки шу курашчилар сафидан ўзи ҳам мустақил ўринни олишга интилди. У ҳатто эрига Тагор пьесасидаги Читра янглиғ бандай сўзларни айтаётгандек бўлди:
— Мен Читраман. Мен қаршимга келиб, сажда қилишларини талаб қилувчи тангри ҳам, кимнингдир лоқайдлиги орқасида эзиб ташланувчи капалакдек ожиз бир жонвор ҳам эмасман. Агар сен менга: “Мен билан бирга хавф-хатар ва кураш йўлидан боргин!” деб бир оғиз сўз айтсанг, агар сен: “Ҳаётимнинг бирдан-бир мақсади бўлган халқ олдидаги бурчимни ўташда менга ёрдам бергин!” десанг, менинг нималарга қодир эканлигимни ўз кўзинг билан кўриб, ҳайратга тушасан.
Аммо бу фикр Камоланинг оғзидан сўз бўлиб отилиб чиқмади. Жаваҳарлаъл бу сўзларни унинг кўзларидан ўқиди...


__________________
Хабар форум фойдаланувчиси номидан булим муҳаррири томонидан жойлаштирилмоқда. Бу хақида батафсилроқ.
Сообщение опубликовано от имени пользователя модератором раздела. Подробнее об этом.
Ответить 
"+" от:
Старый 04.03.2016 16:08   #34  
Offline ID uParty Member
Аватар для Naim Karimov
Оффлайн
благотворительный фонд памяти жертвам репрессий
ведущий научный сотрудник, профессор, доктор филологических наук
Сообщений: 112
+ 41  402/111
– 0  0/0

Uzbekistan
Ҳамойил (давоми)

Цитата:
… Поезд бир сесканиб тўхтади. Орадан бир неча соат ўтган эди. Қайси бир бекатдан бир неча киши чиқди. Улардан бири Чўлпонни танидими ёки ярим тунда бошқа бирор ҳушёр йўловчига кўзи тушмадими, ҳар қалай, шоирнинг қошига келиб, салом берди. Бекатда Андижон поездининг келишини кутавериб диққати ошган бу йўловчига қулоқ керак эди. Лекин Чўлпон енгини бир оз кўтариб, қўлидаги соатини кўрсатди. Муродига етмаган йўловчи нохуш бир кайфият билан вагоннинг бошқа бўлагига ўтиб кетди.
Чўлпон яна кўзини юмди. У туш кўраётган ёки хаёл уммонига ғарқ бўлган пайти эдими, униси ҳам, буниси ҳам бўлинди.
Аммо поезд қайсидир бекатдан ўтиши билан секинлашди-да, йўл очилгунига қадар “пинакка кетди”...

… Камола тузала бошлади. Чеҳраси кундан-кунга ёришиб борди. Бундан мамнун бўлган ва ёрининг янги туғилган оҳудек сакраб туриб кетишига ишонган, шу кунларда Ҳиндистон миллий конгрессига раис этиб сайланган Жаваҳарлаъл ҳатто Деҳлига бориб, икки-уч ой конгресс ишлари билан шуғулланишни ҳам мўлжаллаб қўйди. Аммо шу кунларда санаторийда даволанаётган ирланд йигитнинг вафот этиб қолиши унинг режаларини чиппакка чиқарди. Йигит Камолага қараганда анча соғ, тетик, ҳатто ундан ўқтин-ўқтин хабар ҳам олиб турарди. Камоланинг руҳини, кайфиятини кўтарувчи сўзларни топиб айтар, шу ишидан ўзи ҳам завқланар ва Камоладаги ҳаётга бўлган муҳаббат гуллари кун сайин чаман бўлиб очилаётган эди. Йигитнинг кутилмаган ўлими Камолага қаттиқ таъсир қилди. У кечалари хонасида кимнингдир юраётганини, устидаги ерга оғиб тушган чойшабни кимдир тузатиб қўяётганини сезди. Лекин ўрнидан туриб, чироқ ёққанида, на хонада, на санаторий йўлагида бирор жонзодни кўрмади. Бу ҳол бир неча бор такрорлангандан сўнг, унинг руҳиятида нохуш ўзгаришлар рўй бера бошлади. У Жаваҳарлаълдан бу ердан тезроқ олиб кетишни илтимос қилди. Жаваҳарлаъл ҳам Камоланинг Баденвейлерда ортиқ қолиши ўлим билан бараварлигини сезиб, уни Лозаннадаги машҳур санаторийлардан бирига олиб кетди.
Бу воқеа 1936 йил январининг сўнгги кунларида рўй берди.
Лозанна Швейцариянинг бутун дунёга машҳур шаҳарларидан бири эмасми, бу ердаги санаторийни ҳам Баденвейлердаги шифогоҳга асло қиёслаб бўлмасди. Ям-яшил ўрмон бағрида жойлашган санаторий ҳавосининг ўзиёқ ҳар қандай оғир хастанинг бир-икки ҳафтада оёққа туриб кетишида малҳам вазифасини бажарарди. Лекин Камола бу ўрмон ҳавосининг шифобахш кучини сезиб улгурмади. Шифокорлар қанчалик елиб-югуришмасин, унинг тақдири Баденвейлерда ҳал бўлган эди.

28 февраль тонготарида Камола севимли қизи Индиранинг қўлида жон берди. Жаваҳарлаъл пансиондан етиб келганида, унинг ҳаёт риштаси бир умрга узилган эди. Швейцариянинг бир неча ёндош шаҳарларида яшаётган ҳиндлар – Жаваҳарлаълнинг қуролдош дўстлари, ҳинд одатига кўра, Камолани Лозаннадаги крематорийга олиб бордилар. Куни кеча кулганида қизил гулдек очилган лаблар ҳам, Ганг мавжларини эслатувчи қоп-қора кўзлар ҳам бир зумда кулга айланди. Жаваҳарлаълга, қизи Индирага меҳр-муҳаббати қайнаб-тошган, турмуш ўртоғининг ижтимоий фаолиятига елкадош бўлиб, ҳинд халқининг озод бўлишини ўзининг ҳам мовий орзусига айлантирган Камола жажжи бир кўзачага жойланиб, Жаваҳарлаъл билан бирга уйига – Ҳиндистонга қайтди.

Эшик қўнғироғи жиринглади. Катя (Екатерина Ивановна) ошхонада ивирсинаётган бўлса керак, “ҳа” деганда чиқа қолмади. Бирор сониядан сўнг қўнғироқ яна, энди асабийроқ чалинди. Катя қўлидаги сочиқни жаҳл билан отиб, “Счась!” деб қичқирди-да, эшик томон югурди. Даҳлиздан унинг майинлашган овози эшитилди: “А, это вы, уважаемый Вадуд-ака!”1 Бир оз ўтгач,яна унинг овози келди: “Стареете, Вадуд-ака, стареете. Раньше были более терпеливыми...Молоко ставила на огонь. Боялась – убежит”2. Меҳмон кексароқ киши бўлса керак, товуши аниқ эшитилмади. Ичкаридан Чўлпоннинг синиқ овози келди:
— Катенька, кто пришел? Если за дóлгом пришли, скажи, что я еще гонорар не получил.Пусть не беспокоится. На-днях обязательно получу гонорар и тут же верну долг3.
— Нет, не за дóлгом пришли. ЭтоВадуд-ака,Вадуд Самаркандский4!
ИчкариданЧўлпоннинг овози эшитилди:
— Кто? Самарский? Какой еще Самарский5?
Чўлпонтўнини елкасига ташлаган ҳолда чиқиб, меҳмонни кўриб қолди.
— А, Вадуд домла! Сизмисиз? Мен шу атрофда ўралашиб юрадиган самаралик безорилардан бири кепти, деб ўйлабман. Келинг, келинг!!! Камнамосиз? Дархонда, шундоққина Тошкентнинг киндигида туриб-а?..
— Мен-ку, кунда-шундаман, десам ҳам бўлади. Сиз-чи, ҳужрангиздан чиқиб, икки қадам юрсангиз, ўзингизни Дархондек хушманзара жойда кўрасиз! Сув шарқираб оқиб ётибди. Ҳаво топ-тоза. Катяхон билан қўлтиқлашиб чиқсангиз, ҳам оёғингизнинг чигили ёзилади, ҳам биз фақирларни зиёрат қилиб, меҳмон бўлиб келасиз.
— Тобим йўқ, дўстим, тобим. Биласиз, қанд хасталигига йўлиққанман. Кўзимга ҳеч нарса кўринмайди. Қаердан ҳам менга илашди бу лаънати хасталик!..
— Асабдан, ҳаммаси асабдан, Чўлпон!.. Худо сизни темирдан ясалган экан! Устингиздан шўронинг танкаси босиб ўтиб кетса ҳам, “ғинг” демай яшаяпсиз-а!..
Икки дўстнинг остонада суҳбатга тушиб кетганини кўрган уй бекаси меҳмонни ичкарига таклиф этди.
Уй каттароқ бир хонадан иборат. Ошхона ҳам, ётоқхона ҳам, ижодхона ҳам — ҳаммаси шу ерда. Ўртадаги тўртта стул билан битта стол эса – меҳмонхона. Чўлпон меҳмонни шу ерга бошлаб келиб, уринган Вена стулларга чўкишни таклиф қилди.
— Ўтган ҳафта йўқлаб келсам, йўқ экансиз. “Чўлпон Андижонга кетди”, деди Катяхон. Андижон тинч эканми? Сингилларингиз, жиянларингиз эсон-омон юришиптими? Нима, тўй-пўй бормиди?
— Тўй, дейсизми? Шу замонда тўй бўладими, Вадуджон? Тўй қиладиган бойвуччалар аллақачон “қулоқ” қилиб юборилган. Энди тўйни ўйлашиб қилишади.
— Тўй билан азани тинч қўйса бўларди бу ҳукумат! “Янги ҳаёт” деб Даққи Юнусдан қолган урф-одатларимизни оёқости қилиш яхшиликка олиб бормас. Халқнинг ҳам, Худонинг ҳам қарғишига қолади бу ҳукумат!
— Келинг, Вадуджон, сиёсатнинг қоронғи кўчасига кирмай, ўтган-кетганлар ҳақида, ажабтовур воқеалар ҳақида гаплашиб ўтирайлик. “Дўппи тагида одам бор”, деб ота-боболаримиз бежиз айтишмаган. Тилдан эҳтиёт бўлсак, кам бўлмаймиз, биродар.
— Чўчиб қопсиз, дўстим, чўчиб қопсиз. Замон сизни ҳам енгиб қўйипти...
— Замоннинг енгганига ўн йилдан ошди, биродар. 23-йили Андижонга бориб, “Дархон” газетасини чиқарган пайтимдаёқ қўлим ҳам, тилим ҳам кишанланган эди. Шу кишанни парчалаб ташлашга қанчалик уринмай, кишансоз устаси фаранглардан эканми, янги-янги кишанларни ясаб, қўлимни ҳам, тилимни ҳам устма-уст боғлаб ташлади… Одам зоти ҳамма нарсага чидар экан, дўстим, чидар экан...
Чўлпон бир оз сукут қилиб, сўнг давом этди:
— Чидамай нима ҳам қилсин?! Не иложи бор, ахир, инсоннинг?! Чидайди! “Дод” деса ҳам чидайди!!! Чидашга мажбур!!! Чидамай кўрсин-чи! Кўзининг олдида хотинини таҳқирлаб, бадном этади; бола-чақасини қийнаб, қон қақшатади; уруғ-аймоқларининг ҳам ёстиғини қуритади. Большевик дегани инсоний қиёфасини йўқотган, раҳм-шафқатнинг ранги-рўйини кўрмаган, зарур бўлса-бўлмаса қон дарёсини оқизадиган жаллоднинг ўзи экан!.. Уруғи кўп экан большевикнинг! Бири ўлса, ўнтаси тирилиб турипти! Ўнтаси ўлса, мингтаси қилич кўтариб чиқмоқда, биродар. Яна: “Замон енгиб қўйипти сизни”, дейсиз. Бу бало билан ким олиша олади? Ким унга “бас!” дея олади, ким?..
— Ўзбекнинг пешонаси шўр экан, азизим!
— Нафақат ўзбекнинг! Қозоқ-қирғизнинг ҳам, озару гуржининг ҳам, ўриснинг ўзининг ҳам пешонаси шўр экан, Вадуджон! “Ичдан чиққан балога, қайга борай давога?” деган мақол шундай машъум замонларда тўқилган бўлса ажаб эмас…
Шу пайт Катя дўстлар қошига яқинлашиб:
— Что вы так горячо обсуждаете? Жизнь — сложная штука. Никогда она не была сладкой1, — деди худди дўстлар суҳбатимазмунинитушунган кишидек. Сўнгра стол устини артиб, дастурхон ёзди. Бир тақсимчада тўғралган буханка нон билан икки коса карам шўрва келтирди.
Вадуд Маҳмуд Катянинг карам шўрвасини ёқтириб қолган, ҳазми енгил таомлардан бўлгани учун бир қўлига қошиқ, иккинчи қўлига эса бир бурда қора нонни олиб, карам шўрвани хўриллатиб ича бошлади. Чўлпон қорни очиққан бўлса-да, қошиқни косага ботирганча хаёл уммонига чўмди...
__________________
Хабар форум фойдаланувчиси номидан булим муҳаррири томонидан жойлаштирилмоқда. Бу хақида батафсилроқ.
Сообщение опубликовано от имени пользователя модератором раздела. Подробнее об этом.
Ответить 
"+" от:
Старый 04.03.2016 16:13   #35  
Offline ID uParty Member
Аватар для Naim Karimov
Оффлайн
благотворительный фонд памяти жертвам репрессий
ведущий научный сотрудник, профессор, доктор филологических наук
Сообщений: 112
+ 41  402/111
– 0  0/0

Uzbekistan
Ҳамойил (давоми)

Цитата:
...Ўша куни поезддан тушиб, Қатортолдаги уйига етиб олиши билан нималарнидир титкилашга тушди. Севимли ака ва тоғанинг келганини эшитган сингиллар билан жиянлар бир зумда йиғилишди. Анчадан бери кўрмаганлари учун Чўлпонни ўраб олиб, ялаб-юлқашди. Тирикчиликлари ёмон кечмаётган бўлса керак, кўз очиб юмгунча қуюқ-суюқ солинган косалару лаганлар сандал устидаги патнисни тўлдириб юборди. Чўлпон сиҳат-саломатлигига, шифокорларнинг тавсияларига қараб, ундан-мундан тотиган киши бўлди. Марғуб тоғасига оғилдаги озғингина қўйни кўрсатиб, фотиҳа беришни сўраганида, жаҳли чиқди: у ҳурматнинг бундай ўзбекона тантанавор кўринишларини хуш кўрмас эди. Камтарона турмуш тарзига кўниккан шоир қариндош-уруғларининг ҳам маълум бир меъёр доирасида яшашларини хоҳларди. Унинг назарида, бева-бечораларнинг куни кеча Андижон кўчаларида очликдан ўлиб-чўзилиб ётганларини унутмаслик, бундан-да шум, мусибатли, даҳшатли кунлар келиши мумкинлигини ёдда тутиш лозим эди. Нима учундир у эртанги кунни ўйлаганида, кўз одди қоронғилашар эди.
Чўлпон шу куни дастурхонга фотиҳа ўқилиши билан ҳамма хоналарни айланиб, қаердаки бир варақ бўлса ҳам, номи қўлёзма-ю, тепасига “Чўлпон” деган сўз ёзилган нарса бўлса, ҳамма-ҳаммасини йиғиштириб, Тошкентдан олиб келган жомадонига суқди. Кечга яқин аравада Ўшга йўл олиб, болалик дўсти Шарафиддин Салоҳиддин ўғлининг уйига борди ва бир кеча тунаб, унга совға қилган китоблари-ю Москвадан йўллаган хатларини олиб, яна Андижонга қайтди. Сингиллари ота уйида ақалли бир кун-ярим кун қолишини сўраб қанчалик ёлборишмасин, хуфтонда вокзалга чиқиб, поездда Тошкентга келди.
Мана, унинг – буюк ўзбек шоирининг умр бўйи ёзган китоблари: шеър, ҳикоя, қисса, драма ва роман қўлёзмалари. У бу асарларини юрак қони билан ёзган. Уларнинг ҳар бирида унинг хаста юраги зарб бериб турибди. Аммо бу асарларнинг барчасида унинг она-Ватанига, жонажон халқига туйган беадад меҳри билан бирга мустамлакачиларга бўлган, большевикларга бўлган ғазаб ва нафрати ҳам оловланиб турибди.
Чўлпон қоғозлардан бирини олиб ўқиди: “Санъат ҳарамига бир ёввойи бўрон кирди… Олтин қадаҳ, биллур косалардан бир-икки жуфтини ағдариб кетди. Майлар тўкулди, косалар синди, қадаҳлар парча-парча бўлди…”
Шоир бошқа қоғоздаги сатрларга кўз югуртирди: “Кўм-кўк, гўзал ўтлоқларинг босилган. Устларида на пода бор, на йилқи. Подачилар қайси дорга осилган? От кишнаши, қўй маъраши ўрнига оҳ, йиғи…”
У бошқа бир қоғозни олди: “Кўнгил, сен мунчалар нега Кишанлар бирла дўстлашдинг? На фарёдинг, на додинг бор, Нечун сен мунча сустлашдинг?”…
Чўлпоннинг олдида уйилган китоблар ва қўлёзмалардан шундай оловли сатрлар отилиб-ҳайқириб тургандек бўлди. Агар бу китоб ва қоғозларнинг юздан бири Андижондаги сингиллари ёки Ўшдаги қариндошларининг уйидан чиқиб қолса борми, уларнинг хонумонларига ўт кетди, деяверинг. Шунинг учун Чўлпон “касримга қолишмасин”, деб Андижон ва Ўшдаги “портовчи моддалар”ини Тошкентга олиб келган эди. Ана энди у шу асарларнинг ҳаммасини ёндиради. “Эпоха” папиросини ёндириб, кул қилганидек.
У чўнтагидан гугурт олиб, бир донасини чатнатиб ёндирди. Сўнг ўтни қоғозлардан бирига тутди. Қоғоз, худди истамагандек, секин тутай бошлади. Кўп ўтмай, йиртиб, ғижимланиб ташланган қоғозлар қудратли гулханга айланиб, олов тиллари билан кўкка ҳамла қилди. Бу, шу қоғозларга битилган туйғулар, фикрлар, орзуларнинг сўнгги фарёди эди. Чўлпон шу оловли фарёдни томоша қилар экан, кўзларидан дона-дона ёшлар тўкилди. Беш-ўн дақиқадан сўнг гулхан пасайиб, олов тафтидан чет-четга учиб тушган майда қоғоз парчаларигина ёнмай, қовжираб турарди. Чўлпон уларни тўплаб, яна гугурт чертди. Ниҳоят, шоир руҳий, ижодий ва ижтимоий ҳаётининг кўзгуси бўлган асарларнинг ҳаммаси ёниб кул бўлди. Чўлпон кулни тўплаб, олдиндан тайёрлаб қўйган халтачага солди. Шунча китоб ва қўлёзма асарларнинг кули қичик бир халтачага жо бўлган ва халтача ўлик сичқон боласидан ҳам енгил эди. Чўлпоннинг ич-ичидан қандайдир нотаниш бир йиғими, ўкирикми отилиб чиқаётгандек бўлди. Чўлпон оғзини катта очиб, шу йиғи-ўкирикни чиқариб юборишга шайланди. Лекин у: “Эй фалак!” деб қичқирди-да, ҳушидан кетиб йиқилди…

— Хаёл суриб қолдингиз?..
Вадуд Маҳмуд яна нималардир деди. Чўлпон бошини “дирк” кўтариб, ҳаёл дарёсида узоқ сузганини сезди. Меҳмон олдида ўзини ноқулай ҳис этиб, бир замонлар ёзган, аммо ўқтин-ўқтин эслаб юрадиган сатрларини айтди:
— Хаёл… хаёл… Ёлғиз хаёл гўзалдир. Ҳақиқатнинг кўзларидан қўрқаман. Хаёлдаги юлдузларким, амалдир, Оловимни алар учун ёқаман… Гўзал хаёл, кел, бошимда гул ўйнат, Меним исрик тилагимни эркалат!..
— Гўзал шеър! Чиндан ҳам, “ёлғиз хаёл гўзалдир”… Мен сизнинг 22 — 23-йилларда ёзган шеърларнгизни ўқиганимда, улардан томиб турган кўз ёшларингизу юрак қонларингизни кўриб, шу даврда шу жабрдийда юртда туғилганимдан, шу хунрезликларни амалга оширган мустамлакачиларга замондош бўлганимдан хазор-хазор пушаймонлар қиламан.
— Мени-чи, мени айтмайсизми? Дунё тамаддунига Кошғарийлар, Берунийлар, Форобийлар, Ибн Синолар, Навоийларни берган, Амир Темурдек соҳибқиронлари билан ер юзини титратган халқ Кауфманнинг тўртта тўпни судраб келган аскарларини кўриб, тумтарақай қочганини, булар ҳам майли-я, “оқ подшо” тахтдан йиқилгандан кейин оғзимиздаги халол луқмани ҳам большевикларга бериб қўйганимизни эсласам, ер ёрилмайди – ерга кириб кетмайман. Шу қадар ношуд халқмизми-а, Вадуджон?! Худонинг шу қадар ожиз бандаларимизми биз – халқнинг зиёли деган пешонаси шўр фарзандлари?!
— Бизда айб йўқ, дўстим. Ҳар бир мамлакатнинг бошқа давлат томонидан босиб олинишига, аввало, подшолар айбдор бўлишади. Бизнинг подшоларимиз ҳарамни ҳурлар билан тўлдириб, улар билан айш-ишрат қилишдан бошқа нарсани ўйламай қўйишган эди. Ваҳоланки, ХIХ асрнинг эрта тонгидаёқ дунё айрим подшолар ўртасида тақсимлана бошлаган. Кучли давлатлар кучсиз давлатларни юта бошлашган. Русия Улуғ Пётр давридаёқ Туркистонга кўз олайтирган эди. Кўр ҳам, кар ҳам Пётр халафларининг бугун-эрта Туркистонга замбаракдан пахта ўқ отиб, барабанини бўкиртириб келишини яхши билишган. Аммо бизнинг беғам подшоларимиз на замонавий қурол-аслаҳа билан қуролланиш, на лашкарларга замонавий ҳарбий билим бериш лозимлигини асло ўйлашмаган. Сиз билан биз эмас, подшоларимиз айбдор, Чўлпонжон, подшоларимиз!
— Айбни бошқаларнинг елкасига қўйишдан осон нарса йўқ дунёда. Агар биз — шоирлар, олимлар, фозиллар ўзаро бирлашиб, подшоларга вазиятни тушунтирсак, ундай қилиш керак, мундай қилиш керак, эшигимизда ўриснинг генераллари мўйловини бураб турибди, десак, подшоларимиз ҳушёр тортмасмиди? Бирор чора-тадбир кўрмасмиди? Аксинча, биримиз подшоларга мадҳия ўқишдан бўшамади, иккинчимиз Ироққами, Арабистонгами бориб, араб тилининг наҳву саҳфига доир асар ёзиш билан машғул бўлди, учинчимиз подшонинг ғашига тегадиган ишлар қилиб, зиндонга тушди. Қани, айтинг, нега бизнинг ўзимиз ҳам бирлашиб, подшоларни, казо-казо амалдорларни келаётган бало-офатлардан воқиф эта олмадик?..
Чўлпон сиёсий мавзуларда сўзлаш қанчалик хавфли эканини яхши билган ва шундай баҳсу мунозаралардан қочишга интилган кишилардан бўлмасин, шароит унинг ҳам, Вадуд Маҳмуднинг ҳам дил жароҳатларини очишга мажбур қилган эди. Катя уларнинг нима тўғрисида сўзлашаётганларини аниқ билмаса-да, 1937 йил ёзида Ўзбекистонда истиқомат қилаётган қарийб барча зиёлилар хонадонига ўзгача ҳаво, ўзгача хавотир, ўзгача қўрқув кириб келганини, Чўлпоннинг ҳам ўз тақдиридан хавотирланиб яшаётганини яхши биларди. Шунинг учун у эри билан меҳмон ўртасида кечаётган суҳбатнинг умумий йўналишини аллақачон илғаган, лекин “пешонага ёзилганини кўрамиз”, деган фалсафа билан яшаётгани учун ортиқча ҳаяжонни ўринсиз, деб ҳисобларди.
__________________
Хабар форум фойдаланувчиси номидан булим муҳаррири томонидан жойлаштирилмоқда. Бу хақида батафсилроқ.
Сообщение опубликовано от имени пользователя модератором раздела. Подробнее об этом.
Ответить 
"+" от:
Реклама и уведомления
Старый 04.03.2016 16:14   #36  
Offline ID uParty Member
Аватар для Naim Karimov
Оффлайн
благотворительный фонд памяти жертвам репрессий
ведущий научный сотрудник, профессор, доктор филологических наук
Сообщений: 112
+ 41  402/111
– 0  0/0

Uzbekistan
Ҳамойил (давоми)

Цитата:
Катя эри билан Вадуд Маҳмуднинг олдига келиб, деди:
— Хватит вам, ребята, мучаться. Если свыше нам дано жить – будем жить. Если не дано, умирать будем достойно1.
Катянинг шу содда сўзларидан Чўлпон ҳам, Вадуд Маҳмуд ҳам енгил тортгандек бўлишди. Дарвоқе, минг хил нарсани ўйлаб, бошни оғритишдан нима фойда?! Бир бошга – бир ўлим. Эртами ё кечми, ўлим бизни ўз бағрига олади. Бу, табиатнинг, ҳаётнинг темир қонуни экан, унинг қандай ҳолатда келишининг нима аҳамияти бор?!.
Ташқарида кечки шабада эса бошлагани учун Катя деразани очиб, хона ҳавосини янгиламоқчи бўлди. Дераза очилиши билан ташқаридан кирган шабада дераза ромига осилган ҳамойилни ҳийла тебратиб юборди. Одатда оналар ўн тўрт кунлик ойдек келинларига, бахтли-саодатли турмуш кечираётган фарзандларига кўз тегмасин, деб эшик ё дераза ромига дуо сўзлари ёзилган туморларни илиб қўйишарди. Вадуд Маҳмуднинг кўзи ҳамойилга тушиб, унинг нима эканлигини Чўлпондан сўради:
— Дўстим, деразага ниманидир осиб қўйибсизми? Биринчи кўришим. Сингилларингиз “Акамизнинг боши тошдан бўлсин”, деб дуои каромат ёзиб беришдими ёки?
Ҳамойил...
… Жаваҳарлаъл Камоланинг хокини кўзача солиб олганидан сўнг қизи Индира билан бирга Монтрёга бориб, шу ерда бир неча кун туришга мажбур бўлди. Шу вақтда узоқ-яқиндан хабар топган ҳинд ихтилолчилари Монтрёга келиб, Жаваҳарлаъл ва унинг қизалоғи Индирага чуқур таъзия билдирдилар. Сўнгра у КЛМ авикомпанияси самолётида дастлаб Женевадан Марселга, ундан Римга, сўнгра Коҳира, кейин Карачига, ниҳоят, Аллаҳободга етиб келди. Шу шаҳарларнинг ҳар бирида уни дўст-ёрлари, сиёсий арбоблар, консуллар кутиб олиб, унинг қайғусига шерик эканликларини маълум қилдилар. Жаваҳарлаъл Аллаҳободга келиши билан дўстлари билан бирга Ганг қирғоқларига тушиб, кўзачадаги қимматбаҳо хокни тезоқар муқаддас дарёга сочди. Камоланнг хоки тўлқинлар бағрига сингиб, азиз ва табаррук ўтмишдошларнинг хоклари сингари, ўз ватанини сўнгги бор айланиб, тарих қаърига йўл олди...
— Вадуд-ака спрашивает, что в этом сверточке1?
Чўлпон Катянинг овозини эшитиб, Вадуд Маҳмудга:
— Менинг хоким, — деди бошини кўтариб.
— Қанақа хок? Нималар деяпсиз, дўстим? – сўради Вадуд Маҳмуд нимадандир шубҳаланиб.
— Чиндан ҳам, бу халтага менинг хоким солинган! Менинг кўзларим, менинг юрагим, менинг сўзларимнинг хоки бу, Вадуджон!!!
Чўлпон шу сўзларидан сўнг чуқур нафас олиб, сўнг давом этди:
— Мен омонат одамман, дўстим. Совет давлати бугун бўлмаса, эртага мени, албатта, отиб, хумордан чиқади. У сизни менчалик ёмон кўрмайди. Сиз, худо хоҳласа, тирик қоласиз. Дориломон кунларни кўрасиз. Шу ҳамойил сизга аталган. Агар омон қолиб, бир кунмас, бир кун замона зайли билан Ҳиндистонга бориб қолсангиз, Ганг дарёси бўйларига бориб, большевикларнинг назари тушмаган ўша муқаддас дарёга оқизинг. Менинг хоким ҳам, ҳиндистонлик азиз-авлиёларнинг хоклари сингари, Ганг дарёсининг кумуш тўлқинларига қўшилиб, ўйнаб-кулиб оқсин…


1 “Бу сизмидингиз, ҳурматли Вадуд ака!”

2 “Қариб бораяпсиз, Вадуд ака, қариб бораяпсиз. Илгарилари сабр-тоқатли эдингиз… Сутни оловга қўйган эдим. Тошиб кетади, деб қўрқдим”.

3“Катенька, ким келди? Агар қарзни сўраб келган бўлса, айт, ҳали қалам ҳақини олганим йўқ, ташвишланавермасин. Шу кунларда, албатта, ҳақимни олиб, қарзимни ўша заҳотиёқ узаман”.

4“Йўқ, қарзни сўраб келишмаган. Вадуд ака экан, Вадуд Самарқандий”.

5 Ким, самаралик? Яна қанақа самаралик?”

1“Нималарни қизишиб муҳокама қилаяпсиз? Турмуш — мушкул нарса. У ҳеч қачон ширин бўлмаган”.

1“Азаматлар, ўзингизни ўзингиз қийнаганингиз етади. Агар арши аъло бизга яшашни раво кўрган бўлса, яшаймиз. Агар раво кўрмаган бўлса, мардларча ўламиз”.

1 “Вадуд ака: “Бу тугунчада нима бор?” деб сўраяпти.
__________________
Хабар форум фойдаланувчиси номидан булим муҳаррири томонидан жойлаштирилмоқда. Бу хақида батафсилроқ.
Сообщение опубликовано от имени пользователя модератором раздела. Подробнее об этом.
Ответить 
2 "+" от:
Ответить
Опции темы
Опции просмотра




Powered by vBulletin® Version 3.8.5
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd. Перевод: zCarot
Advertisement System V2.5 By Branden
OOO «Единый интегратор UZINFOCOM»


Новые 24 часа Кто на форуме Новички Поиск Кабинет Все прочитано Вверх