Узбек романчилигининг асосчиси: Абдулла Кодирий

[OmoN]

Сообщение от Turon

Kendisinin “Gerçek yazar olmak için yaşamı her yönüyle öğrenmek, bunun için
onun her alanından haberdar olmak gerek.”

Ҳурматли Турон. Шу маълумотларни ўзбекча жойлаштирсангиз айни муддао бўларди.

Ўзининг “Ҳақиқий ёзувчи бўлиш учун ҳаётни ҳар томонлама ўрганиш, унинг ҳар бир соҳасидан хабардор бўлиш керак” (1969; 210) деган сўзлари билан ифодаланадиган ёзувчилик фалсафасига эга бўлган Абдулла Қодирий Ўзбек романчилигининг пайдо бўлишига сабаб бўлган илк замонавий романнависдир.
Туғилган вақти аниқ бўлмаганлиги учун Тошкентда боғдорчилик билан шуғулланадиган оилада сўнгги фарзанд бўлиб 1894 йил 10 апрелда туғилган деб ҳисобланади.

Оиладаги етишмовчиликлар туфайли 9-10 ёшларда мактабга қатнай бошлайди. Айнан шу сабаб туфайли 12 ёшида ўқишни ташлаб бир бой хонадонида ишлашни бошлайди.

Савдогарлик билан шуғулланувчи бой тижорий алоқаларини кенгайтириш учун рус тилида ўқиб, ёза оладиган ишчига эҳтиёжи борлиги учун Абдуллани маҳаллий рус тузем мактаби (русская туземная школа)га ўқишга жўнатади.

Абдулла 1912 йилда мувафаққият билан тамомлаган мактабида рус тилини ўргангани учун рус ва жаҳон классик асарлари билан танишиш имкониятини қўлга киритади.

Бу имконият адибнинг адабий салоҳиятини орттиришига ижобий таъсир кўрсатганлиги табиий холдир. Мактабдан кейин 1912-1915-йилларда бир савдогарнинг дўконида ишлаган уч йил мобайнида Татарлар нашр эттирган газеталарни ўқиш, дўконга келган шоир, ёзувчи, журналист ва кибор(интеллигент)лар билан танишиш имкониятига эга бўлади.

Шеър ва ҳикоя ёзиш завқига бу имкониятлар натижасида эга бўлган десак хато бўлмайди. 1915-йилда ўқиган мадрасасида араб ва форс тилларини ўрганган ёзувчи 1917-йилги октябр революциясидан сўнг керак бўлса ишчи ташкилотларида, керак бўлса нашриётлар фаолиятида муҳим рол ўйнаган.

Бундан ташқари 1924-йилда журналистика соҳасидаги билим ва кўникмаларини орттириш мақсадида Москвага бориб бир йил ишлаганидан кейин Тошкентга қайтади. Ўтган бир йил ичида рус ва жаҳон адабиётининг дурдона асарларини ўқиш ва таҳлил қилиш билан бирга Ўзбек газеталари учун мақола ҳам ёзиб туради.

Босмахонадаги фаолияти ва чиқаришни бошлаган “Муштум” сатирик журнали туфайли қанча истаса ҳам Москвага қайтиб боролмайди. Бу пайтда 1922-йилдан бошлаб фельетон сифатида чоп эттирила бошлаган “Ўткан кунлар” романини бошқатдан кўздан кечирганидан кейин 1926-йилда китоб шаклида чоп эттиради.
Шу йили ҳар хил журнал ва газеталарда “Калвак Маҳзумнинг хотира дафтаридан” ва “Тошпўлат тажанг нима дейди” сатирик ҳикоялари билан бирга бир қанча мақолалари, сатирик хабарлари чоп этилади.
Газета ва журналлардаги мақолаларида фақат бойларни, дин уламоларини ҳажв остига олгани етмасдан айни вақтда янги тузумни жорий қилганларни ҳам нишонга олишдан қайтмайди.

Шу шаклда 1926-йилда Муштум журналининг 3(27) сонида “Овсар” имзоси билан босилган “Йиғинди гаплар” сатирик мақоласида (1995: 186-189) Ўзбекистон Коммунистик партияси секретари Акмал Икромов (1898-1938) ва Ижроия комитети бошлиғи Йўлдош Охунбобоев(1885-1943)ларни “танқид ва таҳқир” қилганликда айбланиб 1926-йилда ҳибсга олинади. Икки йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилинганига қарамасдан шу йили уч-тўрт ойдан кейин Ижроия комитети бошлиғи Охунбобоев аралашуви билан озод қилинади.

[AbdulAziz]

Qodiriyni qo'msab



Nashrga tayyorlovchi: Sherkon Qodiriy
Hajmi: 5,53 Mb
Fayl tipi: pdf, zip
Saqlab olish
Online o'qish

[Kimsan Birov]

Абдулла Қодирийнинг «Ўтган кунлар» романини ўқиганимда таассуротларим жуда кучли эди. Бундан кейин унинг бошқа асарларини ҳам излай бошлаганим эсимда. Аммо «Меҳробдан чаён» романини қўлимга олганимда ҳамма ҳафсалам пир бўлди. Унинг 10 дан ортиқ саҳифасини ўқий олмадим. Мен мажбурият учун эмас, ҳордиқ чиқариш учун китоб ўқишни истайман, бу нуқтаи назардан бошқа асарларини ўқий олмадим. «Ўтган кунлари» ўзгача эди. Айнан ЎтГан кунлари, чунки кейинчалик «Ўткан кунлар» сифатида ўзгартириб, тилини ўз ҳолига қайтаришганида бошқа ўқишни хоҳламадим.

[AbuMuslim]

Сообщение от Kimsan Birov

Аммо «Меҳробдан чаён» романини қўлимга олганимда ҳамма ҳафсалам пир бўлди. Унинг 10 дан ортиқ саҳифасини ўқий олмадим. Мен мажбурият учун эмас, ҳордиқ чиқариш учун китоб ўқишни истайман, бу нуқтаи назардан бошқа асарларини ўқий олмадим.

Айбни Қодирийдан эмас... балки ўзингиздан изласангиз тўғри бўлса керак...

[ilm izlagan]

Сообщение от AbuMuslim

Айбни Қодирийдан эмас... балки ўзингиздан изласангиз тўғри бўлса керак...

Мен фикрингизни тушундим. Лекин, 1930 йил билан бугунги ўзбек тили ўртасида ҳам озроқ фарқ бор. Буни инкор қила олмаймиз.

Мени бир савол доим ўйлантиради: Абдулла Қодирий бугун тирик бўлганида замонамизни кўриб қандай фикр билдирар эди. У ўз орзуларига етдимикан? Умуман, унинг асарларидаги асосий ғоя нима деб ўйлайсиз?

[Fayzbek]

Сообщение от ilm izlagan

Мени бир савол доим ўйлантиради: Абдулла Қодирий бугун тирик бўлганида замонамизни кўриб қандай фикр билдирар эди. У ўз орзуларига етдимикан? Умуман, унинг асарларидаги асосий ғоя нима деб ўйлайсиз?

Folbinmisiz? Yo biz folbinmizmi? Bunaqa savollarni qaerdan olasiz? Agarda siz haqiqatda ilm bilan shug'illansangiz, mavhumlikdan aniqllikga qarab intilishingiz kerak. Qush ham qanotlari qanchalik kuchli bo'lmasin havo bo'lmasa ucha olmaydi, shuningdak olim ham faktlarsiz (mavhumlik bilan) ilm bilan shug'illana olmaydi.

[ilm izlagan]

Сообщение от Fayzbek

Folbinmisiz? Yo biz folbinmizmi? Bunaqa savollarni qaerdan olasiz? Agarda siz haqiqatda ilm bilan shug'illansangiz, mavhumlikdan aniqllikga qarab intilishingiz kerak. Qush ham qanotlari qanchalik kuchli bo'lmasin havo bo'lmasa ucha olmaydi, shuningdak olim ham faktlarsiz (mavhumlik bilan) ilm bilan shug'illana olmaydi.

Мен фолбин эмасман. Сизни билмадим.

Бундай саволлар тасодифан миямга келиб қолади. Агар сизга бу савол оғир ботган бўлса, узр сўрайман.

Шуғулланаётган нарсам илм ёки илм эмаслиги пайти келганда аён бўлади. Умид қиламанки, фойдали илм бўлиб чиқади. Олдиндан айтишим мумкин, у математика (аниқ фан) ёки иссиқ-совуқ илми эмас.

Саволимнинг қаери мавҳум, уни қандан қилиб аниқлаштирилиши керак, ақлим етмади. Билсангиз айтинг, қабул қиламан.

Қуш ҳақидаги мулоҳазангиздан келиб чиқсак, ёки зоологсиз, ёки шорисиз. Ким бўлсангиз ҳам, илмингизга барака тилайман.

Олимнинг фактларсиз илм билан шуғуллана олмаслиги ҳақидаги фикрингиз мунозарали. Масалан, файласуф учун факт нима бўлиши мумкин? Ёки файласуф олим эмасми? Мен билишим бўйича, фалсафа - барча ижтимоий фанлар асосида ётади.

Менинг фикримга қизиққан ягона киши ҳозирча сиз бўлиб турибсиз, шунинг учун сизга раҳмат.

[Fayzbek]

Сообщение от ilm izlagan

Шуғулланаётган нарсам илм ёки илм эмаслиги пайти келганда аён бўлади. Умид қиламанки, фойдали илм бўлиб чиқади. Олдиндан айтишим мумкин, у математика (аниқ фан) ёки иссиқ-совуқ илми эмас.

matematikada nuqta
V=0
m=0

Hamma jismlaru jarayonlar nuqta asosida talqin qilinadi,Bundan kelib shiqsak har qanday jismni massasi 0 bo'lishi kerak, shunday emasmi?
unday bo'lsa uni qanday qilib aniq fan deyish mumkin?
Haqiqatda esa
V=0 bo'lishi mumkin lekin
m=0 bo'lmaydi.

Сообщение от ilm izlagan

Қуш ҳақидаги мулоҳазангиздан келиб чиқсак, ёки зоологсиз, ёки шорисиз. Ким бўлсангиз ҳам, илмингизга барака тилайман.

Men Fizikman, Matematikani fizikasiz o'rganish mumkin, lekin fizikani matematikani o'rganmay turib u bilan shug'ullanib bo'lmaydi.
Meditsinaning tili lotin bo'lganidek, fizikani tili matematikadir, shu sababli matematikadan etarlicha habarim bor.

Сообщение от ilm izlagan

Олимнинг фактларсиз илм билан шуғуллана олмаслиги ҳақидаги фикрингиз мунозарали. Масалан, файласуф учун факт нима бўлиши мумкин? Ёки файласуф олим эмасми? Мен билишим бўйича, фалсафа - барча ижтимоий фанлар асосида ётади.

Falsafa Inson va Olam orasidagi munosabatlarni o'rganuvchi fandir. Uning obyekti davrlar o'zgarishi bilan o'zgarib borishi mumkin. Bakalavr davrida, Magistraturada va Aspiranturada falsafani o'rganganmiz, imtihon ham topshirganmiz. Har qanday sohada falsafiy fikrlash zarur. Aynan shu falsafa darsida bizni huddi shu narsalarga o'rgatishgan.

Сообщение от ilm izlagan

Менинг фикримга қизиққан ягона киши ҳозирча сиз бўлиб турибсиз, шунинг учун сизга раҳмат.

Ming afsuski Qodiriy domlani tiriltirib undan bu haqida so'ray olmaymiz, shu sababli ham bunaqa savollar mantiqqa to'g'ri kelmaydi.

[Kavsar]

Оффтоп:

Lyaponni bir gapi yodimga tushdi: "Kelinglar, do'st va inoq bo'laylik.. "

[Kavsar]

Сообщение от ilm izlagan

У ўз орзуларига етдимикан? Умуман, унинг асарларидаги асосий ғоя нима деб ўйлайсиз?

Menimcha, Qodiriy domla "O'tkan kunlar"ni yozib ancha narsalarni aytib keta oldilar. Nazarimda asar faqatgina Otabek va Kumushni tasvirlash uchun yozilmagan. Tarixiy voqealariga, qahramonlarning gap so'zlariga, Otabekning qahramonlarcha halok bo'lishiga e'tibor qaratishimiz kerak. Shunda yashirin ma'nolarni ko'ramiz. Qolaversa kitobni bir o'qishda tushunib qolmaysiz. Har gal o'qiganingizda har xil ma'nolarni topaverasiz..