Узбек романчилигининг асосчиси: Абдулла Кодирий

[Nigora Umarova]

Бобонгиз муҳтарам ёзувчимиз Абдулла Қодирий ҳақида набира сифатида маълумот бериб ўтсангиз.

[Sherkon Qodiriy]

Сообщение от Nigora Umarova

Бобонгиз муҳтарам ёзувчимиз Абдулла Қодирий ҳақида набира сифатида маълумот бериб ўтсангиз.

Мен бобомиз Абдулла Қодирийнинг 26 набираларидан бириман. Абдулла Қодирийнинг набираси бўлишлик менимча фахр эмас, балки масъулиятни юклайди. Мени у кишидек ёзувчи бўлишга даъвогарлигим йўқ, бироқ ҳаётда,турмушда улар каби ҳалол яшашга, ибодат борасида бобомга эргашишга ҳаракат қиламан. Бувамиз қамоқда ичишга берилган сувни ибодат қилишдан олдин покланиш учун ишлатиб беш вақт намозни канда қилмаган эканлар.

[Nigora Umarova]

Абдулла Қодирий асарларини кўп жилдлик тўплам ҳолида нашр қилиш ишлари режалаштирилганми?

[Sherkon Qodiriy]

Сообщение от Nigora Umarova

Абдулла Қодирий асарларини кўп жилдлик тўплам ҳолида нашр қилиш ишлари режалаштирилганми?

Бундай режа “37-хонадон” китобида таъкидлаганимдек, собиқ Ўзбекистон Коммунистик Партияси Марказий Комитетининг 1958 йил 10 февралидаги мажлис қарорида тасдиқланган эди. Унга кўра Абдулла Қодирийнинг асарлари 3 томлиги тайёрлансин. 1-томга “Ўтган кунлар” романи, 2-томга “Меҳробдан чаён” романи ва “Обид кетмон” қиссаси, 3-томга ҳикоя, очерк ва фельетонлари киритилсин, деган гаплар бор эди. Бироқ у даврда деярли кўнгилдагидек ишлар қилинмади. Отамиз Ҳабибулло Қодирий ва акамиз Хондамир Қодирийнинг машаққатли меҳнатлари эвазига 1992 йил Ғафур Ғулом номидаги адабиёт нашриётида “Ўткан кунлар” ва “Меҳробдан чаён” романлари асл ҳолида, ўзгартиришсиз нашр этилди. Бундан ташқари “Янги аср” нашриётида 2007 йилда “Диёри бакр” номли китоб нашрдан чиқди. Китобга Абдулла Қодирийнинг шеърлари , ҳикоялари, саҳна асарлари, адабий мақолалари, фелъетонлари киритилган. Китобни тўплаб нашрга тайёрловчиси Хондамир Қодирийдир.

[Nigora Umarova]

Адибимизнинг келгуси режаларида “Амир Умархоннинг канизи”, “Намоз ботир” ҳақида роман ёзиш ниятлари бўлган экан ва бу борада улар материал тўплаб юрганликлари ҳақида ўқиганмиз, эшитганмиз. Ушбу материаллар тинтув пайтида йўқотилганми ёки оилавий архивингизда сақланиб қолганми?

[Sherkon Qodiriy]

Сообщение от Nigora Umarova

Адибимизнинг келгуси режаларида “Амир Умархоннинг канизи”, “Намоз ботир” ҳақида роман ёзиш ниятлари бўлган экан ва бу борада улар материал тўплаб юрганликлари ҳақида ўқиганмиз, эшитганмиз. Ушбу материаллар тинтув пайтида йўқотилганми ёки оилавий архивингизда сақланиб қолганми?

Қўлёзмаларни 1945 йил 28 май куни отамиз Ҳабибулло Қодирийни олиб кетишаётганди бирга олиб чиқиб кетишган. Дадамиз ўзларининг “Отам ҳақида” китобларида хотирлашларича, ўшанда уйимиздан “Ўткан кунлар“, “Меҳробдан чаён”, “Обид кетмон” асарларининг асл қўлёзмаларининг нусхаси, ёзмоқчи бўлган асарларининг қўлёзмалари, қисқаси уч минг дона қоғоз қўлёзма олиб чиқиб кетилган ва дадамизнинг терговчилари Виноградов томонидан ёқиб йўқ қилинган. Дадам бу ҳақида шундай дегандилар: “Терговчи қоғоз йўқлигидан сўроқда дадам қўлёзмаларининг орқасидан ёзиб фойдаланар ва охири ғижимлаб ахлатга ташлар, гоҳида уларга мохорка ўраб чекар, менга ҳ?ам берарди”.

[Nigora Umarova]

Абдулла Қодирий ҳақида видеофильм суратга олинган. Сизнинг назарингизда видеофильм қай даражада ҳаққоний ишланган?

[Sherkon Qodiriy]

Сообщение от Nigora Umarova

Абдулла Қодирий ҳақида видеофильм суратга олинган. Сизнинг назарингизда видеофильм қай даражада ҳаққоний ишланган?

Ушбу видеофильм Хайриддин Султонов қаламига мансуб бўлиб, “Мозийдан бир саҳифа” деб номланади. 1990 йили телевидениеда кўрсатилган эди. Буни ўша даврни кўрсатиб берувчи энг ёрқин асарлардан бири деса бўлади.

[Nigora Umarova]

Китобингизда Абдулла Қодирийнинг 60 га яқин тахаллуслари бўлганлигини ёзгансиз. Муҳтарам адибимиз қайси тахаллусларини қайси жанрга нисбатан қўллаганлар?

[Sherkon Qodiriy]

Сообщение от Nigora Umarova

Китобингизда Абдулла Қодирийнинг 60 га яқин тахаллуслари бўлганлигини ёзгансиз. Муҳтарам адибимиз қайси тахаллусларини қайси жанрга нисбатан қўллаганлар?

Мен адабиётчи эмасман. Тахаллуслардан қай йўсинда фойдаланганликларига ақлим етмайди. Марҳум журналист Мўминжон Муҳаммаджон ўғли Тошқиннинг фикрлари саволга ойдинлик киритса керак. Тошқин ёзади: “Муштум" журналининг 1-сонига бош мақола ёзган ҳам Абдулла Қодирий бўлди. “Жулқунбой” отаси томонидан қўйилган от эмас, ўзи томонидан танлаб олинган унинг адабий тахаллусидир.
У ҳар бир типнинг ўзига яраша сўз танлай билар, ким тўғрисида ёзадиган бўлса(масалан: “Калвак маҳзум”, “Тошпўлат тажанг” сингари) худди ўша шахснинг ўзи бўлиб кетар эди. Бунинг учун, ўша типдаги кишиларнинг бутун ички сирларидан огоҳ бўлиши керак, албатта. Фавқулодда заковатга ва жасоратга эга бўлган ёзувчи, мазкур типдаги шахслар орасида юриб, ҳар бириси билан алоҳида суҳбатлашишдан тортинмасдилар: муллалар билан ҳам, бориб турган қиморбоз, беданавоз чапанилар билан ҳам, зўр ўғрилар билан ҳам, эшонлар, муридлар, сўфилар, дарвишлар, қаландарлар билан ҳам, кўкнори ва бангилар ҳам гаплашаверарди”.