AKA:Nigorabegim
Сообщений: 8,095
+ 8,360
10,318/4,529
– 37
58/50
|
Цитата:
Ташхисми ёки вахима
Инсонмисан, борми сенда хис,
Нега кўйдинг нотўгри ташхис.
Беморнинг гапи
Асл касби филолог бўлган курсдошларимдан бири бир неча йил мактаб ва коллежда адабиёт фанидан дарс бериб юрди. Кейин эса хеч кутилмаганда кимнингдир ёрдами, воситасида хорижий дори-дармон фирмаларидан бирига илакишиб колди.
Курсдошим сўз билан одамни сехрлаб ташлайдиган даражада гапдон, яъни оратор эди.
У ўз гояси,фикрини сизга сингдириш, гапларига ишонтириш учун жуда кўп далил исботлар келтирар ва,энг мухими, хаддан зиёд кўп гапириб миянгизни чарчатиб юборар эди.Сиз эса миянгиз чарчагани учунгина унга ишониб колганлигингизни сезмай коласиз.
Бундай гапдонлик, нотиклик дори-дармон фирмасида ишлаш ва яхшигина пул ишлаб топиш учун кўл келишини билмаган эканман.Сўзда сехр бор. Бу –бор гап.
Хуллас курсдошим гапдонлиги ва сергайратлилиги туфайли ўзи аъзо бўлган дори фирмасида бир йилдаёк кандайдир мансабга,аникроги, ахоли орасида дори сотувчиларнинг катта бир гурухига бошлик бўлди.
Якинда диллер курсдошим йўл-йўлакай уйимга мехмонга кириб ўтди. Маълум бўлишича, у тез-тез чет элларга ўзи мансуб фирма номидан хизмат сафарига бораётган экан. Бу галги чет эл сафаридан антика ташхис аппарати олиб келибди. “Бу Канадада ишлаб чикилган аппарат. Касалингизга гоят аник ташхис кўяди”, деб мактанди у.
“Синаб кўрайлик” дедим. У рози бўлди. “Лекин мени текширишингнинг хожати йўк.. Каерим касаллигини ўзим яхши биламан”, деб огохлантириб кўйдим.
Аёлим,уйимизга кириб-чикиб юрадиган кўшни хотинлар ва талаба жияним дўстимнинг “Гоят аник ташхис кўяди” деган гапига кизикиб колишди. Деярли хамма аёллар Канадада ишлаб чикарилган ташхис ускунасида ўзларини текширтирмокчи бўлишди. “ Бунинг кийин жойи йўк,-деб тушунтирди курсдош дўстим,- аппаратга уланган манави симларни чап кўл бармокларингга боглаб кўяман, ўзим эса экранда пайдо бўладиган ракамларни ёзиб бораман”. Ростдан хам тиббий ускунанинг кичкинагина экрани бор эди. Хуллас “100 фоизли” тўгри ташхис кўйиш жарёни бошланди. Дастлаб кўшни аёл ташхисга тортилди.
5 минут давомида экрандаги ракамларни ёзиб борган дўстим кўшни аёлга: “матка”нгизда ўсимта ўсишни бошлабди. Назаримда хозирча сизга билинтиргани йўк”,-деди. Бечора кўшни аёлнинг туси ўзгариб, бир четга ўтиб ўйланиб колди. Иккинчи кўшни аёл хам бироз чўчиб ўзини текширтиришга рози бўлди. Бу галги “ташхис” хам кўркинчли бўлди. “ Жигарингизда жиддий муаммо пайдо бўляпти”. Бу аёлнинг хам ранги-рўйи ўзгариб, бир оз асабийлаша бошлади. Канадада ишлаб чикарилган тиббий ташхис аппарати топаётган касалликлар бошкаларни кўркитиб юборди. Бошка хеч ким ўзини текширтиришни истамади.
Эрталаб дўстим ўз вилоятига жўнаб кетди. Аппаратда ўз касалликларини аниклатган икки кўшни аёл эса юраги вахимага тўлиб хусусий ташхис марказларига йўл олишди.
Кечкурун аёлимдан секин сўрадим:” Кўшни аёллар ташхис марказларига бориб келишибдими? Нима гап экан”. Хотиним киноя билан жавоб берди:” Канадада ишлаб чикарилган бўлмай ўлсин ўша вахимачи аппарат. Кўшниларимизнинг хеч канака касали йўк экан. “Матка”нгизда ўсимта ўсяпти демай ўлсин ўша дўстингиз. Гапини ел учирсин”.
Якинда Чорсу бозорида бир пайтлар журналистика сохасида бирга ишлаган собик хамкасбимни кўриб колдим. Саломлашдик. Турмушимизни суриштирдик. Хозир нима иш киляпсан?- деган саволимга у:
- Хитойдан ташхис аппарати олиб келиб табибчилик киляпман,- жавоб берди у.
Кизик. Хозирги замонда ўкимай,ишлаб тажриба орттирмай битта шубхали тиббий аппарат сотиб олиб ўша захоти табибга айланиб колиш мумкин экан-да. Бугунги кунда табибман дегувчилар кўпайган. Одамлар бир ухлаб туриб табибга айланиб коляпти…
Инсон саломатлиги тиллодан хам кимматли неъмат. Бу неъмат мамлакат бойлиги хамдир. Мамлакатнинг саломатлик деб аталувчи бойлигини талон-тарож килишга хеч кимнинг хакки йўк.. Табиб никобини кийиб олган фирибгарларни фош киладиган идора бордир ахир...
Асл касби тарих ўкитувчиси бўлган хамкишлогим бир неча ўн йил ўзини хар томонга уриб тадбиркорлик килди. Икки йилдан буён эса Хитойдан кандайдир тиббий ташхис ускуналарини олиб келиб, кишлокда табибчилик киляпти. Хозирги кунда хаттто СПИДни даволайман деб “пўписа” киладиган “дахо” табиблар пайдо бўлган.
Инсонни даволаш шу даражада осон экан-да. Инсонни даволаш кўйнинг жунини олиш ёки итнинг канасини териб ташлаш эмас. Инсон саломатлиги тадбиркорлик килиш учун кулай майдонга айланиб колиши яхшиликка олиб бормайди.
Зўрга еттинчи синфни битирган, ўкиш-ёзишни деярли билмайдиган, кўзига хар турли шарпалар кўриниб юрадиган киз-аёллар одатда ўзларини фолбин деб эълон килиб юборишади. Бизнинг содда халк фолбин билан табибнинг фаркига бормайди. Дардига даво истаб фолбинга хам боради. Хатто айрим танишларнинг кистови билан менинг ўзим хам (бир томони кизикиш) фолбинга боргандим. Оёк-кўли огирлашиб,огзим сувланиб,серуйку бўлиб колгандим. Фолбин аёл Куръон ўкишни билмас экан. У ўзимизнинг ширин ўзбек тилида мени даволашга харакат килди. Кўлига накд ярим метр келадиган Чуст пичогини олиб, пичокнинг учини пешонам,кўкрагимга теккиздириб: Рахматжонинг ичига кириб олган жин-алвастилар чикинглар,унга азоб берманглар. Оллохдан кўркинглар,бу бечора бандани кийнаманглар, деб ўн минутча кўлидаги пичогини кўймай даволаш сеансини ўтказди.
Охирида сўрадим:
- Касалим нима экан? Нега касал бўлибман.
- Сиз нотўгри жойда утиргансиз. Касалингиз шундан. Елкангизга жин-ажиналар миниб олган. Етти кун менга катнайсиз. Хар келганда кора хўрознинг гўштини олиб келасиз. Авлиёларга багишлаб ис чикараман.
Фолбин аёлга уч минг сўм бердим. Ўша пайтлар уч минг сўм кичкина пул эмасди. Лекин кора хўрозни каердан топаман.Иккинчидан, ўртача хўроз ўн мингдан кам эмас. Ўзи хўрознинг кора ранглиси бўладими. Хеч диккат килмаган эканман.Фолбин билан хайрлашиб ўрнимдан турган пайтим у менга:
- “Дом”нинг пастида аптека бор. Аптекадан аспирин деган таблетка олиб, ичиб юринг,-деди.
Табибман, фолбинман, касалларни даволайман дегувчилар беморларнинг пулини шилиш максадида бир-бири билан тил бириктирган бўларкан. Юнусободда Дониёр табиб бор, ўшанга хам бориб кўринг, деб маслахат берди кўшниларимдан бири. Табибнинг манзилини топиб бордим. Табиб каттагина залга ўхшаган хонада беморларни кабул киларкан. Хонанинг девор томонларига териб кўйилган диван ва стулларда хаста аёллар,бемор эркаклар терилишиб ўтирибди. Хона тўрига ўрнатилган узун истол ортида табибнинг кассири, табиб ва тахминан 15-16 ёшли йигитча ўтирибди.Касалингига ташхисни шу йигит кўяркан. Олдида кичкинагина аппарат. Аппаратга учига тўмток темир пайванд килинган сим уланган. Йигитча тўмток темирни хар бир бармогингиз учига ботириб чикади ва ва аппаратнинг кичкинагина экранчасида пайдо бўлаётган ракамларни ёзиб боради. Мени хам шу усулда текширди. Текшириб бўлгач, ундан сўрадим: “ Касалим нима экан?” Йигитча бир оз ўйланиб туриб:” Касалингиз чап томонингизда экан”- деди. “Чап томон? Чап оёгимми, чап кўлимми,чап кулогим ёки чап кўлимдами касаллик. Балки касаллик юрагимдадир. Ахир юрак чап томонда жойлашган”- деб йигитчага савол охангида гапирдим. У гапимга жавоб кайтармади ва ёнимда ўтирган навбатдаги беморни “текшириш”ни бошлади.Хали 16 га хам тўлмаган, кийимлари юпун, сочлари тўзиган, тишлари сап- сарик йигитчанинг касалга ташхис кўяман дейиши одамга жуда эриш туюлар экан.
Беморлар бир бошдан табибнинг рўпарасидаги стулга ўтириб, кандай касалликка чалинганлигини гапириб беряпти. Мен табибга якинрок жойда ўтиргандим. Истасам-истамасам кўпчилиги аёллар бўлган беморларнинг ўз касалликлари хакидаги шикоятларини эшитишга мажбурман. Жуда нокулай бўларкан.Аёллар ўзларининг нозик хасталикларини табибга гапириб бераётганда кулокларимни беркитиб олгим келарди.
“ Беморларни битта-битта кабул килса бўлмасмикан. Аёл ва эркаклар бир-бирининг касалликлари хакидаги гапларини баралла эшитиб ўтириши ахлокка жуда зид-ку!”- деб ўйлагандим. 2005-йил эди ўшанда. Кассир аёлга 7 минг тўлаб табибнинг тўгрисидаги столга ўтирдим. У мендан кандай касалликка чалинганимни бир огиз хам сўрамай, бармокларимга майда-майда игналар санчий бошлади. Ўзим гапира бошладим. “ Бошим огрийди. Жуда ёмон огрийди...”
Табиб гапларимга эътибор бермай бармогимга охирги игнасини санчиб: “ Ичингизга жуда катта жин кириб олган. Мана бу ракамга телефон килсангиз, ичингиздаги жинни кувиб чикаришади. Жуда кучли мулла” деди. Кейинрок “жуда кучли мулла”га кўнгирок килдим. У тезда етиб келди. Полга тўшак солиб, ёстик кўйиб чўзилиб ётдим. Мулла ёнимда чўкка тушиб олиб узок Куръон тиловат килди. Куръон тиловатини тинглаш – рух учун тенгсиз озука. Лекин жин кувгич мулланинг овози дагал экан. Балки муллага айлангунича кашанда ва арокхўр бўлгандир. Кўпинча бўйнигача гунохга ботган, зиногар, арокхўр ва ўтакетган золимлар Худонинг кудрати билан бир кунда ёмон килмишларини ташлаб, имонга келади. Тоза эмас,ифлос кийим ювилади...Лекин имонга келган одамга ўтмишини эслатиш хам гунох. Худо уни тўгри йўлга солибдими, демак гунохидан хам кечган. Мулла гохида тиловатдан тўхтаб “ Ичингизда бирор нарса кимирладими?” - деб сўраб кўярди. “Йўк” дердим. Хуллас, мулла карийиб бир соатга якин Курон тиловат килди.Лекин ичимда хеч нарса кимирламади.Жин кувгич мулланинг нархи ўн минг сўм экан. 2005- йилда 10 минг кичкина пул эмасди.Мен билан хайрлашаётган мулла: “ Балки сизга касаллик бошка нарсадан теккандир. Фолбинлик исломда кораланади, лекин барибир ўзингизни яхши фолбинга кўрсатишингиз керак. Мен зўр фолбинни танийман. Сизга унинг телефон ракамини ёзиб бераман” деб бир парча когозга фолбиннинг телефон ракамини ёзди. Мен унга: “ Фолбинга борганман, у менга аспирин ичишни тавсия килган” дедим. “ Унда роса зўр табибнинг манзилини берай. Кўйликда яшайди. Борасизми” деди. Индамадим. Елкасига кўлимни кўйиб
” Майли,яхши боринг” деб кузатиб кўйдим.Яна табибга борсам, у касалимга даво тополмаса,кейин кимга жўнатади. Гассолгами? Гўрковгами? Ёки Тибетда табобатни ўрганиб келган Масих нафас сўфий табибга борайми? Хуллас, касал бўлманг экан. Бу дунёда касалларнинг пулини талон-тарож килишни касб килиб олган олчо?лар кўп экан.
Чўл-сахрода биронта хайвон яраланиб жон таслим килаётган пайти унинг тепасида, осмонда гала-гала кузгунлар пайдо бўлади...
Айрим каззоблар учун касал одамнинг “гўшти” жуда мазали бўлишини илгари ўйлаб кўрмаган эканман...
Хуллас, касалга ташхис кўйиш мураккаб иш эканлигини тиббиёт академиклари хам эътироф этишади. Вужудингизга азоб бераётган касалликнинг ўнта боши бўлади ва бир пайтнинг ўзида ўнта жойингизни тишлайди. Ўнта касалликнинг илдизини топиш эса анча мураккаб нарса. Ибн Сино хам айрим касалликларни аниклаш, аникланган такдирда хам даволаш ўта кийин эканлигини эътироф этган. Хатто тиббиёт академиклари касалга ташхис кўйиш кийин иш деб турган пайти тиббиёт ва табобатдан мутлако бехабар кимсаларнинг хориждан кандайдир тиббий сукуна сотиб олиб беморларга ташхис кўяман, уларни даволайман дейиши хам кулгули, хам хатарли нарсадир. Халк саломатлигини биринчи навбатда билими чала ва тажрибаси паст, дори фирмалари билан хамкорликка берилиб беморга нисбатан холисликни йўкотиб кўйган шифокорлар, сохта табиблар ва хар турли тиббий аппаратлар сотиб олиб беморларни даволамокчи бўлаётган сохтакорлардан химоя килиш керак.
Хўш, беморларни йўк жойда пайдо бўлган сохта табиблар, кандайдир тиббий аппарат сотиб олиб ўзини шифокор деб эълон килган фирибгарларнинг остонасига бош уриб боришига нима мажбур килади? Касалланган одам хеч качон тўппа-тўгри табибга ёки шифокорман дегувчи фирибгарга бормайди... Каерга боради? “ Ўша “ каерда” сифатли тиббий ёрдам оляптими? Шу хакда хам ўйлаб кўриш керак. Яна хозирги кунда кўпчилик шифокорлар дори-дармон фирмаларининг диллерларига айланиб колган. Улар касални тузатишдан кўра, аксинча, ўзи хамкорлик килаётган фирма дориларини кўпрок сотилиши ўйлайди. Шу боис касалга химикат дориларни керагидан ортикча тайин килади. Халк ибораси билан айтсак, химикат дориларга ружу кўйган бемор “бурга”ни ўлдираман деб “кўрпа”сини хам ёкиб юборади. Нопок шифокор ва химикат доридан “огзи куйган” бемор ё ўзини ўзи даволашга ўтади ёки табибман деган сохтакорларнинг остонасига ётиб олади. Иккинчидан, кўпчиликнинг тиббий маданияти ўта паст. Антибиоток ичсам,бас, касалим тузалади деб ўйлайди. Кетма-кет антибиоток ичиб, охирида халокат ёкасига бориб колган одамларни, 25 ёшида кампирга айланиб колган кизларни кўрганман... Шунингдек, ўзим хам бемор сифатида тез-тез сохта антибиотокларга дуч келганман. Жабрини хам тотиб кўрганман...
Денгиз ва дарё сувлари ўз таркибларига илакишиб колган зарарли, ифлос нарсаларни кўпикка айлантириб, киргокка чикариб ташлайди. Яъни сув хар доим ўзини ўзи тозалаб, поклайди. Кўлмак сувлар эса бундай хусусиятларини йўкотиб, ташкаридаги нопокликни ўзига жалб киладиган бўлиб колади. Жамият хам дарё ва денгиздек гап. Соглом жамият хам хар турли сабаблар билан пайдо бўладиган иллат ва бидъатларни худди кўпикдек четга чикариб туради.
Юкорида айтганимдек, миллатнинг соглиги Мурунтовнинг тиллосидан хам киммат туради. Фирибгар ва ёлгончиларнинг миллат соглигига путур етказиш хисобига тадбиркорлик килишига асло йўл кўйиб бўлмайди.
Огрикнинг остида Оллох бор, дейди Румий... Хушёр бўлинг...
Рахмат Курбон,
адабиётшунос
|
|