Ўзбек шевалари

[OmoN]

Бошқа жойнинг шевалари билан асосан талабалик йилларида танишасиз. Лицейда ўқиб юрганимизда Тошкентга олимпиадага келдик. Ётоқхонада бир ҳафта ҳамма вилоятлардан келган болалар билан бирга турганмиз. Бир куни бир хоразмлик дўстимиз "жарропим йўқолди" деб қолди. Ҳамма ўзидан ҳижолат. Қимматбаҳо нарса деб ўйлаганмизда. Ишқилиб менинг тумбамдан/сумкамдан чиқиб қолмасин деб турибмиз. Роса қидирганмиз. Охири биттасининг кроватининг тагидан бир жуфт пайпоқ чиққан

Сообщение от Jamshid Begmatov

Масалан, жанубий вилоятлар ва Хоразм шеваларини яхши тушунолмай қоламан баъзан.

Бир пайтлар Хоразм шевасида бемалол гаплашардим. Бир хоразмлик танишим бир ярим йилгача хоразмлик эмаслигимни билмаган. Баъзан адабий тилда яхши гапирасиз экан деб қўярди.
Ўқишга кирган йилимиз энди ётоқхонага жойлашганмиз. Қўшнилардан биттаси хонамга чиқиб "Ўтигинг борми" деб қолди. "Этик" сўзи баъзи жойларда "ўтик" деб талаффуз қилинишини биламан. Ўзимча ўйладим. Куз энди бошланган бўлса... Ҳали кун иссиқ бўлса. Бу этикни нима қиларкин? Тем более бировникини... "кийимингни нимада ўтиклайсан" деганидан кейин дазмол сўраётганини тушунганман.

Яна бир воқеа. Буниси навоийликлар билан бўлган. Биттаси хонамга келиб зўғотанг борми дейди. Ё бизда унақа нарса йўқ десам "Ана турибди-ю" деб столни устидаги ғалтакни кўрсатди. Роса кулиб у зўғотамас ғалтак десам у "саккизинчи қаватда ғалтакка бало борми" деб кулишни бошлади. Уларда аравани ғалтак дейишаркан.

Ётоқхонада бир дўстимизнинг туғилган кунини нишонлаётган эдик. Ошни еб бўлган бир қашқадарёлик дўстимиз дазмолни узатвор деб қолди. Дазмолни олиб бердим. У бўлса "Ўтикни бошимга ураманми, қўлимни артмоқчиман дазмолни бер" дейди.

[Feruza Xodjayeva]

Сообщение от OmoN

Ётоқхонада бир дўстимизнинг туғилган кунини нишонлаётган эдик. Ошни еб бўлган бир қашқадарёлик дўстимиз дазмолни узатвор деб қолди. Дазмолни олиб бердим. У бўлса "Ўтикни бошимга ураманми, қўлимни артмоқчиман дазмолни бер" дейди.

У менимча "дастмол" демоқчи бўлиб сал бошқачароқ талаффуз қилган кўринади. ) "Дастмол" сўзи ҳақиқатдан ҳам форс-тожик тилида "қўл артиш" маъносини билдиради.

[JUS]

Сообщение от Jamshid Begmatov

Наманган шевасида

Тошкентга эндигина келган вақтим. Ҳамма бир-бири билан танишяпти, оиласи тўғрисида гапиряпти... Навбат менга келди.
-Биз 6 та фарзандмиз. 4 қиз, 2 ўғил. 3 та аям, бир қиз укам ва бир ўғил укам. Уччала аям ҳам турмушга чиққан, бир аямни Қирғизистонга берганмиз, қолганлари ўзимизда - деб гап бошлаганимни биламан, ҳамма оғзини очиб менга таажуб билан қараб турибди.
Бир ўртоғим охири чидолмай сўради - нечта даданг бор деб. Мен ахмоқ ҳам билмаганманда, бизда ая деб мурожаат қилинадиган инсон бошқа жойларда опа дейилишини...

[OmoN]

Ўқишга энди кирган йилим факультетда бир эшикнинг олдида турган эдим. Ичкаридан битта домла чиқиб "Кимни пойлавоссан" дейди. Мен ҳеч кимни пойламагандим...

Биринчи курсда информатика ўйитувчимизни қидириб кафедрасига бордим. Эшикни очиб қарасам 3-4 та ўқитувчилар ўтиришибди. Бизнинг ўқитувчи йўқ. "Ассалому алайкум. Раъно опа борми?" дедим. Опалардан биттаси "Шу вилоятдан келганларга ҳеч ўргатолмадим. Борми эмас бормилар бўлади. Ўқитувчингизни сенсираманг" деб тушунтирди. Кейин "Йўқ, ҳали келмадилар" деди. Мен бўсам ашейтти ўзидейла "Қачон келади?" дебман.
Ҳозиргача шу "-лар" қўшимчасини тўғри қўшолмайман. Бизда "-лар" қўшимчаси фақат кўплик маъносида ишлатилади.

Бир тошкентлик курсдошимиз нимадир бўлиб "опам қилиб бердилар" деб қолди. Унинг оилада тўнғич фарзандлигини билардим. "Ие сени опанг борми?" деб сўрадим. У бўлса "Худога шукур борлар". Мен: "Нечта?" у ҳайрон бўлиб "Опа ҳаммада битта бўладида..."

[Jamshid Begmatov]

Рост ёки ёлғонлигини билмайман, эшитганимни ёзяпман. Анжанлик биттаси Самарқандга бир оғайнисиникига меҳмонга борган, эшикни унинг аёли очган. Анжанликлар одатда қуюқ сўрашади, соғлиги сўралмаган қариндош-уруғ қолмайди Сўрашиш пайтида гап орасида йигит ўртоғининг хотинидан «Жижилар катта бўляптими?» деб сўраган. У эса дўқ қилиб эшикни ёпиб кириб кетган…

Гап шундаки, Анжан шевасида «жижи» сўзи чақалоқ маносини билдиради, Самарқандда эса аёл кўкрагини ифодаловчи қўполроқ сўз экан. Самарқандликлар бўлса айтишсин, шу ростми?

[OmoN]

Бир киши қашқадарёга командировкага борибди. Қатиқ ичкиси келиб бозорга тушибди. Қатиқ сотаётган аёллардан "ниманинг қатиғи" деса "инангдики" дермиш Қашқадарёнинг баъзи жойларида сигирни инак дейишади.

[Jamshid Begmatov]

Сообщение от Feruza Xodjayeva

"Дастмол" сўзи ҳақиқатдан ҳам форс-тожик тилида "қўл артиш" маъносини билдиради.

Форс тилини биласизми?

[Shomurodov Shohruh]

Сообщение от Jamshid Begmatov

Самарқандликлар бўлса айтишсин, шу ростми?

Самаркандлик эмасман, лекин Бухорода шундай

[Anvar Atakhanov]

Оффтоп:

Хех! Роса кулдирдиларинг-ку! Шу кетишида кетса мавзунинг умри узун булади.(ман энди хеч качон "жижи" демайман)

[Jamshid Begmatov]

Сообщение от OmoN

Қашқадарёнинг баъзи жойларида сигирни инак дейишади.

Тил ажойиб нарса-да... Турк тилининг стандарт адабий варианти ҳисобланувчи Стамбул туркчасида «inek» мол дегани, кўп шеваларида бу маънода ишлатиладиган «mal» сўзи эса қўполлик ҳисобланади