Beshigida avliyolar yotgan elim

[OmoN]

Сообщение от Hero

agar hato bo'lsa yoki biron fikriz bo'lsa ochiq-oydin yozinglar!

Хўп. Мана:
Жумлалар ғализ тузилган. Мисол:
1) Биринчи бетда

«Халк калбидан жой олган Сиймо»
З.М.Бобурнинг

-нинг қўшимчаси ортиқча.
2) 4-бет:

Чунки у шунча дахшатлардан, шунча кулфату фалокатларни бошдан кечиришга карамай

-дан қўшимчаси ортиқча.
3) 8-бет:

Уз ватанини ташлаб кетгач ва чет элларда яшашга мажбур булган Бобур уз такдиридан нолийди.

Гап "Ўзи ватанини ташлаб кетиб чет элларда яшашга мажбур бўлган Бобур..." шаклида тузилса "чиройлироқ" бўларди.
.........
Мана бу шаклдаги хатолар ҳам учраб туради (4-бетда):

Темурий хукумдорлигининг сунги намаёнларидан бири.

Имло хатоларига келсак - агар MS Word матнни ўзбек тили грамматикаси қоидалари асосида текширганида ҳам матн худди шу расмдагидай қизил чизиқлар билан бўялган бўларди (албатта расмдагичалик кўп эмас лекин деярли ҳар бир қаторда қизил чизиқ бўларди).

ў, қ, ғ, ҳ лар ва "опечатка"ларни бирма-бир санаб чиқиш шарт эмасдир.
ПС: Охиригача ўқимадим. 8-бетгача кўз югуртириб чиқдим холос.

[Hero]

Raxmat Omon aka albatta hatolarim va kamchiliklarimni taxlayman

[albatros]

Jahon fani, xususan tabobat ilmi taraqqiyotiga ulkan hissa qo’shgan Abu Ali ibn Sino O’rta Osiyo tuprog’idan yetishib chiqqan vatandosh allomalarimizdan biri hisoblanadi. U 370 –hijriy yili safar oyining boshida (980 – yil avgust oyining ikkinchi yarmida) Buxoro yaqinidagi Afshona qishlog’ida dunyoga keladi, besh yoshga kirgach, Ibn Sinolar oilasi poytaxt - Buxoroga ko’chib keladi va uni o’qishga beradilar. Ibn Sino avval Qur’on, til va adabiyot darslarini o’qiydi va o’n yoshga yetar –yetmas bu darslarni to’la o’zlashtirib oladi. Ayni vaqtda u mantiq, hisob, aljabr, handasa va falakiyot bilan ham shug’ullanadi. Shu bilan birga Ibn Sino tabiiy fanlarni, xususan sevib o’rgnadi. U o’zining tug’ma iste’dodi va favqulotda mehnatsevarligi tufayli darslarini osonlik bilan o’zlashtirar va hatto muallimlariga noma’lum bo’lgan narsalarni ham kitobdan mustaqil o’qib o’rganardi.. Ayniqsa tib ilmida u juda tez kamol topa boshlaydi. “Tib ilmi – deb yozadi Ibn Sino o’z tarjimai holida , - qiyin ilmlardan emas, shu sababdan qisqa muddat ichida bu (fanga juda) ilg’orlab ketdim, endi hatto bilimdon tabiblar ham kelib huzurimda tib ilmidan saboq oladigan bo’ldilar. Bemorlarni ham davolab turardim va (shu yo’sinda) orttirgan tajribalarim natijasida muomila eshiklari menga shu qadar (keng) ochilib ketdiki, uni ta’riflab berish qiyin”.
Ibn Sino o’n yeti yoshidayoq Buxoro xalqi orasida mohir tabib sifatida dong chiqardi. O’sha kezlarda Somoniylar davlatining boshlig’iNuh ibn Mansur kasal bo’lib, saroy tabiblari uni davolashda ojiz edilar. Buxoroga yangi chiqqan yosh tabibning ovozasi saroga ham yetib borogan edi, uni amirni davolashga taklif qiladilar va uning nazoratida davolangan bemor tez fursatda oyoqqa turadi. Buning evaziga Ibn Sino saroy kutubxonasidan foydalanish imkoniyatiga ega bo’ladi. Bu kutubxona o’sha vaqtda butun ‘rta va Yaqin Sharqdagi eng katta va boy kutubxonalardan sanalardi. Bir necha yil davomida kecha-kunduz tinmay mutolaa qilish natijasida Ibn Sino o’z bilim doirasini mislsiz darajada kengaytiradiki, u davrda shu qadar bilimga ega bo’lgan boshqa bir kishini toppish mushkul edi.
Ibn Sino o’z davridagi olimlar, jumladan, Abu Rayhon Beruniy bilan bo’lgan ilmiy munozaralari taxminan shu yillardan boshlanadi. U o’zining birinchi yirik asarlarini ham Buxoroda 1000 – 1001 yillarda yozgan.
999-yili Qoraxoniylar Buxoroni zabt etib, Somoniylar davlatini yiqitadilar. Bundan tashqari, ayrim feudal hukmronlari orasida o’zaro urushlar hamon tinmay davom etar va bu voqealar Buxoroda tinch va xotirjamlikda ilmiy ishlarni davom ettirishda hech qanday sharoit qoldirmagan edi. Buning ustiga 1002-yili Ibn Sinoning otasi vafot etadi. Oqibatda Ibn Sino Buxoroni tark etib, Xorazm(Urganch)ga ketadi.
Xorazm ham O’rta Osiyoning qadimiy boy va madaniy viloyatlaridan biri bo’lib,,XI asrning boshlarida u yerda ilmiy hayot ancha rivojlangan edi. O’sha vaqtda Urganchda ko’pgina zamonasining taniqli olimlari yashar va ijod etar edilar, buyuk Abu Rayhon Beruniy(973-1048) shular jumlasidandir.
O’sha vaqtdagi g’aznaviylar hukmdori Sulton Mahmud (998-1030) Xorazm yerlarini o’z davlatiga qo’shib olishga harakat qiladi. Unga tobe bo’lishni istamagan Ibn Sino taxminan 1010-1011 yillarda Xorazmdan maxfiy ravishda chiqib, Xuroson tomon yo’l oladi va KAsbiy dengizining sharqi – janubida joylashgan Gurgon amirligiga yetib keladi. Bu yerda u Abu Ubayd Juzjoniy bilan tanishadi, shundan boshlab u yigit Ibn Sinoga eng yaqin va sodiq shogird bo’lib qoladi hamda ustozining oxirgi nafasigacha undan ajralmaydi.
Ko’p o’tmay Ibn Sino Gurgonda o’zining ilmiy ishlari va abiblik faoliyatini yana boshlab yuboradi. Tabobatga oid mashhur asari “Kitob al-qonun fi-tib” (“Tib qonunlari”)ning birinchi kitobini va ba’zi bir boshqa asarlarini yozishga kirishadi.
1014- yili Ibn Sino Gurgonni ham tark etadi va bir qancha muddat Ray va Qazvin shaharlarida turgandan keyin HAmadonga keladi va buvahiylar hukmdori Shams ad-davla (997-1021) xizmatigakiradi- oldin saroy tabibi bo’lib ishlaydi, so’ngra vazirlik mansabiga ko’tariladi. Davlat ishlari bilan band bo’lishiga qaramay ilmiy ishlarni davom ettiradi va qator asarlar yaratadi, o’zining yirik falsafiy qomusi “Kitob ash-shifo”ni shu yerga yozishga kirishadi. Yuqoridagi nomi zikr etilgan Juzjoniyning yozishicha, Ibn Sino jismoniy jihatdan ham juda baquvvat kishi bo’lgan. Biroq shaharma-shahar darbadarlikda yurish, kechalari uxlamasdan uzluksiz ishlash va bir necha bor ta’qib ostiga olinib, hatto hibsga yotishlar olimning salomatligiga ta’sir etmay qolmadi. U 28 hijriy yilning ramazon oyida (1037-yilning iyunida) 57 yoshida Hamadonda vafon etdi. Uning qabri hozirgacha saqlanib qolgan.
Ibn Sino haqiqiy qomusiy olim sifatida o’z davridagi fanlarning hammasi bilan muvaffaqiyatli shug’ullangan va ularga oid asarlar yaratgan. Turli manbalarda uning 450 dan ortiq asarlari qayd etilgan bo’lsa ham, zamonlar o’tishi bilan ularning ko’pi yo’qolib ketgan va bizgacha 242 tasi yetib kelgan. Shundan 80 tasi falsafa, ilohiyot va tasavvufga tegishli, 43 tasi tabobatga oid, 19 tasi mantiqqa, 26 tasi ruhshunoslikka, 23 tasi tabiyot ilmiga, 7 tasi falakiyotga, 1tasi riyozotga, 1tasi musiqaga, 2 tasi kimyoga, 9 tasi odob ilmiga, 4 tasi adabiyotga va 8 tasi boshqa olimlar bilan bo’lgan ilmiy yozishmalarga bag’ishlangan.
Olimning bizgacha yetib kelgan umumiy falsafaga oid eng yirik asari va muhim asari “Kitob ash-shifo” deb atalgan. Uni o’z davrining ilmiy qomusi desa bo’ladi.U 4 qismdan iborat: 1) Mantiq; 2)tabiiy fanlar; 3)riyoziyot; 4) ilohiyot. Bu asarni arabcha matni qsman bir necha marta nashr etilgan bo’lsa ham, u biror tilga hali to’la ravishda tarjima etilmagan, faqat ayrim bo’limlariginaturli g’arb va sharq tillarida chop etilgan.

[albatros]

II

Falsafaga oid ikkinchi asari “Kitob an-najot” (“Najot kitobi”) bo’lib, unda “Kitob ash-shifo”ning mazmuni qisqartirilib bayon etilgan.
Ibn Sinoning eng so’ngi yirik falsafiy asari “Al-ishorat va-t-tanbihot”(“Ishoralar va tanbehlar”) bo’lib, unda olim falsafaning asosiy masalalarini qisqa iboralarda bayon etgan.
Ibn Sinoning eng so’ngi yirik falsafiy asarlaridan eng muhimi “Donishnoma”(“Bilim kitobi”) hisoblanadi. Bu asarning forscha matni va ruscha tarjimasi nashr etilgan.
Ibn Sino bu asarlarida o’zidan oldingi va o’z davridagi tabiiy fanlar va falsafaning yutuqlaridan foydalangan holda shunday bir falsafa yaratdiki, bu falsafani o’rta asr Sharqidagi nazariy bilimlarning eng yuqori cho’qqilaridan biri deb ta’riflash mumkin.
Fanlarni ma’lum bir tartibda turkumlarga ajratish, ya’ni ularni tasniflash tabiatshunoslikning muhim va asosiy masalalaridan biri, uni hal qilish uchun ma’lum bir falsafiy nuqtai nazardan yondoshish talab etiladi. Shuning uchun ham bu masala bilan doimo o’z davrining buyuk mutafakkirlari bosh qotirib kelganlar. Ibn Sino ham bu muhim masala bilan shug’ullanib, ma’lum qoidalarga asoslangan o’ziga xos tasnif tuzgan.
Ibn Sinoning falsafiy ta’limotlari faqat Sharqdagina emas, balki G’arbiy Yevropa mamlakatlarida ham keng yoyildi va Uyg’onish davrida ilmiy dunyoqarashning vujudga kelishida katta ahamiyatkasb etdi.
Ibn Sinoning tabobat fani sohasidagi xizmatlari ayniqsa buyukdir U o’z asarlarida eng qadimdagi fanlardan biri bo’lgan tibbiyotning o’zidan oldingi ming yillik taraqqiyotiga yakun yasabgina qolmay, uni yangi yuqori bosqichga ko’tardi, hatto bu fanning keyingi asrlarda erishgan bir qancha yutuqlarini oldindan ko’ra bildi.
Ibn Sinoning bizgacha yetib kelgan tibbiy asarlari 30 dan oshadi. SHulardan asosiylari o’zbek tiliga tarjima qilinib nashr etilgan.
Ibn Sinoning tabobatga oid eng yirik shoh asari “Kitob al qonun fi-t-tib” (“Tib qonunlari”) kitobi hisoblanadi. O’z davridagi tibbiyot faning mufassal qomusi hisoblanagan bu asarda inson sog’lig’i va kasalliklariga oid bo’lgan barcha masalalar mantiqiy tartibda to’la bayon etilgan. “Qonun” 1012-23 yillar mobaynida yozilgan bo’lib, uning qo’lyozma nusxalari tezlik bilan tarqaladi.
Bu asar ko’p o’tmay Yevropaga ham yetib keladi. XII asrdayoq Kremonalik Gerard(1114-1187) “Qonun”ni arabchadan lotin tiliga tarjima qiladi va shundan keyin Yevropa dorulfununlarida tabobat faniIbn Sino asarlari bo’yicha o’qitila boshlaydi. “Qonun” o’zining asosiy qo’llanma va darslik sifatida qiymatini 500 yilldan ortiq vaqtgacha saqlanib qoldi. Birinchi bor u Uyg’onish davridagi insonparvarlik markazlaridan biri bo’lgan Strasburg shahrida 1473 yili bosilib chiqadi. Umuman “Qonun” 40 martadan ortiq to’la holda nashr etilgan. Ayrim qismlarining nashri esa son-sanoqsizdir.
Uning arabcha matni 1593 yiliyoq Rimda nashr etilgan edi. Keyinchalik XIX asrda bir necha bor qaytadan bosildi. “Qonun”ning ayrim qismlari ingliz, nemis va fransuz tillariga ham tarjima qilingan bo’lsada, bu munim asar keying vaqtlargacha hozirgi zamon tillaridan birortasiga to’la holda tarjima qilinmagan edi. Bu qiyin va ma’suliyatli ishni o’zbek sharqshunoslari tabiblar bilan hamkorlikda amalga oshirdilar: “Qonun”ning beshala kitobi o’zbek va rus tillarida 1954-61yillar mobaynida Toshkentda nashr etildi. 1980 yili Ibn Sino tug’ilganiga 1000 yil to’lishi munosabati bilan “Qonun”ning ikkinchi tuzatilgan nashri e’lon qilindi.

[Nigora Umarova]

[MOD]albatros, forumda muhokama uchun mavzular joylashtirib boriladi. Shunday ekan, Sizdan iltimos, yuqoridagi ikki xabaringiz ko'rinishidagi xabarlarni www.fikr.uz saytiga joylashtirsangiz maqsadga muvofiq bo'ladi.[/MOD]

[albatros]

Сообщение от albatros

Abu Ali Ibn Sino va uning asarlari haqida.

Оффтоп:

Ushbu ma'lumotlarni tayyorlashda Abu Ali ibn Sino “Tib qonunlari” (Toshkent. A.Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti.1993-yil.
1-jild. Ubaydulla Karimov. Hamidulla Hikmatullayev) kitobidan foydalanildi.

[Fayzbek]

Сообщение от albatros

Ibn Sino o’z davridagi olimlar, jumladan, Abu Rayhon Beruniy bilan bo’lgan ilmiy munozaralari taxminan shu yillardan boshlanadi. U o’zining birinchi yirik asarlarini ham Buxoroda 1000 – 1001 yillarda yozgan.
999-yili Qoraxoniylar Buxoroni zabt etib, Somoniylar davlatini yiqitadilar. Bundan tashqari, ayrim feudal hukmronlari orasida o’zaro urushlar hamon tinmay davom etar va bu voqealar Buxoroda tinch va xotirjamlikda ilmiy ishlarni davom ettirishda hech qanday sharoit qoldirmagan edi. Buning ustiga 1002-yili Ibn Sinoning otasi vafot etadi. Oqibatda Ibn Sino Buxoroni tark etib, Xorazm(Urganch)ga ketadi.
Xorazm ham O’rta Osiyoning qadimiy boy va madaniy viloyatlaridan biri bo’lib,,XI asrning boshlarida u yerda ilmiy hayot ancha rivojlangan edi. O’sha vaqtda Urganchda ko’pgina zamonasining taniqli olimlari yashar va ijod etar edilar, buyuk Abu Rayhon Beruniy(973-1048) shular jumlasidandir.
O’sha vaqtdagi g’aznaviylar hukmdori Sulton Mahmud (998-1030) Xorazm yerlarini o’z davlatiga qo’shib olishga harakat qiladi. Unga tobe bo’lishni istamagan Ibn Sino taxminan 1010-1011 yillarda Xorazmdan maxfiy ravishda chiqib, Xuroson tomon yo’l oladi va KAsbiy dengizining sharqi – janubida joylashgan Gurgon amirligiga yetib keladi.

Биз арабча манбаларда Абу ал-Райҳон(Кунья:Райҳоннинг отаси) Муҳаммад ибн Аҳмад(Муҳаммад Аҳмад ўғли) ал-Беруний ал-Ҳоразмий (Нисби:Ҳоразмда шаҳар ташқарисида туғилган) кўринишида келадиган қомусий олим номини форсчасига Абу Райҳон Беруний кўринишида таниймиз. Сабаби 70 йил давомида Собиқ Шўро тузуми вақтида Пайғамбаримиз исмларини ва Динни ерга уриш, иложи борича Муҳаммад ва Аҳмад исмларини халқ назаридан йироқлаштиришга ҳаракат қилинди. Бундай ҳолатларни Соҳибқирон Амир Темур, Мирзо Улуғбек, ал-Ҳоразмий сиймоларида ва исмларида ҳам кўриш мумкин. Шу ўринда Ислом Каримовнинг очиқчасига айтган ушбу сўзларини келтириш жуда жоиз деб биламиз:
“Совет давридаги ёзилган тарихни ўқитишга мутлақо қаршиман. Мустамлакачи қачон қарам бўлган халқ ҳақида холис ва адолатли фикр айтган! Улар бор куч-ғайратларини Туркистоннинг ўтмишини камситишга, бизни тарихимиздан жудо қилишга сарфлаганлар”

Олимни ўз номи билан Муҳаммад ал-Беруний ёки Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний номи билан аташ вақти келмадимикин?

Бу ҳақида фикрларингизни кутиб қоламан Ҳурмат ва эҳтиром ила Файзбек.

[Fayzbek]

70 йил давомида қилинган илмий ишлар араб ва форс тилларини мукаммал билмайдиган мутахассислар ва сиёсий ўйинлар сабаб кўпгина ҳатолар мавжуд. Бу ҳатоларни тўғрилаш бизни зиммамизга тушмоқда. Абу ал-Райҳон атамаси китобларда фарзанди исми ёки жой номи дея келтирилади. Араблар Пайғамбаримизни ҳам куньялаб Абу ал-Қосим яъни Қосимни отаси дея аташган.
Муҳаммад ибн Аҳмад асл исми бўлиб топилади. Иккаласи ҳам пайғамбаримиз исмидир.
Ал-Беруний ал-Ҳоразмий нисби бўлиб бу ҳақида ҳар-хил манбаларда турличадир. Бирун - шаҳардан ташқарида маъносини англатади дейилса, Ҳиндостонда ёки эрондаги афсонавий Бируни қишлоғи ҳаттоки Бурунли-бурни катта маъносида деган фикрлар учрайди. Лекин бунга Ибн Сино билан ёзишмалари нуқта қўяди яни унинг Ҳоразмлик эканини тасдиқлайди.

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от OmoN

шаклида тузилса "чиройлироқ" бўларди.

Мана шундай таҳлилий фикрлар ҳамманинг фикрини бойитади. Хатоларимизни шундай дўстона кўрсатиб боришимиз мақсадга мувофиқдир.

[Fayzbek]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Мана шундай таҳлилий фикрлар ҳамманинг фикрини бойитади. Хатоларимизни шундай дўстона кўрсатиб боришимиз мақсадга мувофиқдир.

Бу гапингизга қўшиламан. Мен юқорида сўз юритаётган мавзуда журналистлар ҳам кенгроқ ОАВ да сўз юритса яхшироқ бўлармиди. Бир куни бир ўқитувчи интерактив метод орқали дарс ўтиш учун талабаларга икки варақли кундалик методи бўйича Хоразмий ижодини ўрганиб келишни топширади. Кейин ўзи Муҳаббатномани ёзган Ҳоразмий бўйича тайёрланади. Ўқувчилар эса кимидир Муҳаммад ибн Мусо Ҳоразмий, қайсиси Комил Ҳоразмий яна бошқалари бошқасин ёзиб келган. Бири ал-Жабр вал муқобалани ёзган деса яна бири бошқасини даво қилади. Ўқитивчи тилшунос эмасми Муҳаббатномани ёзган Ҳоразмийдан бошқа Ҳоразмий йўқ деб ўйлаган экан. Бу бўлган воқеа, шундан кейин ўша ўқтувчи келиб мендан И-нет орқали ҳамма Ҳоразмийлар ҳақида маълумот йиғиб беришни илтимос қилди. Сабаби Собиқ иттифоқ даврида Муҳаммад исмини иложи борича халққа эълон қилинишдан тийилишди. Бу ҳолат А. Темур, Улуғбек, ал Ҳоразмий, ал Беруний сингари олимлар исмларида ҳам мавжуддир.