Oila mustahkamligida sharq donishmandlari fikrlarining o'rni
 

Respublikamiz Prezidenti I. A. Karimov ajdodlarimiz merosiga yuksak baho berib: «O’tmishdagi Allomalarning bebaho merosi qanchadan-qancha avlodlarning ma’naviy-ruhiy ongini va turmush tarzini shakllantirgan edi va u hamon ta’sir ko’rsatmoqda.» deydilar. Sharqda yaratilgan qator musulmon etikasining noyob namunalari bo’lgan asarlar ham yuqoridagi gaplarni quvvatlagan holda, yoshlarni, oila farovonligini ma’naviy-axloqiy shakllantirishda asosiy mezon-qoida, qo’llanma, maslahatdan iborat pandnomalar sifatida xizmat qilib kelmoqdaki, ularni yanada chuqurroq o’rganish va oila atalmish jamiyatning asosini mustahkamlash uchun foydalanish foidadan holi emas.

A.Temur fikrlari
 

O’zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 17-moddasida ko’zda tutilgan: “Nikoh’lanuvchi yoshlar tibbiy ko’rikdan faq at ularning roziligi bilan o’tkaziladi” – degan qoidadan ko’tilgan maqsad muddao g’oyat qutlug’dir. Bu masala qadimdan o’zbek halqiga mos narsa bo’lib, bu haqida Sohibqiron Amir Temur o’z tuzuklarida yozadi: «Kelin izlamoqqa etibor berdim. Bu ishni davlat yumushlari bilan teng ko’rdim. Kelin bo’lmishning nasl-nasabini, yetti pushtini surishtirdim. …Sog’lik…, jismonan kamolotini aniqladim, barcha qusurlardan holi bo’lsagina kelin tushurdim». Bu so’zlarda o’z qonining tozaligini saqlash, uning aynishiga yo’l qo’ymaslik va uni oldini olishga intilishini ko’rish mumkun. Bu qoida moh’iyatan jamiyatda sog’lom oilani shakllantirish, sog’lom avlodni dunyoga keltirish va ularni barkamol bo’lib tug’ilishini taminlashga qaratilgan ananadir.

A. Navoiy fikrlarining hozirgi kundagi ahamiyati
 

Bu borada ayniqsa Yusuf Xos Xojibning «Qutadg’u bilig», Kaykovusning «Qobusnoma», Shayx Sa’diyning «Guliston» va «Bo’ston», Abdurahmon Jomiyning «Bahoriston», Husayn Koshifiyning «Ahloqi Muhsiniy», Jaloliddin Dovoniyning «Ahloqi dovoniy», Muhammad Sodiq Qoshg’ariyning «Adab as-solihiyn» va A. Navoiyning «Mahbub ul-qulub» va «Hayrat ul-abror» kabi asarlari o’zbek milliy axloqini, ma’naviyatini va qadriyatini yuksaltirishda katta e’tiborga molik shoh asarlardir. Alisher Navoiy bundan tashqari fan, madaniyat, ma’rifat ishlarini yo’lga qoyishda, yurtni obodonlashtirishda kata xizmatlar qildi va til, adabiyot, musiqa, tarix, falsafa, astronomiya, tarbiya nazariyasi sohalarida juda ko’p ilmiy asarlar yaratdi.
A. Navoiy o’z asarlarida ota-onaning yaxshi sifatlarini ulug’laydi. Bunday sifatlarning ularda jamuljam bo’lishi bola tarbiyasida muhim rol o’ynashini ko’rsatib o’tadi. Oila tarbiyasi kabi katta masuliyat birinchi navbatda ota va ona zimmasiga tushadi. Shu o’rinda bir narsani aloh’ida aytish kerakki, bolalar tarbiyasida asosiy tasirchan kuch-qudrat bu – Onadir. Bu haqida uning ayollar haqidagi fikrlari diqqatga sazovordir, sababi : «Yaxshi xotin-oilaning davlat va baxti. Uy egasining xotirjamligi va osoyishtaligi undan. Husnli bo’lsa, ko’ngil ozig’i, xushmuomala bo’lsa, jon ozig’idir. Oqila bo’lsa, ro’zg’orda tartib-intizom bo’ladi. U beandisha bo’lsa, ko’ngil undan ozor chekadi, yomonlik axtaruvchi bo’lsa, undan rux azoblanadi. Agar mayxo’r bo’lsa, uy odobliligi yo’qoladi, aqlsiz bo’lsa, oila rasvo bo’ladi.»
A. Navoiy oiladagi ayrim illatlarni va o’zaro kelishmovchiliklarni bola tarbiyasiga salbiy ta’siri va uning buzilishiga sabab bo’luvchi asosiy omillar haqida ham yozadi. Yaxshi va yomon xulqlar va ularning kelib chiqishi sabablarini ko’rsatib beradi. Bolada paydo bo’ladigan yomon xulqlarni oldi olinmasa, bora-bora illatga aylanadi deb uqtiradi. Hatto ularning ota-onalarining so’gligi, ma’naviyatidagi qusurlar sabab bolaning kamolatga kelishida qaytarib bo’lmas ayanchli nuqsonlar hosil qilishini aytib o’tadi, bu quyidagi baytida ham o’z ifodasini topgan:
Bunqa qisqacha ta’rif beradigan bo’lsak, tarbiya avvalom bor oilaviy muhitdan kelib chiqqan holda bo’ldi. Ota-bobolari qanaqa bo’lsa, bola ham shunday bo’ladi. “Qush uyasida ko’rganini qiladi” deganimiz gap ham yuqoridagi jumlani qo’llab quvvatlaydi. Ota-onalarning butun h’ayoti, ularning fuq arolik q iyofasi, manaviy dunyosi bola tarbiyasining negizini tashkil etadi. Zotan ota-ona bolalari uchun aziz va muqaddas kishilardir. Shu sababli ularga taqlid qiladilar, ularga o’xshashga intiladilar.

A. Navoiyning farzand tarbiyasi haqidagi fikrlari
 

Oilada bola tarbiyasi masalasi buyuk mutafakkir Alisher Navoiy merosida ham munosib o’rinni egallaydi. Uning fikricha jamiyatning yetukligi, uning taqdiri va kelajak yoshlar kamoloti bilan bog’liqdir. Shunga ko’ra bola tarbiyasi ota-onalar oldida turgan olijanob vazifadir, deydi. Mana shu o’rinda A. Navoiyning bir baytlarini keltirib o’tsak:
Ulga erur tiflga shoista ish
Bilki kichiklikda erur parvarish
Qatraga chun tarbiyat etdi sadaf
El boshiga chiqquncha topdi sharaf
Bunga endi ozgina tushuncha berib o’tsak: Tifl ya’ni bolani kichikligidan yaxshi tarbiyalash, sadaf qatoriga kirgan qatra durlar singaridir va odamlar orasida uluglanishi, ezozda bo’lish sharafiga muyassar bo’ladi. Xuddi shuningdek, ota-ona go’yo sadaf, bolalar esa ularning bag’ridagi qatralar-durlardir.

A. Navoiyning ota-onaga hurmat haqidagi fikrlari
 

Tarbiyaning yana biri ota-onani h’urmat qilish; buni bajarish uning uchun majburiyatdir. Bu ikkisiga xizmatni birdek qil, xizmating qancha ortiq bo’lsa h’am, kam deb bil. Otang oldida boshingni fido qilib, onang boshi uchun butun jismingni sadaqa qilsang arziydi! İkki dunуoning obod bo’lishini istasang, shu ikki odamning roziligini ol! Tunu kuningga nur berib turganning birisini oy deb bil, ikkinchisini quуosh. Ularning so’zlaridan tashqari bir narsa уozma, ular chizgan chiziqdan tashqariga bir qadam h’am bosma. Hamma xizmatni sen adab bilan bajar, «adab» so’zidagi «dol» kabi qomatingni xam qil.
Bundan so’ng rah’m inomini o’zingga qarz deb bil; o’sha toifadagi odamlarga rah’m qilishni farz h’isobla.

A. Navoiyning ibo hayo va chimildiq ichidagi hayotning oshkor etib bo'lmasligi haqida fikrlari
 

Bu hikoyni keltirishimdan sabab hozirgi kunda ko'cha kuyda qiz bilan yigitlarning uchrashib turishi va chimildiq ichidagi masalalardi ko'cha kuyda gapirib yurishlari avj olgan mahalda bu masalalarning to'gri emasligini tushuntirish maqsadga muofiq bo'lsa kerak, deb oyladim.

No’shirvon valiahdligi chog’ida bir qizning ishqi bilan notavon ahvolga tushib qoldi. Ko’ngli g’uncha singari to’la qon edi, lekin g’am sirlarini pinxon tutardi. Unga visol muyassar bo’lgunga qadar cheksiz azob-uqubat va tashvishlarni boshidan kechirdi.
Bir kun u chamanzordan xilvat joyni tanlab, gulrux yori bilan suhbat qurdi. Baxtiyor shahzoda yorini quchmoqchi bo’lgan edi, gulruzor ham bunga rozi bo’ldi. Dilbar hamdami tomon u qo’lini uzatganda, bir tup nargisga shahzodaning ko’zi tushib qoldi. Shunda ahvoli o’zgarib, u qo’lini tortib oldi. Sumanbar yori hayron bo’lib, so’radi:
- Qo’lingizni uzatganingiz nimasi-yu, yana tortib olganingiz nimasi? Adabli shoh bunga shunday javob berdi:
- Shunday bir visol damida menga monelik qilgan narsa nargisning shahlo ko’zi bo’ldi. Hayo ko’zi bilan olijartoblik bu ishda unga kuch bermadi. Uning nargisdek ko’zlari yoshga to’lib, o’rnidan turdi-da, bu ishdan voz kechdi. Oxirida uning bu sof niyatliligi, shunday hayochanligining xosiyati uni butun olamga shoh qildi, adolati esa olamni panohiga oldi.
Aysh, ey Navoiy, qancha dilkash bo’lsa ham, lekin adab bilan hayo undan yaxshiroqdir.

A. Navoiyning oilada farzandga bo'lgan munosabatda ta'lim-tarbiyaning o'rni haqidagi fikrlari
 

Фарзанд - эр хотин қайчисининг михи дея бежиз айтишмайди доно халқимиз. Унга бериладиган таълим-тарбиянинг жудаям кераклигини ҳазрат ҳам такидлайди.
Тaрбиянинг янa бири унгa илму aдaб ўргaтиш учун муaллим чaқиришдир. Ит етук тaълим oлгaни сaбaбли у тишлaб кeлгaн oв хaлoл ҳисoблaнaди. Ювгaн билaн тoзa бўлмaйдигaн ит oлим бўлгaн экaн, ўғлинг билимсизлигичa қoлиб кeтсa, aжaб кaмчилик бўлaди. Унгa сeнинг шaфқaт қилишинг фoйдaлидир, лeкин бунинг oртиқчaси зaрaр. Вoқeъ бўлaдигaн бaлoлaрдaн уни ўз мeҳринг билaн aсрaшинг бoлaнг oлдидa сeндaги тaвoзуъни билдирaди.

Ибн Сино тарбиявий қарашларида оила ва оилавий масалаларида ота-она ўрни
 

Шахс маънавияти дастлаб оила шароитида шаклланади ва жамият маънавиятини белгиловчи мезон сифатида намоён бўлади. Оила тарбияси масалалари бўйича махсус Абу Али Ибн Сино «Тадбир ал-манозил» номли асарини ёзган. Унда олим ота-онанинг болаларни тарбиялашдаги вазифаларини ёритган. Асарда оилада ота-онанинг вазифаси ва бурчига ва оила муносабатларига тўхталар экан, айникса ота-оналарнинг оилада мехнатсеварлиги билан фарзандларини хам касб ва хунарга ўргатиш борасида муҳим фикрлар баён этади. Ота оилада ўз фарзандларига хар томонлама юриш-туришда, нутк одобида, сўз маданиятида, ўзаро муомала жараёнида энг муҳими амалий иш фаолиятида тўғрилик ва хаққонийлик, самимийликка намуна бўлмоғи керак. Оилада фарзанд тарбиясининг тўғри йўлга қўйишнинг асосий воситаси унинг маънавий оламида эътиқодни шакллантириш, деб ҳисоблаган эди олим.

Yuqoridagi mutaffakrlar fikrlariga ko'ra farzand tarbiyasida ota-ona va muallimlar o'rni yoritilgan edi...
 

Шу ўринда атрофдаги жамиятнинг фарзанд тарбиясига тасири ва қандай инсонлардан илм олмоқлик тўғрисида қуйидаги қаторларни келтираяпман:

Кел э толиб, кўзинг ибрат билан оч,
Муҳаббатсиз кишидин қуш бўлуб қоч.
Муҳаббат аҳлининг жўёни бўлғил,
Ўшал ким учради, қурбони бўлғил.
Кишининг кўнгли ким бегона бўлса,
Эрур душман агар ҳамхона бўлса.
Муҳаббатсизки бўлди қар қаю зот,
Агар фарзанди шириндур, эрур ёт.
Муҳаббат бўлмаса ҳар кимда, эй хайр,
Отанг бўлса эрур бегонау ғайр.
Ақориб юрмаса кўнгли оқориб,
Қўлингдин келса ҳеч ўлтирма бориб.
Агар бегонаенинг доғи бўлса,
Анга сарф эт, кўзунгнинг ёғи бўлса.
Жигарбандинг юрокинг гўшасидур,
Анинг меҳри Қиёмат тўшасидур.
Анингдек ёр ила чун айладинг аҳд,
Ичурса заҳр, ани билмак керак шаҳд.
Тилоса бўркни, бермак керак бош,
Агар жон истаса, қайтармағил қош.
Агар бўлсун десанг енгил оғирлар,
Чиқиб бир ёна, тоб, бирён бағирлар.
Қилур суҳбат асар, эй толиби роҳ,
Мунунгдек жорий бўлди одатуллоҳ.
На ким туз конига тушса, бўлур туз,
Ки андин ўтса неча кеча —кундуз.
Агар чандики ноқобиллиғинг бор,
Некулар жамъидин айрилма зинҳор.
Агар чиқса йипакнинг жамъидин лос,
Бўлур ғарқи сиёҳи аййуҳаннос.
Ўзин қилса қаю мис нуқраға замм,
Қўяр мис отини халқ ўғли дирҳам.
Олур суҳбатда бир —бирдин киши баҳр,
Агар кўп чашма бир бўлса, бўлур наҳр.
Жамоатдин ўзунгни қилма мумтоз,
Чопар кўп тўпдин айрилғон қуша боз.
Галага бўри чопса, эй фалоний,
Қаю айрилса, аввал тишлар ани.
Юрусант якка, дев бошингни янчар,
Қароқчи тўпдин айрилғонни санчар.
Худонинг раҳмати бўлса жамоат,
Эрур раҳматдин айрилғон қабоҳат.
На ул жамъики ғафлат аҳли бўлғай,
Баҳойимдин зиёда жаҳли бўлғай.
Аларнинг суҳбатин бил заҳри қаттол,
Бузар кўп суҳбатин, бил, бир бад афъол.
Керак суҳбат эли бир тану бир ранг,
Барас бар рўйи нохун бўлса ҳам нанг.
Агар келса музирр, нафрат қил андин,
Иилондин безарар бўлмас, бил, андин.

Саъдий Шерозийнинг ота-она давлати ва фарзад тарбиясида ҳунар ўрганмоқни ўрни ҳақидаги фикрлари
 

Бир ҳаким ўғилларига мундоқ панд берур эдиким: “Эй жон фарзандларим, ҳунар ўрганинглар негаким, мулк ва молға эътимот йўқдурур. Сийм ва зар хатар маҳалидадур – ё ўғри барчасини бирдан олур ва ё ҳаким оз-оз олиб йўқ этар. Аммо ҳунар чашмайи равон ва давлати бепаёндурким, агар ҳунарманд одам давлатдин тушса, ҳеч ғам ва алами йўқдур. Нединким, ҳунар анинг зотида улуғ давлатдур ва ҳар ергаким борса, соҳиби қадр бўлур ва мажлиснинг йўқорисида ўлтирур ва ҳунарсиз киши гадойлик қилур ва ҳар жойгаким борса, беқадр ва беъэтибор бўлур”.
Байт:

Саъдий Шерозийнинг фарзад тарбиясидаги қусурларнинг оқибати ҳақидаги фикрлари
 

Бир дервишни кўрдумким, бутун умри давомида битта ҳам фарзанд кўрмаган эди. Сўнгроқ кўпдан кўп дуо ва зорлиқлар қилғонидан сўнг хотини ҳомиладор бўлди.
Дарвеш деди:
- Агар Аллоҳ таоло менга бир ўғил берса, эгнимдаги ҳирқадан бошқа барча молимни дарвешларга нисор қилурман.
Иттифоқо, хотини ўғил туғди. Ваъдага муофиқ дарвешлар олдига дастурҳон ёзиб, таом бериб, бор-у йўғини сарф этди.
Фақир шу пайтлар шом Шом сафарига кетдим. Бир неча йилдан сўнгра қайтиб келиб, ул дарвешнинг маҳалласига бордим ва они аҳтардим. Топмай, ул ердаги ҳозир бор кишилардин сўрадим. Алар дедилар:
- Ул дарвеш зиндондадур.
Фақир онинг зиндонға тушганининг сабабини сўрадим.
Алар дедилар:
- Ўғли ароқ ичиб, маст ҳолида бир кишини ўлдириб қочди. Эмди онинг учун отасин тутуб, зиндонга солуб, оёғин занжир билан банд этмишлар.
Мен дедим:
- Бу болани Худодан ўзи тилаган эди.
Қитъа:

А. Навоийнинг оилада ҳалоллик ва тўғриликни одат қилишлик ҳақидаги фикрлари
 

Учaр юлдуз тўғри учгaни учун бoшдaн-oёғи тaмoм ўт бўлиб ёнди. Илoннинг тaнa тузилиши эгри-бугри бўлгaни сaбaбли xaзинa устидa ётсa ҳaм oғзидa зaҳaр. Янги oй эгрилигидaн чaрx қaдaми тургaн жoйдaн кўринaди. Сaллa ҳaм чирмaш ўрaлгaни учун бoшнинг устигa чиқиши лoйиқ тoпилди.
Йўқ-йўқ, бу ёзгaнлaримчa эмaс, бaлки бу гaплaримнинг ҳaммaси қaлaмнинг xaтoси. Егриликнинг ҳaм, тўғриликнинг ҳaм ўз ҳaқиқий тaърифи бoр; ёлғoн эгриликдaн, тўғрилик ҳaқиқaтдaн ибoрaтдир. Шaмъ ўз тўғрилиги билaн xурсaнд; бoшдaн-oёқ куйсa ҳaм, у нургa aйлaнaди. Яшин эгриликни oдaт қилгaн бўлиб, ҳaммaёқни ёритсa-дa, ернинг oстигa кирaди. Бoғбoн ўз еригa рeжa тoртмaс экaн, бoғнинг кўриниши чaнгaлзoргa ўxшaб қoлaди. Дeҳқoн aгaр мoлa бoсмaсдaн уруғ сoчсa, қaнчa бир xил сoчмaсин, экини, бaрибир, сувни тeкис ичмaйди. Ойнaнинг юзи қaнчa тeкис бўлсa, oй юзлининг юзи ҳaм шунчa тўғри кўринaди. Тeмир қaлпoқнинг юзи қaнчa сaйқaллaнгaн бўлмaсин, юзнинг aйлaнaси ундa чўзилгaн хoлдa aкс этaди. Жим тургaн сувдa қуёш aкс этaди: чaйқaлгaн сувдa эсa эгри кўринaди. Xaтo билaн ёлғoн гaпириш ҳисoбгa кирмaйди; чунки унинг ёлғoнлиги билингaч, ундaн қoчилaди.

Оффтоп:

Мир Алишер Навоий ҳазратлари ҳар бир сўзни жуда ҳам нозиклик билан чиройли кўринишда мажозий маънода ва сўз ўйинлари билан бериш орқали жудаям катта аҳамиятга эга масалаларда сўз юритганлиги учун хам бениҳоя ҳурматга сазовор деб ўйлайман. Боғбон ва Деҳқон образлари билан оилада Отанинг ўрнини кўрсатиб берган.

Луқмони ҳакимнинг фарзандига қилган 100 насиҳати
 

1. Эй фарзандим, улуғ ва қудратли Яратувчи – Аллоҳни тани.
2. Кимга панд – насиҳат қилсанг, аввало унга ўзинг амал қил.
3. Сўзни ўз қадринга лойиқ гапир.
4. Одамларнинг қадрини бил.
5. Ҳаммани ҳақ-ҳуқуқни англа.
7. Дўстни қийин кунда сина.
8. Дўстни фойда ва зиёнда имтиҳон қил.
9. Аблаҳ ва нодон одамлардан қоч.
10. Доно ва зийрак дўстни танла.
11. Яхши ишга қаттиқ кириш.
12. Аёлга қаттиқ ишонма.
13. Софдил ва доно кишилар билан маслаҳат қил.
14. Сўзни исботи билан гапир.
15. Ёшликни ғанимат бил.
16. Ёшликда икки дунё ишларини қилиб қол.
19. Ота-онани ғанимат бил.
20. Устозни отангдек азиз деб бил.
21. Ҳаржни киримга қараб қил.
22. Ҳамма ишда ўртача йўл тут.
25. Бировнинг уйига кирганда кўз ва тилингга эҳтиёт бўл.
26. Либосингни ва баданингни тоза тут.
27. Жамоат билан ҳамдард бўл.
28. Фарзандинга илму адаб ўргат.
32. Тунда турсанг оҳиста мулойим гапир, кундузи ён атрофингга эҳтиёт бўлиб гапир.
33. Оз ейиш ва оз гапиришни одат қил.
34. Ўзинга ёқмаган нарсани бировга раво кўрма.
35. Ишни аввал ўйлаб, чора-ю тадбир билан қил.
36. Ўқимай устозлик қилма.
37. Хотин ва болага сир айтма.
38. Одамларни яхшилигидан тама қилма.
39. Пасткашдан вафо кутма.
41. Барча ишда андишасиз бўлма.
42. Бугунги ишни эртага қолдирма.
43. Ўзингдан каттага ҳазил қилма.
44. Ўзингдан каттага сўзни чўзма.
45. Омий одамларга ёмон кўринмасликка урин.
46. Ҳожандманд кишини ноумид қайтарма.
47. Ўтган жанжални эслама.
48. одамлар яхшилигин ўз яхшилигинг билан аралаштирма.
49. Бойлигинг миқдорини дўсту душманга билдирма.
50. Қариндошни қариндошдан айирма.
51. Яхши одамни ғийбат билан ёд қилма.
52. Фақат ўзингни ўйлама.
60. Жиддий сўзни ҳазилга аралаштириб гапирма.
61. Бировни бировнинг олдида ҳижолат қилма.
62. Ўзингни ва яқинларингни одамлар олдида мақтама.
63. Хотинлардек ясанма.
64. Болаларинг нима деса ўшани қилаверма.
65. Қошу кўзинг билан имлаб чақимчилик қилма.
66. Айтган сўзингни яна такрорлама.
67. Бировни бемаъни кулдиришдан тийил.
68. Тилингни асра.
71. Иғвогар билан суҳбатдош бўлма.
72. Ўлганларни ёмонлаш билан ёмонламаки, бунинг фойдаси йўқ.
75. Улуғлар синовини яхшилик билан ёдла ва гумон қилувчи бўлма.
76. Ўз нонингни ўзгалар дастурхонида ема.
77. Мол дунё топаман деб ўзингни қийноққа қўйма.
78. Ишда шашқалоқликка йўл қўйма.
80. Ғазабинг келганда сўзни ўйлаб ва танлаб гапир
82. Қуёш чиққанча ухлама.
84. Катталардан олдинда юрма.
85. Одамлар сўзлашаётганларида сўзларига қўшилма.
89. Меҳмон ҳузурида бировга ғазабингни сочма.
90. Меҳмонга иш буюрма.
91. Девона маст билан сўзлашма.
92. Маҳалла бошида бекорчи ва бевошлар билан ўтирма.
93. Фойда-ю зиёнингга ўзингни уриб, обрўйингни тўкма.
94. Манман ва такаббур бўлма.
98. Ўзингни ўта хор қилмасликка интил.
99. Хоксор ва камтарин бўл.
100. Худодан қўрқиш, халққа инсоф қилиш, улуғларга хизмат, кичикларга шавқат, дарвишларга саҳоват, дўсту ёшларга насиҳат, дуiманларга юмшоқлик, жоҳилларга сукут, олимларга тавозуъ қилиш билан яша. Бировнинг молига тамаъ кўзи билан боқма.
Яна Луқмону ҳаким айтади: “Насиҳат бобида уч минг сўз ёздим, уч мингтадан уч калимани танлаб олдим. бу учтадан иккитасини эсда сақла ва бирини унутиб юбор, яъни Тангри ва ўлим яқинлигини ёдингда тут, қилган яхшиликларингни унут”.
Луқмони ҳаким яна деди: “Жимликда еттита ҳосият бор: тақинчоқсиз зийнат, салтанатсиз ҳайбат, меҳнатсиз ибодат, деворсиз қалъа, узрдан қутилиш, фариштадек озодлик, айблардан ҳолилик”.

Махтумқулининг фикрлари
 

ОТА-ЎҒИЛ ДАРДЛАШУВИ

Озодий:
- Ошкор эт сирингни, сақлама пинҳон,
Аммоки, сўзимдан чиқмагил, ўғлим!
Кунда юз ўй келар-кетар бу бошга,
Оғритма кўнглимни, йиқмагил, ўғлим!

Махтумқули:
- Уялардим, сирим фош айламасдим,
Ошкор қил, деб сўрар бўлсанг, Озодим!
Юз ўй келар-кетар ҳар кун бу бошга,
Истак бордир, сафар қилсак, Озодим!

- Жафо қилма ўзинг, чақир Мавлони,
Орзу қилма хонни, бекни, султонни,
Басдир бизга аввал Тангри бергони,
Қолдирма кўнглимни, кетмагил, ўғлим!

- Кетгимиз йўқ олти билан, беш билан,
Сайрон этсак неча тенгу тўш билан,
Магар шунда Қамгин кўнглим хуш бўлар,
Кўнгил қалқар, қарор этмас, Озодим!

- Варзишинг йўқ, ёшсан, кета билмассан,
Шовур бор, шовқин бор, чидай билмассан,
Ҳар ишга бош қўшиб, эта билмассан,
Кетмоқлик даъвосин қилмагил, ўғлим!

- Киши сўзламаса, сири фош бўлмас,
Яхшини, ёмонни билган ёш бўлмас,
Шу кез юбормасанг, кўнглим хуш бўлмас,
Раъйимиз қайтарма, қўйбор, Озодим!

- Бизни нечук бундай тарк этгусинг бор?
Бу йўл беҳудадир, чин кетгусинг бор.
Бас, кетмагил, сендан кўп тарсишим бор,
Қайғу, аламларга ботмагил, ўғлим!

- Қалбимга кирибдир Ислом ҳаваси,
Тангадир, дирҳамдир халқнинг тамаъси,
Кўнглим малул этма, қўрқув нимаси? –
Бир сафар ишидир, қўйбор, Озодим!

- Қуръон ўқиб юргил, яхши Каломдир,
Душман бераҳмдир, дининг Исломдир,
Йўллар қароқчидир, ўғри-ҳаромдир,
Ўлгунгми, қолгунгми, кетмагил, ўғлим!

- Синайин, кўрайин бу кун иқболим,
Яхши кун, яхши вақт, келганда солим,
Қасд этиб жонимга, етса ажалим,
Бу ерда бўлса ҳам, топар, Озодим!

- Билиб олай, ўзинг қаён отарсан?
Қандоқ ишдир, буни бундоқ тутарсан?
Айтгил, ахир, кимнинг билан кетарсан?
Оҳ чекиб, ҳар ёнга боқмагил, ўғлим!

- Жиловдори бўлгум Ёсирхон пирнинг,
Кўнгил қуши парвоз урар фақирнинг,
Бу кун етти кундир, "Алҳамд" ўқирмен,
Шод айла кўнглимни, қўйбор, Озодим!

– Озодий дер: бирга сафо сурайлик,
Йўқса, юборайлик, синаб кўрайлик,
"Омин!" деб тур, ўғлим, дуо берайлик,
Бир Аллоҳ ёр бўлсин сенга, бор, ўғлим!

– Махтумқули айтар: қолмишам чоғдан,
Кўнгил қуши талвос урар йироқдан,
Ҳар ерда Соғлигим тила Ул Ҳақдан,
Дуо қилиб, Ҳаққа ёлбор, Озодим!..

Махтумқулининг фикрлари
 

ОДАМ ҲАВВОСИДАН АЙРИЛМАДИМИ?!.

Нуриндан яратди икки азизни,
Буғдой еб, Беҳиштдан айрилмадими?
Уч юз йил ахтариб, саргардон бўлиб,
Одам Ҳаввосидан айрилмадими?

Одам Ато ҳаж айлади бош билан,
Юзин ювди кўздан оққан ёш билан,
Қобил урди ул Ҳобилни тош билан,
Ини оғосидан айрилмадими?

Во-вайло, ер юзи куфрда бўлди,
Нуҳнинг азоб суви жаҳонга тўлди,
Мусулмон бўлганлар кемага минди,
Нуҳ ҳам ўз ўғлидан айрилмадими?

Пайғамбар, подишоҳ, халифа бўлиб,
Қўлига муҳр олиб, насиҳат қилиб,
Бир куни кўнглига манманлик келиб,
Довуд қирқ ўғлидан айрилмадими?

Довуд ўтди, фарзандига ер қолди,
Худойимдан унга бир узук келди,
Нурдан бўлган ул узукни дев олди,
Сулаймон тахтидан айрилмадими?

Ҳақнинг Ўзи билан сўзлашган Мусо,
Ул вақтда йўқ эди унингдек расо,
Биби Марям ўғли – ҳазрати Ийсо,
Қочиб, кофирлардан айрилмадими?

Иброҳим Пайғамбар дунёга келди,
Орзу-армон билан Ҳожарни олди,
Кўп ўт ёқиб, Намруд ул ўтга солди,
Намруд ўз қизидан айрилмадими?

Яъқуб йиғлаб, ожиз бўлди кўзидан,
Ҳеч фойда топмади айтган сўзидан,
Орзули ёридан, гулдек юзидан -
Юсуф Зулайходан айрилмадими?

Чаҳорёр ёш тўкиб, ул Пайғамбардан,
Шайхлар муридидан, шоҳлар навкардан,
Тўти ҳамроҳидан, занбур шакардан,
Булбул гулистондан айрилмадими?

Махтумқули, таълим олгил устоддан,
Бу дунёда ҳар ким кечар бир отдан,
Лайли Мажнунидан, Ширин Фарҳоддан,
Вомиқ Узросидан айрилмадими?

Махтумқулининг фикрлари
 

БУ ДУНЁНИНГ ҒАВҒОСИГА БОШ УРМА

Бу дунёнинг ғавғосига бош урма,
Ул ғавғога кирсанг, чиқа билмассан.
Малъун шайтон каби безаб, тош урма,
Сўнгра маҳкам бўлар, йиқа билмассан.
Тилингга ўргатмиш Ҳақни, санони,
Ранжитмагил ота бирла онони,
Тоғлардан, тошлардан улуғ гуноҳни,
Оғирдир гуноҳинг, чека билмассан.
Қорнингни тўйдирма ҳаром неъматдан,
Тилингни сақлагил турли ғийбатдан,
Олимларга қилма ёвуз туҳматдан,
Қорнинг ўтдан тўлар, тўка билмассан.
Дарвешларнинг бошларини хор этма,
Ўксикларни йиғлатибон зор этма,
Етимларнинг молин олиб, зўр этма,
Гуноҳни ғайрига тақа билмассан.
Ишқ дарёси жўшар – келар саходан,
Кўнглингни сақлагил ёлғон вақодан,
Ажал келар, тутар бир кун яқодан,
Соғингга, сўлингга боқа билмассан.
Яхши ният айла, яхши пеш айла,
Яхшиларнинг сўзин жонга нўш айла,
Сафар қилсанг, озиқ керак, дўш айла,
Ер остинда экин эка билмассан.
Мискин Махтумқули, ёқанг тутавер,
Хайр айлабон, ул шаробдан ютавер,
Уммат бўлсанг, Бируборга кетавер,
Расулнинг юзига боқа билмассан.

Yo'q ikkita TV ham kere...
 

Yana IKkita TV kerak bittasida futbol va ikkinchisida serial ko'rish uchun...

Билмасам энди...
 

Шундай пайтлари футбол ҳам сериал ҳам кўрмаслигим маълум бўлиб қолаверадида :shok:

Оффтоп:

Бўш вақтим ўзи асли бўлавермайди, униям китоб ўқиш, янгиликлар билан танишиш, И-нет, Уфорумдаги форумдошлар суҳбатидан баҳра олиш... бн ўтқизамиз. Ҳозир бўш вақтларимда Аҳмад Сакрнинг "КНИГА ОБ ИСЦЕЛЕНИИ Види исцеления, даруемое Кораном" Москва - Санк-Петербург "ДИЛЯ" 2007 китобини ўқияпман.

Оилада соғлом муҳит...
 

Бизнинг уломоларимиз эса инсон руҳий олами маънавият ва маърифат бн озиқланади дейишади. Шу ўринда маънавияли ва маърифатли инсон тушунчалари ҳақида олимлар ва уломалар фикрларни келтириб ўтсак:
«Маънавият» тушунчасининг ўзи «маъно» сўзининг жамъи бўлиб, моддийнинг тескариси – «моддий бўлмаган нарсалар» маъносини англатади. Исломий нуқтаи назардан қарайдиган бўлсак, маърифатнинг, яъни билимдонликнинг асоси ўзининг кимлигини, ҳаётдаги ўрнини ва мақсадини, бурчи ва масъулиятларини англашдан бошланади. ана шуларни тўғри англаб етмаган инсон ҳар қанча билимли бўлса ҳам маърифатли ҳисобланмайди. Бинобарин, маърифатнинг аввали Ҳаққ таолонинг борлигин мушоҳада этишдан бошланади. Тасаввуф таълимотига кўра инсонни камолотга етказувчи йўллардан бирининг «Маърифат» дея аталиши ҳам бежиз эмас.
«Маънавият» деганда инсоннинг руҳий олами, онги, ақли ва тафаккурининг жамъи, яъни дунёқараши тушунилади.
Маънавият руҳнинг мавжудлигини ва тананинг ўлимидан кейин ҳам яшаб қолишини, бинобарин, бу дунёда ҳам, охиратда ҳам танасининг ҳар бир қилган амали учун масъул эканини англашдан бошланади. Шу ҳақийқатни англаган лаҳзадан бошлаб инсоннинг маърифати ва маънавияти ўсиб, ривожланиб боради. Аммо руҳнинг мавжудлигини, инсон барча амаллари учун бу дунёда ҳам, охиратда ҳам масъул эканини англамасдан туриб, ҳар қанча кучли ақл соҳиби бўлса ҳам, кенг маърифатли ва юксак маънавиятдаги шахс бўлиш мутлақо мумкин эмас.

Бахтиёр оила китобидан
 

Маълумки, оила ҳар бир жамиятнинг бошланғич ҳужайраси ҳисобланади. Оила мустаҳкам, тинч, ҳалол ва пок бўлса, жамият ҳам осойишта, мустаҳкам, фаровон бўлади. Аксинча, оилаларда парокандалик, бузғунчилик бўлса, ҳалол-ҳаромнинг фарқи қолмаса, ўша жамият бузилади, тинчи йўқолади, охир-оқибат у чуқур таназзулга юз тутади.
Шунинг учун ҳам қадимдан ҳар бир жамият оила масаласига катта эътибор бериб, оилаларнинг мустаҳкам ва бахтиёр бўлиши учун имконида бор бўлган барча чора ва тадбирларни кўриб келган. Зотан, соф инсоний табиат худди шундай бўлишини тақозо қилади.
Аммо минг афсуслар бўлсинким, кейинги пайтларда Ғарбдаги баъзи бир жамиятларда «ҳуррият», «шахс эркинлиги» деган сохта шиорларни рўкач қилиб олган айрим бузғунчилар «Оиланинг кераги йўқ, никоҳ шарт эмас, у инсоннинг эркини чеклаб қўяди» деган даъвони кўтариб чиқишди.
Яна минг афсуслар бўлсинким, бу сафсатага ишонадиганлар ҳам чиқдилар ва кўпайиб бормоқдалар. Охир оқибат ҳозирга келиб, кўплаб муаммолар келиб чиқди: инсоннинг соф табиатига зид бўлган ушбу дунёқарашга қул бўлган юртларда оиланинг қадри қолмади, оила аъзоларининг ўзаро эҳтиромлари, меҳр мурувватларига футур етди. Эркак ва аёллар ўз оиласида тинч-тотув яшашнинг ўрнига ҳаром-хариш кайфу сафога берилдилар. Насл-насаб ҳақида қайғуриш улар учун ёт нарсага айланди. Фарзанд орттириш, бола тарбия қилиш уларга ёқмай қолди...
...Сиртдан қараганда, диний кўрсатмаларни бажариш қийин, шаҳватга эргашганларнинг йўлларида юриш осон бўлиб кўринади: Исломда ҳамма нарса ман қилинган-у, фақат биргина йўлга рухсат берилганга ўхшайди. Номаҳрамга қарама, у билан ёлғиз қолма, уйланмоқчи бўлсанг, олдин аҳлингнинг розилигини ол, маҳр бер, гувоҳ келтир ва ҳоказо – ҳаммаси қайдлаш ва қийинчиликдан иборат бўлиб туюлади. Шаҳватга эргашганлар эса: «Ёшлигингда ўйнаб қол, гуноҳ бўлса нима қипти?!» дейишади. Бу йўл, албатта, содда ва осон кўринади, ҳақиқатда эса ундай эмас. Натижаларни кўздан кечирганимизда, бу нарса яққол кўзга ташланади.
Дунё тарихини кузатадиган бўлсак, оила масаласига енгил қараган, жинсий шаҳватга берилган халқлар, давлатлар ва маданиятлар албатта инқирозга учраганлигининг гувоҳи бўламиз. Қадимий буюк империяларнинг шармандаларча қулашининг асосий омилларидан бири ҳам шу бўлган.
Бизнинг асримизга келиб Ғарбда, ўзларининг таъбири билан айтганда, жинсий инқилоб бўлди. Жинс борасида олимлар етишиб чиқди. Улар «Жинсий ҳуррият бўлмагунча, инсон тўлиқ эркин бўла олмайди. Агар жинсий майллар жиловланса, инсонда руҳий тугун пайдо бўлиб, унда қўрқоқлик ва бошқа салбий сифатлар келиб чиқишига сабаб бўлади» каби ғояларни тарқатишди. Оқибатда жинсий инқилоб авжга чиқди. Натижасини – ҳар хил бало-офатлар буҳронини ҳозир ўзлари кўриб, татиб туришибди. Ахлоқий бузуқлик, оиланинг ва жамиятнинг парчаланиши, ҳаётга қизиқишнинг йўқолишидан ташқари, сон-саноғига етиб бўлмайдиган муаммолар пайдо бўлди. Тараққий этган Ғарб давлатларининг туб аҳолиси айнан жинсий инқилоб оқибатида даҳшатли суръатда камайиб бормоқда. Кўз кўриб, қулоқ эшитмаган таносил касалликлари келиб чиқди, ҳар йили сон-саноқсиз одамлар шу касалликлар туфайли бу дунёни тарк этмоқда, насл бузилиб, одамлари заифҳол ва касалманд бўлиб бормоқда, турли ақлий ва руҳий касалликлар урчимоқда.
Охири келиб, касалликларга қарши инсондаги табиий монеъликнинг йўқолиши – ОИТС касаллиги пайдо бўлди. Бу касаллик ҳақли равишда «XX аср вабоси» деб номланди. Унинг давоси йўқ. Бу дардга чалинишнинг асосий сабаби баччабозлик ва зино экани ҳеч кимга сир эмас. У билан касалланган одам тез муддатда азобланиб ўлиши ҳам барчага аён. Ҳамма даҳшатда. Бутун дунё тиббиёт олимлари ушбу дардга чалинмасликнинг йўлини ахтармоқдалар. Бу йўлда ҳисобсиз маблағлар сарфланмоқда, мазкур вабога чалинмасликнинг турли чоралари таклиф этилмоқда, қонунлар чиқарилмоқда, идоралар очилмокда. Лекин шаҳватга эргашиб, залолатга кетганлар биргина энг осон, энг ишончли Йўл – Аллоҳнинг йўлига қайтишни хаёлларига ҳам келтирмаяптилар. Ақалли, ушбу касалнинг бевосита сабабчиси бўлмиш зинони ман этувчи қонун чиқаришни ҳеч ким ўйлаб ҳам кўрмаяпти. Чунки шаҳватга эргашганларнинг ўзлари шаҳватга қарши чиқа олмайдилар...
...Аллоҳ таолонинг Ўзига ҳадсиз шукрлар бўлсинким, мусулмон халқлар бу каби ташвишлардан холидирлар. Чунки улар ўз динлари – Ислом туфайли оилавий бахтни сақлаб қолганлар. Уларда никоҳнинг ҳурмати, эътибори ҳали-ҳануз мавжуд, оила аъзоларининг ўзаро эҳтиромлари нисбатан яхши. Мусулмон оилаларнинг мустаҳкамлиги бошқа халқларнинг ҳавасини келтирмоқда.
2009-йили Россиядаги баъзи сиёсатчиларнинг хотин қизлари оила бўйича ўзлари ўтказган илмий тадқиқотларнинг натижаларини эълон қилдилар. Мазкур натижалардан намуна келтиришга ижозат бергайсиз.
Россияда оила бузилиши 54,3% ни ташкил этади.
Таймир автоном вилоятида – 94%.
Чукотка автоном вилоятида – 83%.
Коряк автоном вилоятида – 80%.
Тадқиқот муаллифлари таққослаб кўриш учун мусулмонлари йўқ даражадаги юқоридаги уч минтақага муқобил равишда Россиянинг асосан мусулмонлар яшайдиган уч минтақасидаги оила бузилиши ҳақидаги ҳисоботни келтирадилар.
Чеченистонда – 4,3%.
Ингушистонда – 10%.
Доғистонда – 17%.
Шу билан бирга, мусулмонлар яшайдиган ушбу уч минтақа узоқ умр кўриш ва кўпболалик бўйича ҳам пешқадам ҳисобланадилар.
Тадқиқот муаллифлари юқоридаги рақамларни келтириш билан кифояланиб қолмай, ўз қавмларини никоҳ ва оила борасида мусулмонлардан ўрнак олишга чақирадилар. Албатта, Россиядек катта давлатда уларнинг ичида яшаб турган бошқа диндаги кишилардан намуна олишга чақириш учун катта жасорат керак. Чунки бошқалар бу чақириқни ёқтирмасликлари ҳам мумкин. Худди шунинг учун бўлса керак, юқорида эслаб ўтилган тадқиқот ва ундан келиб чиққан – мусулмонлардан ўрнак олиш ҳақидаги чақириқ тўғрисида мухбирлар рус православ черкови руҳонийининг фикрини билмоқчи бўлиб, уни саволга тутдилар. У киши: «Жуда тўғри гап. Мен ўзимдан яна шуни қўшимча қиламанки, биз оиладаги руҳий-маънавий тарбия борасида ҳам мусулмонлардан ўрнак олишимиз керак», деган жавобни берди.
Рус мутахассисларининг таъкидлашларича, Россиядаги оилаларнинг 66 фоизи фақат битта бола қолдиради. Охирги ўн йил давомида Россия аҳолиси ҳар йили тахминан 900 мингтага камайиб бормоқда. Давлат ва жамият бор имконини ишга солиб, бу ҳалокатдан қутулиш чораларини кўрмоқда. Россия федераъияси мажлиси раисининг ўринбосари А.Торшиннинг таъкидлашича, бу давлатда фақат мусулмонлардагина одам сони ортиб бормоқда.
2010-йилнинг иккинчи ярмида АҚШлик мутахассислар ўзларининг давлатлари оила бузилиши бўйича дунё бўйича энг юқори ўринда туришини эълон қилдилар.
Британияда ҳар 6та янги қурилган оила ҳиссасига 5та бузилган оила тўғри келади.
Соф табиатли одамни даҳшатга соладиган бунга ўхшаш маълумот ва ҳисоботларни истаганча келтириш мумкин. Лекин биз ҳозирги замонда бизга яқин шароитдаги ҳолатларда Франъия, Америка, Британия ва Россияга тегишли хабарлардан денгиздан бир томчисини келтирдик, холос. Тасаввур ҳосил қилиш ва хулоса чиқариш учун шунинг ўзи ҳам кифоя қилади.
Демак, ҳозирги замон технологияси, моддий тараққиёти, динсизлик маданиятининг юксалиши оилани мустаҳкамлаш ўрнига унинг парчаланишига, йўқ бўлиб кетишига, бу борада турли муаммоларнинг келиб чиқишига олиб келар экан.
Бутун дунё, инсоният оила муаммосини ҳал қилиш борасида улкан ташвиш қаршисида турибди. Уни ҳал қилиш учун турли чораларни кўрмоқда ва истамоқда, нима қилишини билмай, бош қотирмоқда. Исломдан, ундаги оила тизимидан бироз бўлса ҳам хабардор бўлган баъзи кишилар ўз қавмларини бу борада мусулмонлардан ўрнак олишга чақирмоқдалар.

Исломда оила никоҳ ришталари аҳамияти
 

Имом Ғаззолийнинг "Уйланиш одоби" китобида келтиришида никоҳда беш турли фойда бор, дея эътироф этилади:
1. Фарзандли бўлмоқ.
2. Шаҳватдан тийилиш.
3. Уй ишларининг бошқарилиши.
4. Сулола кўпайиши.
5. Нафс билан курашиш.
Никоҳдан асл мақсад фарзандли бўлишдир. Яна никоҳдан мақсад - наслнин давомийлигини сақламоқ ва дунёнинг инсон туридан ҳоли қолмаслигини машру йўлда таъмин этмоқдир.
Тупроқ суриб, ҳайдалиб, уруғ қадалгандан сўнг, ўсимлик ер юзига униб чиққанидек, хотин ҳам экинзорга ўхшатилган...
Машру шаклда ва машру асосда уруғ экиш Аллоҳ таоло иродаси билан наслнинг давом этишини сақлайди.
Қуш бир донни чўқиб олмоқ истар экан, баногоҳ ўзи учун аввалдан тайёрлаб қўйилган тузоққа тушиб қолиши мумкин. Инсон ҳам шундай. Инсон атрофи шундай таҳликали тузоқлар билан қуршалгандир.
Эр-хотин ҳам ҳаёти давомида шерикдир. Шунинг учун нафақат жинсий ҳиёнат, балки ўринсиз макр ёки ёлғон, ва итоатсизлик ҳам ҳиёнат дейилади, булар эса ўз ўрнида ризқни кесилишага ва баракот йўқолишига сабабчи ҳам бўлади.
Нифоқ ҳам оилани мустаҳкамлигини бузади. Эри ва хотиннинг тили ва дили бошқа бўлиб, бир бирига зид бўлади. Шу сабаб мунофиқлик пайдо бўлади, барча амалларда самимийлик йўқолиб, соҳтакорлик вужудга келади, бу эса оила келажакини барбод қилади.

Ширинсўзлик ҳақида
 

Насиҳат қилди фарзандиға Луқмон:
«Санга жоҳил киши баҳс этса, эй жон !

Жавоб айғил анга ширину юмшоғ,
Магар бўлғай жаҳолат хамридин соғ.

Агар нафъ этмаса, қилма иъода,
Бўлур айғон сари жаҳли зиёда.

Анга суд этмаса аймоғ савоби,
Сукут этмакдур андинг сўнг жавоби».

Ота-она дуосини олмоқлик ёки уларнинг насиҳатига қулоқ осмоқлик ҳақида
 

Таваллом улдур, эй фарзона фарзанд,
Нигоҳдоринг сани бўлсун Худованд.

Кўзумни равшани Содиқ Муҳаммад,
Йироқ бўлсун кўзингдин дийдаи бад.

Эшит, ман хастадин бири неча қавли,
Йигитликка сани еткурса Мавди.

Ёмон юрма, ёмон андиша қилма,
Отангдек рўсиёҳлик пеша қилма.

Яратғон Тангриға қилғил таваккул,
Тамаъ қилма кишидин биргина пул.

Тамаъ бир парча бўлса қилмағил рой,
Бўлур бир парчадин юз парча бежой.

Юзунгдин парда кам —кам бўлмасун
паст,
Ҳаёдин орий юзни ори бўлмас.

Тамаъ бирла семургон нафси ғаммоз,
Агар оғзин тилар бўлсанг, тилар боз.

Ниқоби шарм очилмасдин бурунроғ,
Ани берк айла, ҳар ёқдин тақиб боғ.

Қаноат қил, маломат мулки бўлма,
Отангдек халқу элга кулки бўлма.

Паямбарлар фиъолидур қаноат,
Анга вобастадур мажмуи тоат.

Белингни боғла маҳкам, бўлма мафлуж,
Кўзунг оч, карвон қилдилар кўч.

Белингни боғла маҳкам бандаликка,
Отангдек қўима юз шармандаликка.

Шарорат аҳлининг пайванди бўлма,
Ҳаво бирла ҳаваснинг банди бўлма.

Кичикликдин ибодатга бўйун қўи,
Қиёматни ўиун қилсанг, ўиун қўй.

Ажаб хушдур, кичикликдин бўлуб соғ,
Бу кулмоғни қўйуб, ғамдин букулмоғ.

Шабоб тўкса кўздин ҳар шаб об
Ани айнин дегил, раҳмат саҳоби.

Риё гардини юқтурма этакка,
Отангдек бўлма тобеъ нафси сакка.

Тавозуъдин кўтарма юқори бош,
Такаббур қилмағил монанди хашхош.

Такаббур хотиринга келса филҳол,
Азозил қиссасини ёдинга ол.

Кўнгилнинг манзилин қил гўшаи фақр,
Қиёмат зоди қилғил тўшаи фақр.

Жаҳоннинг ҳирсидин қилғил ўзинг дур,
Отангдек бўлмағил дунёга мағрур.

Умид этгон кўзумнинг нури болам,
Отангдек бўлмағил расвои олам.

Агар чанди ки бўлсанг қўл—қанотлиғ,
Худо даргоҳида бўл мискин отлиғ.

Уруғлиғман дема, тонгла уруғ бор,
Ҳисобу, номаву, вазну, сўруғ бор.

Ўзингни айла кам, бўлгон сари кўб,
Неча «ман кўб» деганлар, бўлди манкуб.

Бўлуб хешу таборинг бирла магрур,
Дема «ман зўр» агар дин бўлса манзур.

Бу дунёдин агар ўтсанг қуруг лаб,
Кўнгилга солма ҳаргиз ёди мансаб.

Ўтар дунёда қар ким бўлса динлик,
Бўлур мансабдин ортуқ хўшачинлик.

Ажаб офат эрур жоҳи зарофат,
Шар офатни била кўрма шарофат.

Билиб дунё мақомин ғайри маъмур,
Бўлур зийрак «вазирак» отидин дур.

Кўтарсанг бошға ортуғ, бўлма ортуғ,
Бўлур маълум сабо урса малак буғ.

Худодин ҳар н келса, айлағил сабр,
Отангдек қилмағил, ўз нафсинга жабр.

Худонинг амриға қилғил итоат,
Зиёд эт тоатинг соат—басоат.

Муҳаббат фўтасини боғла белга,
Отангдек умринги ўткарма елга.

Ҳавас дунёда қилма мухтарамлик,
Ва л бўл ҳолинга лойиқ карамлик.

Агар уч кунда топсанг парчаи нон,
Ема ёлғуз ани, ярмин қил эҳсон.

Агар бир йилда пайдо бўлса бир пул,
Емас ёлғуз Худони истаган қул.

Кетарни билса ҳар ким жойи танга,
Емас танга ғамин бу нафси ланга.

Жақон меҳрин кўнгилдин айла зойил,
Отангдек бўлмағил дунёға мойил.

Ишингни айлағил кун-кундин ақво,
Худони суйганидур аҳли тақво.

Агар тақво ишин қилсанг боихлос,
Дегай, шояд, сани Ҳақ «бандаи хос».

Агар бўлсун десанг, жону дилинг жамъ,
Вараъ ойин бўлуб, илм ойин эт шамъ.

Агар илму амал бир бўлса ранги,
Ҳар ойина кетар ойина занги.

Агар топсанг Худо даргоҳида қурб,
Муҳаббат косасидин берсалар шурб.

Саҳарлар қўб, кўтар дасти дуони,
Тила мунглуғ ато бирла онони.

Абулқосим Фирдавсийдан Маънавият сабоқлари...
 

Она насиҳатин қуйволсин қулоқ,
Дунёда ёмонлик истама мутлақ.
Бағрида ўстириш жонидан азиз,
Жонингдек азиз тут кечаю кундуз.


Ўғилни отага ўҳшатар жаҳон,
Бу иш ошкора ёки пинҳон.
Агар ерга урса ота номини,
Кеч ундай ўғилдан, дема номини.


Эй, энг яхши одам, деб сўраган.
Айтайин, ким бўлар энг яхши одам.
Энг яхши одам шу - кимдан халқига
Қандайдир наф тегар, ҳар куну ҳар дам.

Ma'naviyat saboqlari...
 

Ҳунар ўрганиш бир касб корга эга бўлишлик қадимдан зарурий масалалардан бўлиб келган. Оилада эркак киши ўз ўрнига эга бўлиши учун ҳам касб кори, оиласини моддий ва маънавий жиҳатдан таъминлаши учун ҳам зарурий билимларга эга бўлиши керак. Бу ҳақида Абдураҳмон Жомий шунндай аҳамиятли фикрни берган бўлиб менингча ҳозирги кунда ҳам бу жуда зарурий масалалардан бўлиб қолмоқда.
Буҳақида Сайидо Насафий ҳам ҳалол касб эгаси бўлишликни, тарғиб этади:
Йигитларимиз оилада ҳам боғбон эканини ёт ўтларни тозалаб турмаса ёки вақтида меҳр билан қаралмаса боғи чакалакзорга айланишини унутмаслиги керак.

Носир Ҳисравдан Маънавият сабоқлари...
 

Насиҳатим ол, эй ўғлим, як бор,
Ота пандидан бўлгил ҳосилдор.

Аччиқдин сабр қил деган панд,
Аммо сабр қилсанг бўлур қанд.

Киришмоқчи эсанг ҳар ишга,
Оҳирин ўйлаб кўр, қолма ташвишга.

Айблама бировни андиша қилмай,
Ўз айбингни дўстим, яхшироқ билмай.

Аёл, бил, лутфу ҳимматга сазовор,
Гўдакдек меҳру шавқатга сазовор.

Агар истамасанг ўзинга зарар,
Тилингни ёмон сўздан тийгил, биродар.

Паҳлавон Маҳмуддан Маънавият сабоқлари...
 

Оиладаги хотиржамлик...
 

Оилада ва жамиятда хотиржамликка тенг келадиган нарса йўқдир, Бу ҳақида Нажимаддин кубаро шундай дейди:
Билдимки, умр ва дунёдан кўра тезлик ила кетадиганроқ, ўлим ва охиратдан кўра яқинроқ, орзу хаёлдан кўра йироқроқ, хотиржамликдан кўра гўзалроқ нарса йўқдир.

Oila a'zolarimizni e'zozlaylik...
 

Ҳар бир инсон биринчи ўринда, Аллоҳ олдидаги бурчи, кейин оиласи олдидаги(ота-онаси, умр йўлдоши, фарзандлари, яқинлари), жамият ва ватан олдидаги бурчини унутмаслиги керак. Бу тушунчалар бир бири билан шунчалик боғланганки уларни бир биридан ажратмасдан бурч деймиз ҳолос.
Олийжаноб киши фақат бурчни ўйлайди, пасткаш эса фойдани кўзлайди. (Конфуций)

Qalam nega yozmadi?
 

Oilaning mustahkam bo'lmog'i, eng avvalo, ayol va erkakning bir-birlariga go'zal munosabatlariga bog'liq. Oilada, ayniqsa, ayolning o'rni haqida ko'p bahs ketadi. Ushbu hayotiy hikoyada ham muqaddas dinimizda ayolga ehtirom haqida so'z boradi.

Qalam nega yozmadi?

1500 ga yaqin kitob yozgan hindistonlik buyuk olim Ashraf Ali Tahonaviy “Bayonul Qur’on” deb nomlangan tafsirni yozayotgan paytlari ayollari u kishiga ish buyuribdi: “qafasdagi qushga donini berib, so’ng madrasaga keting”. (Shunday buyuk zotlarga ham ayollari ish buyurarkan)
Hazrat “Bayonul-Qur’on”ning xayolida ayollarining gapini esdan chiqarib, madrasaga ketaveribdilar.
Shu zotning shogirdlaridan Shafe’ Usmoniy aytadi:
“Agar bir odamning 1500 ta kitob yozishiga kimki shubha qiladigan bo’lsa, unga ikki gunohkor ko’zim bilan ko’rganimni aytib beray: “Men Tahonaviyning qalamini qo’li tegmagan holda kitobning ustida aylanib yotganini ko’rganman”.
O’sha kuni tafsirni davom erttirmoqchi bo’lgan olimning qalami qimirlamabdi. Xarchand urinib, uni yurgizishga harakat qilmasin, qalam turgan joyida turaveribdi. Shunda Yaratganga “Yo, Allohim, men har doim yozishga o’tirganimda qalam o’zi yozishni boshlardi, mendan nima gunoh sodir bo’ldiki, bugun qalamim yozmayapti” deb nola qilibdilar. Shunda qush esga tushib, qalamni tashlagancha, uyga yugurib ketibdilar.
Uyga borib, qushga don berib kelganlaridan so’nggina qalam qimirlagan ekan. Qalam yozishni boshlagan joy esa “Niso” surasidagi “Ayollaringiz bilan yaxshi muomalada bo’linglar!” degan oyat ekan.

Yorqinjon qori ma’ruzalari asosida tayyorlandi.
http://www.qadriyat.uz/index.php?act=3&nid=103

Yangi mavzu ochishga hali haqqim yo'q ekan. Shuning uchun shu mavzuda post qoldiraman.

Oila mustahkamlash yo'lidagi eng katta vazifa bu ayolning vazifasidir. Facebookda "qanday qilib erni ushlab qolish" mavzusi bo'yicha maqola-recept qo'yilgan ekan, shuni sizlar bilan o'rtoqlashmoqchiman.

Eringizni uyga bog`lang...
Umr yo`ldoshingizni uyga bog`lashning 8 yo`li

Eringizni uyga bog`lash sizning qo`lingizda...
Rasululloh (sav) ayollariga vaqt ajratibgina qolmay, ajratgan vaqtlarini go`zal shaklda kechirar edilar. Ayollariga yaqindan diqqat etar, savollarini tinglab, javob berardilar.
Hazrat Payg`mbar (sav) aytdilarki "kishining oilasi bilan o`tkazgan vaqti bekorga sarf qilingan vaqt emasdir…"
Umr yo`ldoshingizni uyga bog`lashning 8 yo`li :

1.Ayolning eri uchun eng ta’sir o`tkazadigan xoli shirin tili, go`zal yuzi, tabassumi, ko`ngil olishi, qiyinchiliklarni bo`lishishi, eri yuziga qaraganda yengil tortib, butun charchoqlarini bir onda unutishidir…
2. Erkakni ayolga bog`lagan eng kuchli sir ayolning onalik xususi xisoblangan shafqatidir. Bu kuchdan ko`p foydalaning. Umr yo`ldoshingiz siz bilan vaqt o`tkazganidan zavqlansin. Kezi kelganda: “Sening yoningda o`zimni dunyodagi eng baxtli insonday his qilyapman”, kabi so`zlarni ishlating.

3 - Imkoniyatlaringiz darajasida dasturxoningizdagi taom hilini ko`paytiring. Erkakni uyga bog`lagan muhim vasilalardan biri suyib iste’mol qiladigan taomlarning dasturxoningizda mavjud bo`lishidir… Ovqatdan keyin choy, qahva, quruq mevalarga o`xshashlarga ham e’tibor qaratingki, qorni to`yar-to`ymas ko`zi oyoq kiyimida bo`lmasin
4 - Kitob o`qishga odatlaning. Bir necha hikoya o`qing va aqlingizda tuting. Eringiz uyga kelganda, choy iib o`tirib, o`qiganlaringizni gapirib bering… Hatto hikoyaning boshini gapirib berib, qolganini kitobdan o`qib bering. Lekin bunday qilarkan umr yo`ldoshingizga dars berayotgandek harakat qilmang . Ayniqsa diniy mavzularda otinoyidek gapirishga g`ayrat ko`rsatmang. Aks holda eringizdan “Boshimda mulla bo`ldingmi” degan gapni eshitishingiz mumkin.

5 - Orada bir qo`shni, qarindosh, esh-do`st ziyoratiga boring, ularni uyga taklif qiling, yaqinlaringizga ham vaqt ayiring. Xususan, eringizning ota-onasi, aka-ukalari kabi yaqinlariga eshiigingizni doimo ochiq tuting. Ularni uyga chaqirishni eringizga taklif qiling…
6 - Ba’zan kechqurunlari birgalikda aylanishga, u-bu narsa harid qilishga, tashqarida vaqt o`tkazishga, biroz sayr qilishga harakat qiling…
7 - Faqat o`zingiz va o`z muammolaringiz haqida gapirmang. Bir muddat eringizning quvonchi haqida o`ylang. U baxtli bo`lsa siz ham baxtli va xuzurli bo`lasiz…
8 - Shikoyatlardan uzoq turing. Shikoyatchi xotin bo`lmang… Uydagi kamchilik, nuqson, olinishi, almashtirilishi kerak bo`lgan ashyolar Shuni unutmangki, erkaklar masrafli ishlardan hushlanmaydilar

Abror aka, qachon qaramay ayollarimizga , qizlarimizga maslahat berishadi. Erkaklarimizga, yigitlarimizga ham maslahat beradigan odam topilarmikan yoki erkak kishi ko'chaning odami aqidasiga amal qilib yashamoq kerakmi?

Менга, ёки бошқа таниган форумдошларга мурожаат қилишингиз мумкин эди.
Мен жоним билан алохида мавзу очардим, лекин қандай қилиб постларингизни кучиришни билмайман.
Балки модераторлар менга ёрдам берар.

Оффтоп:

Мухтарам Аброрбек, ФБ да джадидлар ва Абдулла Қодирий туғрисида фикрингизни ўқиб чиққанман, қизиқарли, норасмий, нестандартный, ўйлантирадиган фикирлар. Ижозат берсангиз, форумга кўчириб, мавзу очишга.

Доно гапларку, аёллар буни унутмаслиги керак.