Yurtimiz va yurtdoshlarimiz haqida ma'naviy faktlar

[AbdulAziz]

Assalomu alaykum!

Yurtimiz va yurtdoshlarimizning ma'naviy olamlari haqida har qancha gapirsak, har qancha eslasak, yod etsak shuncha zavq olamiz.
Ushbu mavzuda yurtimiz tarixi, madaniyatiga oid faktlar berib boriladi.
Mavzuning chiroyli chiqishi uchun unga ba'zi shartlar kiritsak:

1. Bitta postda 4 ta fakt kiritilsa.
2. Faktlar qisqa bo'lsin, ko'pi bilan 2 ta gapdan iborat bo'lsin.
3. Olingan faktning manbasi yozilsa.
4. Asosiy faktlar ajrab turishi uchun qora (qalin) yozilsa.


Imom al-Buxoriy 194-hijriy 13-Shavvolida juma kuni Buxoroda tug’ildilar. 256-hijriyning shavvol oyi boshlarida 13 kun kam 62 yil umr ko’rib, Samarqandda vafot etadilar. (“Hadis va hayot”-1. “Muqaddima”)

* * *

Imom al-Buxoriy 9 yoshlarida Qur’oni karimni to’liq yod oldilar. (“Hadis va hayot”-1. “Muqaddima”)

* * *

Imom al-Buxoriy 600000 hadis to’plab, shundan 100000 sahih, 200000 zaif hadisni yodlaydilar. Bu hadislarni to’plashda 90000 dan oshiq kishining huzurida bo’lib chiqadilar. (“Hadis va hayot”-1. “Muqaddima”)

* * *

Imom al-Buxoriy “Al-jome’ as-sahih”ni 16 yilda yozib tugatadilar. (“Hadis va hayot”-1. “Muqaddima”)

[AbdulAziz]

“Sahihi Buxoriy”ga 82 ta sharh yozilgan. (“Hadis va hayot”-1. “Muqaddima”)

* * *

Imom Abu Iso Termiziy Termiz shahridan 6 farsax uzoqlikdagi Bug’ qishlog’ida 209-yili tug’ilib, Termizda vafot etdilar. (“Hadis va hayot”-1. “Muqaddima”)

* * *

Imom Dorimiy 182-hijriyda Samarqandda tug’ilib (asli bobolari arab bo’lgan), 255 yili, 8-zulhijjada Marvda vafot etadilar. (“Hadis va hayot”-1. “Muqaddima”)

* * *

Imom Dorimiyning “Sunan” kitoblariga 2465 sahih hadis kiritilgan. (“Hadis va hayot”-1. “Muqaddima”)

[AbdulAziz]

Тарихчи Хондамирнинг ёзишича, ёш Алишер Навоийнинг истеъдодидан мамнун бўлган мавлоно Лутфий, унинг:
Оразин ёпқоч, кўзумдан сочилур ҳар лаҳза ёш,
Бўйлаким, пайдо бўлур юлдуз, ниҳон бўлғач қуёш
матлаъли ғазалини тинглаб: «Агар муяссар бўлса эди, ўзимнинг ўн-ўн икки минг форсий ва туркий байтимни шу ғазалга алмаштирардим...» деган. («Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси»)

* * *

Хондамирнинг қайд қилишича, 80-йиллар давомида Алишер Навоий ўз маблағлари ҳисобидан Ҳиротда ва мамлакатнинг бошқа шаҳарларида бир неча мадраса, 40 та работ, 17 масжид, 10 хонақоҳ, 9 ҳаммом, 9 кўприк, 20 га яқин ҳовуз қурган ёки таъмирлаттирган. Улар орасида Ҳиротдаги «Ихлосия», «Низомия» мадрасалари, «Халосия» хонақоҳи, «Шифоия» тибгоҳи, Қуръон тиловат қилувчиларга мўлжалланган «Дорул-ҳуффоз» биноси, Марвдаги «Хусравия» мадрасаси, Машҳаддаги «Дорул-ҳуффоз» хайрия биноси ва б. ноёб меъморлик ёдгорликлари бор. («Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси»)

* * *

1470-йилларнинг охирларида Алишер Навоий ўзининг ўзбек тилида ёзган шеърларидан иборат илк девони — «Бадоеъ ул-бидоя» («Бадиийлик ибтидоси»)ни тузди. Мазкур девонда 777 ғазал, 85 рубоий, 52 муаммо, 46 қитъа, 53 фард, 10 туюқ, 10 луғз, 3 мустазод, 5 мухаммас, 3 таржеъбанд, 2 мусаддас бўлиб, бундай мукаммал девонни тузиш Навоийгача камдан-кам ўзбек шоирига насиб бўлган. («Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси»)

* * *

Алишер Навоий 1491—92 йиллардан бошлаб туркий тилда ёзилган ҳамма шеърларидан янги, йиғма девон тузишга киришди ва бу иш 1498—99 йилда ниҳоясига етди. Девоннинг умумий номи «Хазойин ул-маоний» («Маънолар хазинаси») бўлиб, 4 қисмдан иборат бўлганлиги учун «Чор девон» деб ҳам аталган. («Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси»)

[Gulnora Voisova]

Турсуной Охунова ҳақида фактлар бўлса бериб юборинглар. Интернетдан тополмадим.

[Nigora Umarova]

Турсуной Охунова ҳақида фактлар бўлса бериб юборинглар. Интернетдан тополмадим.

Биринчи ўзбек қаҳрамон механизатор аёл ҳақидами?

[Gulnora Voisova]

Биринчи ўзбек қаҳрамон механизатор аёл ҳақидами? Ҳа. Бирон жойда у ҳақда маълумот топса бўладими?

[Nigora Umarova]

Биринчи ўзбек қаҳрамон механизатор аёл ҳақидами? Ҳа. Бирон жойда у ҳақда маълумот топса бўладими?

Ўзбекистон Миллий энциклопедиясининг (янглишмасам) 6-томида улар ҳақида маълумот бор.

[Nigora Umarova]

Турсуной Охунова

(1937.20.05-1083.21.9.)

Ўзбек хотин қизлари орасида пахта териш техникасини ўзлаштириш ҳаракати ташаббускори, икки марта меҳнат қаўрамони(1959, 1978), Ўзбекистонда хизмат кўрсатган қишлоқ хўжалиги механизатори(1967).
Турсуной Охунова механизаторлар курсини битиргач слесарь. пахта МТСда механизатор, пахта териш механик ҳайдовчиси, комплекс механизациялашган пахтачилик бригадаси бошлиғи бўлиб ишлаган.
Турсуной Охунова ташаббусидан расмий-тарғибот-ташвиқот ишларида кенг фойдаланилди. Турсунойчилар ҳаракати пахта етиштирувчи бошқа республикаларга кенг ёйилди.


Қайсидир журналда Турсуной опанинг синглисини мустақиллик йилларида берган интервьюларини ўқигандим. Умрининг сўнгги йилларида жигарлари ишдан чиқиб оғир аҳволда ётганларида ҳол-аҳвол сўроқчи инсон топилмай сингилларининг қарамоғида жон берган эканлар. Далаларнинг экологик му=ити ва механизациялаш ишларидаги зўриқишлар Турсуной опанинг соғлиғига салбий таъсир кўрсатган.
Чиноз туманидаги Эски Тошкент қишлоғидаги мактаб ва маҳалла уларнинг номи билан аталади.

[Kahramon Jalilov]

2001 yildan Yurtboshimiz I. A. Karimov tashabbusi bilan 31 avgust "Qatag‘on qurbonlarini yod etish" kuni sifatida nishonlab kelinadi.

[Masud Mahsudov]

2001 yildan Yurtboshimiz I. A. Karimov tashabbusi bilan 31 avgust "Qatag‘on qurbonlarini yod etish" kuni sifatida nishonlab kelinadi.

Hmmm... 31 avgustning bunday kun sifatida nishonlanishini eshitmagan ekanman...

[Kahramon Jalilov]

Bu tabiiy hol chunki ko'pchilik bu kunda boshqa bayramni nishonlashadi, o'zim ham guvohi bo'lhanman kamdan-kam hollarda matbuotda, TVlarda kam ma'lumotlar berishadi!!!!

[AbdulAziz]

Ибн Сино ҳақиқий қомусий олим сифатида ўз давридаги фанларнинг деярли ҳаммаси билан муваффақиятли шуғулланган ва уларга оид асарлар яратган. Турли манбаъларда унинг 450 дан ортиқ асарлари қайд этилган бўлса ҳам, замонлар ўтиши билан уларнинг кўпи йўқолиб кетган ва бизгача фақат 242 таси етиб келган. (Яҳё Маҳдавий. Фиҳрист-и нусхаҳойи мусаннафоти Ибн Сина. Теҳрон, 1333 (1954).)

* * *

Шу 242 дан 80 таси фалсафа, илоҳиёт ва тасаввуфга тегишли, 43 таси табобатга оид, 19 таси мантиққа, 26 таси руҳшуносликка, 23 таси табииёт илмига, 7 таси фалакиётга, 1 таси риёзиётга, 1 таси мусиқага, 2 таси кимёга, 9 таси одоб илмига, 4 таси адабиётга ва 8 таси бошқа олимлар билан бўлган илмий ёзишмаларга бағишланган. (Яҳё Маҳдавий. Фиҳрист-и нусхаҳойи мусаннафоти Ибн Сина. Теҳрон, 1333 (1954).)

* * *

Ибн Синонинг табобатга оид энг йирик шоҳ асари «Китоб алқонун фи-т-тибб» («Тиб қонунлари китоби») ҳисобланади. «Қонун» 1012-23 йиллар мобайнида ёзилган бўлиб, унинг қўлёзма нусхалари тезлик билан тарқалади. («Тиб қонунлари». Сайланма. 1-жилд. Тошкент, 1993)

* * *

XII асрдаёқ Кремоналик Герард (1114-1187) «Қонун»ни арабчадан лотин тилига таржима қилади ва шундан кейин Европа дорилфунунларида табобат фани Ибн Сино асарлари бўйича ўқитила бошлайди. «Қонун» ўзининг асосий қўлланма ва дарслик сифатидаги қийматини 500 йилдан ортиқроқ вақтгача сақлаб қолди. Биринчи бор у Уйғониш давридаги инсонпарварлик марказларидан бири бўлган Страсбург шаҳрида 1473 йили босилиб чиқади. Умуман «Қонун» 40 мартадан ортиқ тўла ҳолда нашр этилган. Айрим қисмларининг нашри эса сон-саноқсиздир. («Тиб қонунлари». Сайланма. 1-жилд. Тошкент, 1993)

[AbdulAziz]

Чўлпоннинг биринчи танқидий асари «Адабиёт надур?» деган мақола бўлиб, «Садои Туркистон» газетасида 1914 йил 4 июнь куни эълон қилинган. Бу мақола, умуман, Чўлпоннинг матбуот юзини кўрган илк асарларидан биридир. Чўлпон уни 16 ёшида ёзган. («Адабиёт яшаса - миллат яшар», Озод Шарафиддинов)

* * *

Чўлпоннинг шеърий асарлари «Ўзбек ёш шоирлари», «Уйғониш» (1922), «Булоқлар» (1923), «Тонг сирлари» (1926) ва «Соз» (1935) тўпламларида, шунингдек, турли газета ва журналларда эыон қилинган. («Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси»)

* * *

Чўлпон А.С.Пушкин («Борис Годунов», «Дубровский»), Н.В.Гоголь («Терговчи»), И.С.Тургенев («Чўри қиз»), И.Франко («Миллион», «Феруза»), Л.Андреев («Губернатор», «Осилган етти кишининг ҳикояси»), А.П.Чехов («Қочоқ»), А.М.Горький («Илгаклар», «Она») сингари рус ва бошқа халқлар адабиётининг мумтоз асарларини ҳам катта маҳорат билан таржима қилиб, замонавий миллий таржима мактабига асос солди. Чўлпон таржимасидаги У.Шекспирнинг «Ҳамлет» трагедияси ўзбек таржима санъатининг шоҳ намунасидир. («Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси»)

* * *

Чўлпон шўро давлатининг доимий тазйиқи ва назорати остида яшагани сабабли унинг кўплаб қўлёзмалари ўғирланди. У 1937 йилда «халқ душмани» сифатида айбланиб, қамоққа олиниши арафасида ва кейин ҳам барча қўлёзма асарлари куйдириб ташланди. Шунга қарамай, Чўлпондан бизга қадар етиб келган 10 жилд ҳажмдаги оригинал ва таржима асарлар ўзбек халкининг катта маданий ва маънавий бойлигидир. («Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси»)